Ο Φλεβάρης της Νομικής που έφερε τον Νοέμβρη του Πολυτεχνείου και την πτώση της Χούντας

07:32 21/2/2025 - Πηγή: Το Ποντικι

21 Φεβρουαρίου 1973.

Συμπληρώνονται 52 χρόνια από τη χειμωνιάτικη ξαστεριά που έσπασε τον φόβο της Χούντας και άνοιξε τον δρόμο στο Νοέμβρη και την εξέγερση του Πολυτεχνείου.

Τρεις πρωταγωνιστές των γεγονότων που προκάλεσαν διεθνές ενδιαφέρον και το πρώτο ρήγμα στην πανίσχυρη Χούντα των συνταγματαρχών, αφηγούνται την ιστορία και την ιστορία τους.

Φοιτητές στην ταράτσα της Νομικής κατά τη διάρκεια της κατάληψης της Σχολής, 21 Φεβρουαρίου 1973. 

Η αλληλουχία των γεγονότων-από τις καταλήψεις της Νομικής

στην εξέγερση του Πολυτεχνείου

*Της Αλκμήνης Ψιλοπούλου

Αν δεν υπήρχαν οι καταλήψεις της Νομικής, δεν θα υπήρχε το Πολυτεχνείο. Κι αν δεν υπήρχαν οι Φοιτητικές Επιτροπές Αγώνα, η Ελληνοευρωπαϊκή Κίνηση Νέων και οι Φοιτητικοί Σύλλογοι, δεν θα υπήρχαν ούτε οι καταλήψεις της Νομικής ούτε η εξέγερση του Πολυτεχνείου.

Η αλληλουχία των γεγονότων και οι αλυσιδωτές αντιδράσεις, που οδήγησαν στο μεγάλο φοιτητικό κίνημα, ήταν οι συνθήκες που δημιούργησαν το πρώτο και μεγαλύτερο ρήγμα στο χουντικό καθεστώς.

Ο μήνας Φεβρουάριος ήταν ένας μήνας καυτός. Στις 16 Φεβρουαρίου ανακοινώνονται τα ονόματα των πρώτων 37 φοιτητών η αναβολή των οποίων ματαιώνεται και οι οποίοι στρατεύονται. Σε μια πρώτη διαμαρτυρία οι φοιτητές της Φιλοσοφικής και της Νομικής συγκεντρώνονται στο κτίριο της οδού Σόλωνος ζητώντας την παραχώρηση αίθουσας για τη διεξαγωγή γενικής συνέλευσης. Μετά την άρνηση ικανοποίησης της αίτησής τους, συγκεντρώνονται πάνω από 2.500 φοιτητές στο κτίριο και κηρύσσουν αποχή. Οι συγκεντρώσεις αυτές στα σκαλάκια της Νομικής, θα μείνουν για πάντα χαραγμένες στο μυαλό όλων όσων από εμάς είχαν την τύχη να βιώσουν τέτοιες εμπειρίες.

Δεν θα ξεχάσω ποτέ την ανάταση και την έξαρση ψυχής από τις συγκεντρώσεις μας στα σκαλάκια της Νομικής και την Ιωάννα Καρυστιάννη να τραγουδάει ριζίτικα τραγούδια, το «Πότε θα κάμει ξαστεριά», κι εμείς να την συνοδεύουμε και να χορεύουμε στο ρυθμό τους. Δεν θα ξεχάσουμε ποτέ εκείνο το πάθος με το οποίο υπερασπιζόμασταν την ελευθερία, την αλήθεια και τις αξίες μας για έναν άλλο καλύτερο κόσμο.

Αλλά δεν θα ξεχάσω ποτέ, τις συγκεντρώσεις των Φοιτητικών Επιτροπών Αγώνα (ΦΕΑ), που είχαν δημιουργηθεί σε κάθε σχολή ζητώντας καλύτερη παιδεία, καλύτερη ζωή κι ελευθερία. Οι ΦΕΑ ήταν τα κύτταρα της φοιτητικής αντίστασης, τα κύτταρα που στη συνέχεια μετασχηματίστηκαν στις μεγάλες καταλήψεις της Νομικής και στη μεγαλειώδη εξέγερση του Πολυτεχνείου.

