Νέα εδεσματολογική τάξη πραγμάτων…

08:13 21/8/2023 - Πηγή: Το Ποντικι

Τα «παιδιά μιας κάποιας ηλικίας» θυμούνται τις μεταπολεμικές αναφορές στο «λιτοδίαιτον του Έλληνος», που υποδήλωνε τη φύση του Έλληνος ως ελλιποβαρούς και ολιγοφάγου όντος… Μεταγενέστερα μια άλλη, μάλλον ψυχαναλυτική έκφραση, το λεγόμενο «κατοχικό σύνδρομο», επεδίωκε να εξηγήσει τη βουλιμική πρόσληψη τροφής ως αποτέλεσμα μιας υποσυνείδητης φοβίας: φοβίας που σχετιζόταν με την πιθανότητα μιας νέας ξενικής κατοχής…

Κάποτε το παιδί που πέταγε ένα κομμάτι ψωμί στον δρόμο κινδύνευε «να τις αρπάξει» από τον πρώτο παρατυχόντα ενήλικο, υπό την επιδοκιμαστική συναίνεση όλων των ενηλίκων. Κάποτε

ο Τζίμης ο Τίγρης – αυτοσχέδιος αθλητής των δεκαετιών του 1950 και του 1960, με επιδόσεις σε επίσης αυτοσχέδια αθλήματα, όπως το σπάσιμο τσιμεντόλιθων με το κεφάλι ή η μετακίνηση φορτηγών με «δαγκωμένο» σχοινί, – έβαζε τον «ιμπρεσάριό» του να περιφέρει στο τέλος της παράστασης έναν δίσκο «για τη φασολάδα του αθλητή»!

Κάποτε στην Ελλάδα, το «Ψωμί» ήταν μπροστά από την «Παιδεία» και την «Ελευθερία» στο γνωστό σύνθημα («Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία»). Ήταν τότε που ελάχιστοι «σκάμπαζαν» από τον ρελατιβισμό των αιτημάτων – δηλαδή από τη σχετικότητα των αιτημάτων με βάση τον χωροχρόνο στον οποίο εκφέρονταν. Γι’ αυτό δεν μπορούσαν να «χωνέψουν» ότι στη Γαλλία οι δημοκράτες μιλούσαν «για το μπιφτέκι του λαού»…

Η Κατοχή πέρασε

Τα χρόνια όμως πέρασαν. Η μετα-κατοχική αξία της υποχρεωτικής «ολικής καταναλώσεως» της τροφής, άνευ της παραμικράς εγκαταλείψεως στην άκρη του πιάτου ή απορρίψεως στα σκουπίδια, άρχισε να αποδυναμώνεται… Η επακόλουθη καταναλωτική κοινωνία – ή κοινωνία της άκριτης κατανάλωσης – έφερε νέες βουλιμικές πρακτικές. Η δικαιολογία των «κατοχικών στερητικών συνδρόμων» άρχισε να ακούγεται λιγότερο, ενώ η χοληστερίνη μπήκε στο «πρώτο τραπέζι» της νεοελληνικής πίστας προβλημάτων. Στο πλαίσιο μιας πρόχειρης περιοδολόγησης των γαστριμαργικών τάσεων, θα λέγαμε:

● Μετά τη φάση της στέρησης, ήλθε η φάση του καταναλωτισμού.

● Και μετά ακολούθησε η «μετα-καταναλωτική» φάση, δηλαδή αυτή που ανήκε στον εδεσματολογικό εκλεκτισμό, στην αναζήτηση συνταγών και γενικά στην ανάπτυξη ενός «συνταγο-λογιοτατισμού».

Με λενινιστικούς όρους, λαμβανομένου υπόψη του εκπροσώπου του γκουρμέ στοιχείου, θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε την τρέχουσα νεοελληνική κατάσταση: «Ο μαμαλακισμός ανώτατο στάδιο του μπονβιβερισμού» (=καλοζωίας)…

Σε αντίθεση με τους μεγαλομεσαίους, που είχαν παράδοση εδεσματολογικής παιδείας, οι μικρομεσαίοι μπήκαν στο γήπεδο του εδεσματολογικού μπονβιβερισμού κυρίως διαμέσου της τηλεόρασης, και μάλιστα διαμέσου των προγραμμάτων εκείνων που εντρυφούσαν σε νέες ή παραδοσιακές γαστριμαργικές συνθέσεις.

Ο νέος μπονβιβερισμός γνώρισε ταχύτατη ανάπτυξη και κατέλαβε στήλες εντύπων και μέσων παρουσιάζοντας μια σειρά από χαρακτηριστικά ελλείμματα: πρωτίστως ρίχνοντας «μαύρη πέτρα» στην παραδοσιακή απλότητα της τροφής, συνδυάζοντας πολλαπλές γεύσεις, σάλτσες, πρωτεΐνες, αδιαφορώντας γενικά για την υγιεινή των γαστριμαργικών συνθέσεων και δίνοντας μόνο σημασία στο μέγεθος των προσλαμβανόμενων θερμίδων.

