Ο Ερντογάν και ο ειρηνικός δρόμος προς την ηγεμονία

06:03 31/7/2023 - Πηγή: Το Ποντικι

Κάποιοι, ανάμεσά τους και Τούρκοι δυτικόστροφοι αναλυτές, ισχυρίζονται πως ο Ερντογάν, μετά το πραξικόπημα του 2016, κατέστρεψε τη δυνατότητα να μεταβληθεί η Τουρκία σε μία περιφερειακή δύναμη, η οποία θα ελέγχει ειρηνικά την περιοχή.

Στην Ελλάδα πολιτικοί, δημοσιογράφοι, ακαδημαϊκοί πίστευαν σε μεγάλο βαθμό, και κάποιοι ακόμα πιστεύουν, πως θα μπορούσαμε «να τα βρούμε με την Τουρκία». Η Τουρκία είναι μία σημαντική δύναμη και θα έπρεπε, σύμφωνα με το σκεπτικό τους, να έχουμε μαζί της οικονομικές, πολιτιστικές

σχέσεις, διασύνδεση των πανεπιστημίων κ.λπ.

Στα μέσα της δεκαετίας του 2000, πολλοί ήλπιζαν ότι θα μπορούσαν να επιστρέψουν ειρηνικά ακόμα και στον Πόντο, τότε που ο Ερντογάν επέτρεπε να λειτουργούν οι ορθόδοξοι ναοί κατά τις θρησκευτικές εορτές. Είχαν την ψευδαίσθηση ότι ο Ερντογάν, σε σύγκρουση με τον κεμαλισμό, εξέφραζε έναν ειρηνευμένο τουρκισμό.

Το δόγμα Νταβούτογλου, το οποίο ο ίδιος εφάρμοσε αρχικά ως υπουργός Εξωτερικών και εν συνεχεία ως πρωθυπουργός του Ερντογάν, διαλαλούσε, και πραγμάτωνε έως έναν βαθμό, την ιδέα της ειρηνικής επικράτησης της Τουρκίας στην περίμετρό της, μέσω της οικονομικής γιγάντωσής της, της πληθυσμιακής υπεροχής της και της χρήσης του πολιτικού ισλάμ, στοχεύοντας στην ειρηνική υποταγή των γειτονικών κρατών.

Ο Νταβούτογλου στην ουσία ήθελε να θέσει σε εφαρμογή αυτό που από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 είχε υποστηρίξει ο Τουργκούτ Οζάλ: «Δεν θα χρειαστεί να καταλάβουμε την Ελλάδα, αρκεί να στείλουμε 2-3 εκατομμύρια Τούρκους στα ελληνικά νησιά».

Σύμφωνα με μια τέτοια θεώρηση των πραγμάτων, εάν η Τουρκία επέμενε σε μία πολιτική ήπιας πολιτικής και οικονομικής ισχύος (για ένα διάστημα είχαμε την αίσθηση ότι πράγματι δορυφοροποιούμαστε οικονομικά από την Τουρκία, καθώς η ελληνική οικονομία στα μνημονιακά χρόνια είχε καταρρεύσει), δύσκολα θα μπορούσε – και ίσως δεν θα ήταν και αναγκαίο! – η Ελλάδα να διατηρήσει την αυτονομία της.

Άλλωστε υπήρχαν πάντοτε ευήκοα ώτα στα τουρκικά κελεύσματα· και δεν αναφέρομαι μόνο στον διαχρονικό και διαπρύσιο κήρυκα της ελληνοτουρκικής ομοσπονδίας Δημήτριο Κιτσίκη, που είχε εμπνεύσει σχετικά και τον δικτάτορα Γεώργιο Παπαδόπουλο. Στα χρόνια του Νταβούτογλου μεγάλο μέρος της ελληνικής διανόησης είχε γοητευτεί τόσο από την πολιτική του, σε τέτοιο βαθμό, ώστε κορυφαίοι διανοούμενοι να προτείνουν ακόμα και την ανάληψη του «υπουργείο Πολιτισμού» μιας πιθανής ελληνοτουρκικής Ένωσης.

Οι ελίτ μας πάσχιζαν – ή μήπως κάποιοι πασχίζουν ακόμα; – να εντάξουν την Τουρκία στην Ευρωπαϊκή Ένωση και είχαν δώσει τον «υπέρ πάντων αγώνα» για να αποδεχθούν οι Κύπριοι το σχέδιο Ανάν, προκειμένου να του χαρίσουν «ειρηνικά» και την ελεύθερη Κύπρο.