Στις 19 Φεβρουαρίου 1973, 1.500 περίπου φοιτητές από όλες τις σχολές πλημμύρισαν το προαύλιο του Πολυτεχνείου μαζί με φοιτητές της Νομικής και της Φιλοσοφικής που βρήκαν κλειδαμπαρωμένο το κτήριο της Σόλωνος. Η συγκέντρωση αυτή ήταν η πρόβα τζενεράλε για την μεγάλη κατάληψη του Πολυτεχνείου. Κλειστό παρέμεινε το κτήριο της Νομικής και στις 20 Φεβρουαρίου. Την ίδια μέρα συλλαμβάνονται φοιτητές από τις ΦΕΑ των σχολών Φιλοσοφικής και Νομικής, γιατί όπως φαίνεται είχε διαρρεύσει στην Ασφάλεια ότι γίνονταν κρυφές συναντήσεις σε σπίτια. Στις 21Φεβρουαρίου ανοίγουν οι σχολές κι αρχίζουν να συγκεντρώνονται φοιτητές στα κτήρια της Σόλωνος. Έτσι ξεκίνησε η μεγάλη διήμερη κατάληψη της Νομικής, η κορυφαία μαζική αντιδικτατορική εκδήλωση μέχρι την εξέγερση του Πολυτεχνείου.

Είχαμε μαζευτεί περίπου 4.000 άτομα και κλειστήκαμε μέσα. Ανεβασμένοι στην ταράτσα, με την ελληνική σημαία μεσίστια και κρατώντας το μεγάλο πανό με τη λέξη ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, φωνάζοντας τα συνθήματα «Ελευθερία», «Δημοκρατία», «δεν περνάει ο φασισμός» , «Κάτω η Χούντα» και «συμπαράσταση λαέ», καταφέρνουμε για πρώτη φορά να ανοίξουμε το αντιδικτατορικό μας μέτωπο συγκεντρώνοντας πλήθη κόσμου κάτω στην Σόλωνος και στους γύρω δρόμους, αλλά και στα γύρω μπαλκόνια. Ο κόσμος μάς πετούσε ψωμιά στη ταράτσα, τα τσιγάρα μάς είχαν τελειώσει και μαζεύαμε τις γόπες από την ταράτσα και τις καπνίζαμε. Η αστυνομία μαζί με ομάδες ΕΚΟΦιτών είχε αρχίσει να χτυπάει τους συγκεντρωμένους κάτω στους δρόμους. Το βράδυ είχε διακοπεί το ρεύμα στο κτήριο της Νομικής, όμως εκατοντάδες κεριά άναψαν στους δρόμους γύρω το κτήριο, από γονείς των φοιτητών και περαστικούς. Μετά από έντονες συζητήσεις αποφασίσαμε να αποχωρήσουμε το απόγευμα της 22ας Φεβρουαρίου, μετά από διαπραγματεύσεις και εγγυήσεις ότι δεν θα υπάρξουν διώξεις και συλλήψεις. Αποχωρήσαμε ειρηνικά κι αυτό ήταν μια πρώτη μεγάλη μας νίκη.

Ακολουθεί μια περίοδος ανακωχής. Στις 20 Μαρτίου αποφασίζεται νέα κατάληψη στις 20 Μαρτίου στο κτήριο της Νομικής. Τα πράγματα όμως έχουν αγριέψει, η Χούντα έχει σκληρύνει τη στάση της με κύματα συλλήψεων και τρομοκρατία, ωστόσο συγκεντρωνόμαστε πάλι μέσα στο κτήριο της Νομικής και αποφασίζεται νέα κατάληψη. Την δεύτερη μέρα η αστυνομία επιτίθεται, εισβάλλοντας στο κτήριο από την κύρια είσοδο αλλά και από την ταράτσα όπου ήταν συγκεντρωμένοι πολλοί από εμάς. Αποτέλεσμα να τραυματιστούν πολλοί από το ξύλο που έπεφτε αλλά και από τον συνωστισμό των φοιτητών που κατέβαιναν από την ταράτσα στις σκάλες προσπαθώντας να ξεφύγουν. Ακολούθησαν πολλές συλλήψεις, μεταξύ των οποίων και η δικιά μου, και πολύ ξύλο.

Η φοιτητική εξέγερση του Πολυτεχνείου, δεν ήταν λοιπόν κεραυνός εν αιθρία. Προετοιμαζόταν πολύ πιο πριν και φούσκωνε σιγά -σιγά κι έπειτα έγινε η θρυαλλίδα, που ξεσήκωσε και τον ελληνικό λαό, μαζικοποιώντας το κίνημά μας για «Ψωμί, παιδεία, ελευθερία», σύνθημα που είναι ακόμα επίκαιρο και ζωντανό όσο ποτέ.