Σκουπιδοποίηση άνευ τύψεων

Το νέο στυλ διατροφής χαρακτηρίστηκε από την άνευ τύψεων απόρριψη τροφίμων στα σκουπίδια και από την πρωτοκαθεδρία των πρωτεϊνών στο τραπέζι. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη Βρετανία μια έκθεση της κυβερνητικής οργάνωσης WRAP μόνο για το 2007 διαβεβαίωνε ότι οι Βρετανοί απορρίπτουν το 1/3 των αγοραζόμενων τροφίμων στα σκουπίδια. Στην Ελλάδα το WWF συνεργάζονταν πρόσφατα με μια σειρά ξενοδοχείων για τον περιορισμό της σπατάλης.

Εξάλλου η καλπάζουσα κρεοφαγία, παρά τις «παράπλευρες απώλειες» σε βάρος της υγείας, παρέκαμπτε κάποιους παλιούς ηθικούς ενδοιασμούς έναντι του Τρίτου Κόσμου, του οποίου η αγροτική παραγωγή εξακολούθησε να τροφοδοτεί και να στηρίζει σε μεγάλο βαθμό την κτηνοτροφία των «ανεπτυγμένων». Με αποτέλεσμα τον λιμό των τριτοκοσμικών, παράλληλα με τα πρωτοκοσμικά τρικούβερτα τσιμπούσια ή άλλως «ξεσκίσματα» του Πρώτου Κόσμου…

Στη νέα εδεσματολογική τάξη πραγμάτων η γεύση κυριάρχησε της υγείας και της αισθητικής. Όπως σε παλιότερες πρωτόγονες εποχές η γεύση ήταν καθοδηγητικό στοιχείο, έτσι και στην μεταμοντέρνα εποχή το άμεσο αίσθημα από την πρόσληψη της τροφής αναγορεύθηκε σε κυριαρχικό ή πλειοψηφικό κριτήριο επιλογής των τροφών.

Σε αντίθεση με το ιπποκράτειο γνωμικό «η τροφή είναι το φάρμακό σου», το διαζύγιο διατροφής και υγείας προχώρησε όχι τόσο από μαζοχισμό, αλλά από το γεγονός ότι η υγεία μπορεί να υπηρετηθεί με τα φάρμακα, τα τονωτικά σκευάσματα, τις ειδικές δίαιτες βραχείας διαρκείας ή τις ειδικές επεμβάσεις και αγωγές.

Απλοϊκή καλοφαγία

Κάποτε στην Ελλάδα εμφανίστηκε το κίνημα «slow food» (αργή τροφή) ως αντίπαλο δέος στο κατεστημένο «fast food», το συνώνυμο με την ταχυφαγία και προχειροφαγία. Το «κίνημα» πήγε να πει κάτι, αλλά το κάτι ήταν ψίθυρος μπροστά στη «διαπασών» του «βιομηχανοδιατροφικού» συμπλέγματος. Αυτό που απέμεινε μέσα σε διάφορα έντυπα και ατομικές προσπάθειες ήταν γκρίνια περισσότερο και λιγότερο συγκροτημένη κριτική, όσον αφορά μια διατροφή «νέου τύπου»:

● Που θα ενσωματώνει κανόνες υγιεινής, που θα εξατομικεύει την πρόσληψη συστατικών ανάλογα με την ιδιαιτερότητα του ατόμου.

● Που θα αντιμάχεται τους πειρασμούς και θα οσμίζεται τις παγίδες μιας – γενικώς αδιαφανούς – αγοράς.

● Που θα αντιμετωπίζει κριτικά το παραδοσιακό εδεσματολόγιο, χωρίς να το αποθεώνει ή να το αποβάλλει από το τραπέζι ως δηλωτικό βλαχιάς και καθυστέρησης….

Στη χώρα αυτή επεχείρησαν κάποτε να αντικαταστήσουν το ελαιόλαδο με τα διάφορα σπορέλαια ή το κρασί προς όφελος της μπύρας και του τζιν τόνικ! Απέτυχαν και στα δύο εγχειρήματα, κυρίως εξ αιτίας της αντίστασης του νοήμονος και ακομπλεξάριστου κοινού.

Σήμερα αυτό το ίδιο περίπου κοινό αντιστέκεται στον συρμό της απλοϊκής και γευσικεντρικής «καλοφαγίας» αξιώνοντας ταυτόχρονα τον έλεγχο της αγοράς και την πραγματική ενημέρωση του καταναλωτή. Είναι το κοινό που καλύπτεται πλήρως από ένα γνωμικό του Γιάννη Τσαρούχη γραμμένο σε πίνακά του: «Προστατεύω τον εαυτό μου για να εμποδίσω τους άλλους να κάνουν το κακό»…

* Ο Γιάννης Σχίζας είναι συγγραφέας

Διαβάστε επίσης:

Στο ίδιο έργο θεατές

Τα δημόσια έργα στους Δήμους και στις Περιφέρειες

Δύο στα δύο στο υπουργείο ΠΡΟΠΟ