Τομή το πραξικόπημα

Η Τουρκία, όντως, μέχρι το πραξικόπημα του 2016, χρησιμοποιούσε έναντι των ελληνικών ελίτ την τακτική του μαστίγιου και του καρότου, επιχείρηση γοητείας από τη μία και από την άλλη, όπου το έκριναν σκόπιμο, λελογισμένη επίδειξη δύναμης. Και η τακτική αυτή απέδιδε, οι ελληνικές ελίτ επέλεγαν τον δρόμο της υποχώρησης – ποιος δεν θυμάται τη διαβόητη τρίωρη συνάντηση Τσίπρα – Ερντογάν στην Άγκυρα; Όσοι τότε υποστήριζαν ότι η Ελλάδα δεν έχει άλλο δρόμο από αυτόν της αντίστασης χαρακτηρίζονταν οπισθοδρομικοί και εθνικιστές.

Αλλά, από το 2016, ξύπνησαν στην Τουρκία τα πιο βαθιά της ένστικτα. Διότι η εμφύλια σύγκρουση – και ο Ερντογάν κυριολεκτικά «είδε τον χάρο με τα μάτια του» – κατέδειξε για μια ακόμα φορά πως η Τουρκία, μια χώρα δημιουργημένη από συνεχείς κατακτήσεις, δεν μπορεί να προσαρμοστεί στον ρόλο μιας ηγεμονικής δύναμης που χειρίζεται με άνεση την ήπια ισχύ. Άλλωστε η παρουσία των Κούρδων δεν επιτρέπει τις όποιες προσπάθειες ακόμα και μερικού εκδημοκρατισμού· οι Κούρδοι – και ξεπερνούν πλέον τα 20 εκατομμύρια – πρέπει να βρίσκονται υπό εσωτερική κατοχή και η πολιτική τους ηγεσία στη φυλακή.

Η Τουρκία άρχισε να συμπεριφέρεται με νεοσουλτανικό τρόπο, με αποτέλεσμα οι ελληνικές ελίτ να μην έχουν τη δυνατότητα συνδιαλλαγής. Έκανε άραγε έναντι της Ελλάδας το ίδιο λάθος που διέπραξε ο Πούτιν έναντι της Ουκρανίας;

Και εδώ υπάρχουν αυτοί που ισχυρίζονται πως ο Πούτιν, αν ακολουθούσε μια πολιτική ήπιας ισχύος στην Ουκρανία, θα την είχε ίσως ενσωματώσει σε μεγάλο βαθμό πολιτικά, οικονομικά και ιδεολογικά. Όμως, το 2014, ενώ είχε καταφέρει να εκλέξει στην προεδρία της Ουκρανίας τον φιλορώσο Γιανουκόβιτς, προκειμένου να «τιμωρήσει» τους Ουκρανούς που δεν έστεργαν στον ρωσικό εναγκαλισμό, αποφάσισε εν μια νυκτί τον διπλασιασμό της τιμής του φυσικού αερίου (από τα 485 δολ. στα 1.000 ανά κ.μ.) και ζήτησε την άμεση αποπληρωμή συσσωρευμένων οφειλών 2,2 δισ. ευρώ, διαφορετικά θα τους έκοβε το φυσικό αέριο.

Έτσι όμως έριξε βενζίνη αντί νερό στη φωτιά και θα οδηγηθούμε στη ρωσική εισβολή στην Κριμαία και την επέμβαση στο Ντονμπάς, για να ακολουθήσουν όλα τα άλλα σήμερα και να αφυπνιστεί ο ουκρανικός πατριωτισμός.

Στην πραγματικότητα η Ρωσία και η Τουρκία δεν μπορούν, από τη φύση του καθεστώτος τους, να αναπτύξουν μια κουλτούρα που, μέσω της οικονομίας και του τρόπου ζωής – της ήπιας ισχύος –, να μπορεί να ενσωματώνει μικρότερες σε ισχύ χώρες. Επειδή αποτελούν δυνάμεις αυτοκρατορικές, χωρίς εσωτερική ομοιογένεια, παραμένουν προσκολλημένες στο δόγμα της επιβολής διά της στρατιωτικής – σκληρής – ισχύος.

Το δίλημμα των Ελλήνων

Τελικώς η βάναυση επίδειξη δύναμης από τον Ερντογάν αφύπνισε και τους πιο εφεκτικούς Έλληνες, που κατανόησαν ότι η υπαγωγή στη σφαίρα επιρροής της Τουρκίας δεν μπορεί να γίνει με ήπιο τρόπο, αλλά με τον παραδοσιακό τρόπο που γνωρίζει η Τουρκία, α λα τούρκα.