*Η Αλκμήνη Ψιλοπούλου είναι δημοσιογράφος, συγγραφέας και ποιήτρια. Σπούδασε στην Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών (Τμήμα Ιστορικό-Αρχαιολογικό) και ήταν ενεργό μέλος στις καταλήψεις της Νομικής, στις ΦΕΑ και αναπληρωματικό μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής του Πολυτεχνείου. Συνελήφθη στην δεύτερη κατάληψη της Νομικής και κατά την έξοδό της από την κατάληψη του Πολυτεχνείου και κρατήθηκε για μια εβδομάδα στα κρατητήρια της Ασφάλειας στην Μεσογείων.

«Θέλει αρετήν και τόλμην η ελευθερία» (Ανδρέας Κάλβος)

*Της Τιτίκας- Μαρίας Σαράτση

Η κατάληψη της Νομικής το Φεβρουάριο του 1973 δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Κάθε άλλο.

Η δικτατορία του 1967 μας βρήκε μαθητές. Η Αγωγή του πολίτου καταργήθηκε, η θεωρία των συνόλων αντικαταστάθηκε από την παλιά Άλγεβρα όσο για την Ιστορία….ας μη μιλήσουμε. Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του Γεωργίου Παπανδρέου του 1964, μεταρρύθμιση  που έφερε την σφραγίδα προσωπικοτήτων κύρους όπως ο Ευάγγελος Παπανούτσος και ο άωρα θανών Λουκής Ακρίτας ανακόπηκε βάναυσα. Η πολιτιστική άνοιξη της χώρας ανεστάλη επ’ αόριστον και οι Έλληνες που είχαν αρχίσει να τραγουδούν το «Ένα το χελιδόνι» πέρασαν στη «Μαρία με τα κίτρινα». Η πολιτιστική αυτή οπισθοδρόμηση έγινε αισθητή όχι μόνον από τους μαθητές που προέρχονταν από οικογένειες με δημοκρατικές καταβολές, αλλά σχεδόν από όλους. Οι πιο ευαισθητοποιημένοι από μας ασφυκτιούσαμε. Η  αντιπαράθεσή μας με την Χούντα ήταν θέμα χρόνου. Τα μηνύματα από τον Γαλλικό Μάη του ´68 και την Ευρώπη γενικότερα, αλλά και την Αμερική, έφθαναν ως εμάς. Αρχίσαμε να συνειδητοποιούμε τι ήταν οι γελοίοι συνταγματάρχες και τι είμαστε εμείς. Ήταν θέμα αξιοπρέπειας και γνήσιου πατριωτισμού. Δεν δεχόμαστε να μας κυβερνούν οι γελοίοι, αλλά αδίστακτοι, Απριλιανοί, δεν δεχόμαστε την υποβάθμιση και την καταρράκωση των αξιών της ζωής μας.  Το 1971 δημιουργούνται οι πρώτες ΦΕΑ, οι φοιτητικές επιτροπές αγώνα. Η απόπειρα της χούντας για παρωδία εκλογών στους φοιτητικούς συλλόγους το Νοέμβριο του 1972, οι συνεχείς συλλήψεις και η βία από το Σπουδαστικό της Ασφάλειας έριχναν λάδι στη φλόγα που είχε ανάψει μέσα μας. Η κατάληψη της Νομικής Σχολής στις 21-22 Φεβρουαρίου του 1973 ήταν η φυσική κατάληξη. Για 36 ώρες οι φοιτητές που βροντοφώναξαν «Κάτω η Χούντα» από την ταράτσα της Νομικής στη Σόλωνος  έκαναν την καρδιά της Ελλάδας να χτυπήσει δυνατά. Τα νέα παιδιά διέσωσαν αυτή την καρδιά, αυτή την ψυχή. Είναι τιμή μου που υπήρξα ανάμεσά τους.

*Η Τιτίκα-Μαρία Σαράτση είναι φιλόλογος και δημοσιογράφος. Ήταν μέλος της επιτροπής κατάληψης της Φιλοσοφικής Σχολής στην Κατάληψη της Νομικής τον Φεβρουάριο του 1973 και συμμετείχε ενεργά στην Εξέγερση του Πολυτεχνείου.

Ανακοίνωση της Επιτροπής Νομικής για τις διώξεις  και τις συλλήψεις φοιτητών μεταξύ των οποίων και του μέλους της, Ιωάννας Καρυστιάνη. Υπογράφουν: Γιώργος Βερνίκος, Γιάννης Μαντζουράνης, Νίκος Μπίστης, Στέφανος Τζουμάκας.

