«Ο Αυτόχειρ» του Νικολάι Έρντμαν

06:01 7/5/2022 - Πηγή: Το Ποντικι

Είναι κρίμα ένα ενδιαφέρον έργο, όπως ο ολιγοπαιγμένος «Αυτόχειρ» του Νικολάι Έρντμαν (1928), να υποβαθμίζεται από τη θορυβώδη σκηνοθεσία του. Γιατί στην υπέρ το δέον εξωστρεφή παράσταση του Γιώργου Παπαγεωργίου, που παρουσιάζεται στη σκηνή «Μαρίκα Κοτοπούλη» του Rex, η χρήση της υπερβολής χτυπάει κόκκινο ενώ, από την αρχή μέχρι το τέλος, οι υψηλοί τόνοι και η ψυχαγωγική ατμόσφαιρα, όχι μόνο εξουδετερώνουν τις εσωτερικές διακυμάνσεις των ηρώων και θολώνουν τις θλιβερές πτυχές της δραματουργίας, αλλά συχνά εμποδίζουν την κατανόηση

όσων λέγονται.

Αυτό το πολιτικό αλλά ταυτόχρονα υπαρξιακό κείμενο, που ισορροπεί ανάμεσα στη φάρσα και στο δράμα, απαγορεύτηκε από το σταλινικό καθεστώς αμέσως μετά τη γενική πρόβα το 1932 και ο συγγραφέας του οδηγήθηκε εξόριστος στη Σιβηρία.

Γιατί; Μα διότι καυτηριάζει αδιακρίτως τους εκπροσώπους όλων των κοινωνικών στρωμάτων της Ρωσίας εκείνης της εποχής (των εμπόρων, των ιδεολόγων, της νομενκλατούρας, της Εκκλησίας, της διανόησης και των τεχνών), που ενδιαφέρονται μόνο για την επιβολή εξουσίας, στην οποία πρυτανεύει ο ηθικός καιροσκοπισμός και η απόλυτη καταπίεση. Γεγονός που ο Έρντμαν, διαψευσμένος από την Επανάσταση, διά στόματος του κεντρικού του ήρωα, μεταξύ άλλων, σχολιάζει: «Αφήστε να ψιθυρίζουμε! Εσείς ούτε που θα μας ακούτε. Ο θόρυβος που κάνουν τα εργοτάξια θα σκεπάζει τη φωνή μας. Σας βεβαιώ. Θα ζήσουμε μιλώντας ψιθυριστά».

Και όχι μόνο. Αναδεικνύει τον κομματικό μηχανισμό της σοβιετικής πολιτικής που εκμεταλλεύεται με κάθε τρόπο τον λαό και ιδιαίτερα άτομα τα οποία επιβιώνουν με δυσκολία στις λούμπεν τάξεις της κοινωνίας.

Όπως ο άνεργος, καταφρονημένος και απελπισμένος Σεμιόν Σεμιόνοβιτς Ποντσεκάλνικοφ, ο οποίος, από παρεξήγηση, θεωρείται πως πρόκειται να αυτοκτονήσει. Τότε όλα αλλάζουν. Και το απελπισμένο ανθρωπάκι αποκτά ξαφνικά ιδιαίτερη υπόσταση: οι γυναίκες τον ερωτεύονται και οι ιθύνοντες – ο καθένας βέβαια για δικούς του λόγους – ασχολούνται με την ταπεινή ύπαρξή του, επιχειρώντας να τον πείσουν πως η ζωή του θα αποκτήσει νόημα αν τελικά αυτοκτονήσει για χάρη τους.

Ωστόσο ο Σεμιόν, παρότι κάποια στιγμή αμφιταλαντεύεται, δίνει εν τέλει το κακό παράδειγμα επιλέγοντας την ελευθερία του λόγου και την απόλαυση της ζωής.

Η μουσικοθεατρική παράσταση του Παπαγεωργίου, παρότι δεν εμβαθύνει στην ουσία του έργου και του πολιτικού προβληματισμού του, διαθέτει, ωστόσο, τη ρέουσα μετάφραση του Κωστή Σκαλιόρα, καλή οργάνωση και ρυθμό, ενδιαφέρουσα ζωντανή μουσική από πενταμελή μπάντα (μουσική Γ. Δούσος – Δ. Κλωνής), εύστοχη κινησιολογία (Σεσίλ Μικρούτσικου) και κάποιες επιτυχημένες εξωκειμενικές αναφορές, όπως το «Βλέμμα του Οδυσσέα» του Θ. Αγγελόπουλου.

Οι ηθοποιοί (Αγορίτσα Οικονόμου, Χριστίνα Χειλά-Φαμέλη, Κώστας Μπερικόπουλος, Άγγελος Μπούρας, Μάκης Παπαδημητρίου, Νίκος Καρδώνης κ.ά.) υποστήριξαν έντιμα τις οδηγίες του σκηνοθέτη. Ξεχωρίζει η Ναταλία Τσαλίκη. Όσο για τον Μανώλη Μαυροματάκη, που υποδύεται με ευαισθησία τον κεντρικό ήρωα, αν και η γενική slapstick ατμόσφαιρα τον εμπόδισε να αναπτύξει όλες τις δυνατότητές του, έδωσε ένα μάθημα θεάτρου με τον εξαιρετικό μονόλογο – και τον κλαυσίγελό του – στο τέλος της παράστασης.

Διαβάστε επίσης:

Ταινίες Πρώτης Προβολής: Γαλλικό δράμα, θρίλερ και περιπέτειες φαντασίας!

Βιβλίο: Πέντε εβδομάδες της Δάφνης

Η Πόλη της Λούλας, του Ένκε και της Βάνας…