Ο Ερντογάν μας θέτει άθελά του ένα δίλημμα: αν θέλουμε να επιβιώσουμε, οφείλουμε να ακολουθήσουμε το παράδειγμα του Ισραήλ ή, ακόμα καλύτερα, της Φινλανδίας και της Ουκρανίας, αλλιώς δεν θα τα καταφέρουμε. Και επειδή τα προηγούμενα τριάντα χρόνια ακολουθούσαμε το αντίθετο παράδειγμα, μειώνοντας συνεχώς τη στρατιωτική θητεία, διαλύοντας την αμυντική μας βιομηχανία, εγκαταλείποντας για πάνω από δέκα χρόνια τους εξοπλισμούς μας, είναι ακόμα δυσκολότερο τώρα να πάρουμε αυτόν τον διαφορετικό δρόμο.

Η οδός της αντίστασης απαιτεί μια εσωτερική επανάσταση, προπαντός ιδεολογική

Και όντως, η οδός της αντίστασης στην Τουρκία είναι εξαιρετικά δύσβατη, διότι απαιτεί μια κυριολεκτική εσωτερική επανάσταση, προπαντός ιδεολογική. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που κάνει τα χατζηαβατικά σύνδρομα ιδιαίτερα ισχυρά και επανέρχεται διαρκώς η «ευχή» για μια επιστροφή στην προ του 2010 τακτική. Πλέον όμως η Τουρκία «έχει πάρει στροφή», η δε ανθελληνική υστερία όχι μόνο αποτελεί κοινό τόπο του πολιτικού και μιντιακού της συστήματος, αλλά έχει διαποτίσει σε βάθος μεγάλο μέρος του τουρκικού πληθυσμού.

Η χρήση του μεταναστευτικού

Ακόμα και αν ο Ερντογάν, κάποια στιγμή, αποχωρήσει από την εξουσία, η πολιτική της Τουρκίας έναντι της Ελλάδας δύσκολα θα μεταβληθεί. Διότι δεν επιθυμούν απλώς να μας καταστήσουν υποτακτικούς, αλλά να μας εξαλείψουν.

Από τους Βαλκανικούς Πολέμους και μετά, από το 1914, οι Τούρκοι έχουν αποφασίσει ότι δεν θα ακολουθούν πια την πολιτική της συμβίωσης με τους υποτελείς χριστιανικούς λαούς, αλλά θα τους εκκαθαρίζουν, όπως το έπραξαν το διάστημα 1914-1922, με τη γενοκτονία των χριστιανικών εθνών της Μικράς Ασίας, όπως το έκαναν στην Κωνσταντινούπολη με την Ομογένεια, όπως το έπραξαν στην κατεχόμενη Κύπρο.

Επιπλέον, με τη χρήση του μεταναστευτικού, η Τουρκία θέλει να αλλοιώσει τη δημογραφική σύνθεση του πληθυσμού. Άλλωστε η πολιτική της μεταφοράς πληθυσμών είναι πολύ παλιά στην τουρκική ιστορία, ειδικότερα στα Βαλκάνια. Το έπραξαν στην Αλβανία, στο Κόσοβο, στη Βοσνία – Ερζεγοβίνη, όταν αλλοίωσαν την πληθυσμιακή σύσταση των περιοχών μεταφέροντας ολόκληρους πληθυσμούς. Και σήμερα, με το κύμα του μεταναστευτικού, βλέπουν να ανοίγεται μια νέα ευκαιρία αλλοίωσης της σύνθεσης των πληθυσμών.

Η τελευταία ευκαιρία να ακολουθήσουμε μια αντίστροφη πορεία

Τελικώς ήταν ο ίδιος ο Ερντογάν που το 2020 μας αφύπνισε από τις όποιες φαντασιώσεις. Ήταν μια ευνοϊκή συγκυρία για την Ελλάδα, καθώς η Δύση δεν μπορούσε να αποδεχτεί μια Τουρκία στενά συνδεδεμένη με τη Ρωσία, να απειλεί την ίδια την Ευρώπη με ισλαμοποίηση μέσω του μεταναστευτικού, ενώ βρισκόταν και σε αντιπαράθεση με το σύνολο σχεδόν του αραβικού κόσμου. Αυτή η ευνοϊκή συγκυρία ξύπνησε και τις υπνώττουσες ελληνικές ελίτ από έναν λήθαργο δεκαετιών και μας προσέφερε την τελευταία ευκαιρία να ακολουθήσουμε μια αντίστροφη πορεία.

* Το κείμενο αυτό είναι απόσπασμα από το νέο βιβλίο του συγγραφέα «Το Λυκόφως του μηδενισμού – Η Ελλάδα μπροστά σε μια νέα ιστορική εποχή», που κυκλοφορεί αυτή την εβδομάδα από τις Εναλλακτικές Εκδόσεις

Διαβάστε επίσης:

Οι φορολογούμενοι πληρώνουν εμπρόθεσμα πάνω από το 80% των οφειλών

Ένας σουλτάνος στο Μεγάλο Παζάρι

Σαρωτικές οι συνέπειες της κλιματικής κρίσης σε κάθε επίπεδο