«Όταν θέλαμε ν᾽αλλάξουμε την Ελλάδα»

(Απόσπασμα από το βιβλίο του *Γιώργου Βερνίκου)

«… Η συγκέντρωση έγινε τελικά στις 21 του Φλεβάρη και είχε τη μαχητικότητα και τον ενθουσιασμό που χρειαζόταν για να γίνει η κατάληψη. Έκλαιγα από τη χαρά μου για την επιτυχία. Οι διάφορες ομάδες έκαναν καλά τη δουλειά τους… Οι γυναίκες είχαν μπει μπροστά μιας και δεν στρατεύονταν. Όλα πήγαιναν όπως τα είχαμε σχεδιάσει. Οι πόρτες έκλεισαν και διώξαμε όλους τους φασίστες. Αφήσαμε μία μόνο ελεγχόμενη είσοδο από τη Σίνα για να μπαινοβγαίνουμε εμείς και η επιτροπή και να μεταφέρουμε όσα τρόφιμα μπορούσαμε. Γυρνώντας κάποια στιγμή από τη συνάντηση με τους πολιτικούς, με εντόπισαν οι φασίστες και κυριολεκτικά πήγαν να με σκοτώσουν. Είδα ένα μαχαίρι να έρχεται καταπάνω μου και δεν ξέρω πως σώθηκα…

…Τη δεύτερη μέρα της κατάληψης τα πράγματα από το μεσημέρι άρχισαν να μην πηγαίνουν καλά. Πολλοί άρχισαν να λένε ο καθένας τα δικά του. Άλλοι πείνασαν, άλλοι είχαν αρρωστήσει, άλλους τους περίμενε η μαμά τους, άλλοι φοβόντουσαν, άλλοι έκαναν διαφορετικές αναλύσεις. Μου ερχόντουσαν τα μηνύματα ότι άλλοι ήθελαν να φύγουν και άλλοι ήθελαν να μείνουν. Είχα βάλει σα στόχο να βγούμε στις 6.30 το απόγευμα και να παραμείνουμε μόνο εάν οι δυνάμεις ήταν αρκετές. Προσπάθησα να συνεννοηθώ και με τους άλλους. Παρόλο που ήμουνα χτυπημένος, μπήκα στο κτήριο για να ενισχύσω τα μέλη της επιτροπής που προσπαθούσαν να κρατήσουν τον έλεγχο, να μιλήσω στους φοιτητές, να τους ενημερώσω και να τους εμψυχώσω, γιατί είχαν κυκλοφορήσει και φήμες ότι με «έφαγαν». Η ομιλία πήγε καλά, τους είπα ότι γράφουμε Ιστορία, τα μάτια της Ευρώπης είναι στραμμένα πάνω μας, είμαστε η πρωτοπορία, να μη φοβούνται, ο λαός είναι μαζί μας, αλλά η κατάσταση δεν ελεγχόταν παρά τον ενθουσιασμό. Μια πόρτα άνοιξε και πολλοί άρχισαν να φεύγουν. Το κτήριο άδειασε ανάμεσα στις 5.30 και τις 6. Πάλι καλά πήγε.

Από την επόμενη μέρα έπεσε βαριά λογοκρισία. Αλλά η Αθήνα είχε αλλάξει. Υπήρχε μεγάλη ένταση. Άνθρωποι ερχόντουσαν και μου σφίγγανε το χέρι. Μου λέγανε «Μπράβο, παιδί μου, που αγωνίζεσαι». Πράγματι είχαμε την αίσθηση ότι κάναμε έναν υπέροχο αγώνα, που ακουμπούσε όλη την κοινωνία…»

*Ο Γιώργος Βερνίκος είναι επιχειρηματίας του θαλάσσιου τουρισμού. Ήταν φοιητητής του Οικονομικού Τμήματος της Νομικής, ηγετικό στέλεχος του φοιτητικού αντιδικτατορικού κινήματος, Γεν. Γραμματέας της ΕΚΙΝ και μέλος της 5μελούς Επιτροπής της Νομικής.

Διαδηλωτές, περαστικοί και αστυνομικοί έξω από το παλαιό νομικό βιβλιοπωλείο
του Σάκκουλα στην οδό Σόλωνος τις ημέρες της κατάληψης της Νομικής.

Διαβάστε επίσης:

Βίντεο-ντοκουμέντο από την επίθεση με ξύλα σε δύο νεαρούς από 20 άτομα στον Κόκκινο Μύλο

Τριτοκοσμικές εικόνες από Ξάνθη: Μεταφέρουν ηλικιωμένη ασθενή σε πλαστική καρέκλα μέσα σε φορτηγάκι

Καλαμάτα: Σεισμός 4,1 Ρίχτερ με επίκεντρο κοντά στην Μεθώνη