Ο καθρέφτης του Ντίκενς

06:00 5/3/2023 - Πηγή: Το Ποντικι

Τι είναι αυτό που κάνει κάποια βιβλία να διαβάζονται ανά τους αιώνες και να καταφέρνουν να είναι επίκαιρα, να μας αφορούν στο σήμερα, να μας κάνουν να συγκινούμαστε, να προβληματιζόμαστε τόσο αβίαστα ώστε η σκέψη να γίνεται απόλαυση και ταυτόχρονα σοφία; Ο Ντίκενς, όπως γνωρίζουμε, υπήρξε από νεαρότατης ηλικίας βιβλιόφιλος, αυτό που σήμερα θα λέγαμε «διαβαστερός». Ήταν βιβλιοφάγος. Λέγεται ότι είχε αδυναμία στον Τομπάιας Σμόλετ, έναν Σκωτσέζο μυθιστοριογράφο και ποιητή που έγραφε τα πικαρέσκα μυθιστορήματα στα οποία συνήθως οι ήρωες προέρχονταν από την κατώτερη κοινωνική διαστρωμάτωση

και των οποίων τα παθήματα περιγράφονται μέσα σε ένα κοινωνικό πλαίσιο διαφθοράς, με ρεαλισμό και χιουμοριστική διάθεση. Ένας άλλος αγαπημένος του συγγραφέας ήταν ο Χένρυ Φήλντινγκ, ένας από τους θεμελιωτές του αγγλικού μυθιστορήματος, ο οποίος ξεχώριζε για το σατιρικό του ύφος, ένα ύφος που απαντάται και στα έργα του Ντίκενς.

Προφανώς έχουμε να κάνουμε με μια λογοτεχνική διάνοια η οποία μάλιστα ευτύχησε να ζήσει την αναγνώριση εν ζωή και να μην δικαιωθεί μόνο μετά θάνατον, όπως θέλει μια ρομαντική αντίληψη για τους συγγραφείς. Όπως κάθε τεράστιος συγγραφέας, έτσι κι ο Ντίκενς στο έργο του έφτιαξε μερικούς από τους διασημότερους ήρωες της λογοτεχνίας. Κάποιους αθάνατους ήρωες που ζουν δίπλα μας ως διαχρονικές, δίχως ηλικία, οντότητες. Ποιο είναι αυτό το μαγικό συγγραφικό φίλτρο που χαρίζει σε έναν λογοτεχνικό ήρωα σάρκα και οστά; Όποιο και αν είναι, ο Ντίκενς πρέπει να… ήπιε καμπόσο και ο Ντέιβιντ Κόπερφιλντ είναι ένας από αυτούς, τους αθανάτους! Και σήμερα, ολοζώντανος σε αυτήν εδώ την έκδοση, έτοιμος να ξανασυστηθεί εξ ολοκλήρου (και όχι σε περίληψη) στο ελληνικό κοινό! Για την ιστορία, το έργο σε ολόκληρη τη μορφή του είχε μεταφραστεί στις αρχές της δεκαετίας του 1960 από τον Σέργιο Πρωτόπαπα στις εκδόσεις Γεμεντζόπουλου σε 2 τόμους (1ος τόμος, 30 κεφάλαια, 369 σελίδες – 2ος τόμος, 34 κεφάλαια, 352 σελίδες, σε επιμέλεια και πρόλογο Σ. Μαράντου). Η παρούσα έκδοση, ωστόσο, αποτελεί πραγματική προσφορά, καθώς το εμβληματικό αυτό έργο δεν υπήρχε ουσιαστικά στην ελληνική βιβλιογραφία!

Το βιβλίο είναι το πιο αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα του συγγραφέα. Αυτό, κατά τη γνώμη μου, το καθιστά ακόμα πιο ενδιαφέρον. Ο ίδιος, μάλιστα, το θεωρεί το πιο αγαπημένο του έργο. Και αυτό είναι λογικό, με την έννοια ότι όλων των ανθρώπων η παιδική ηλικία αποτελεί την πηγή των πιο έντονων συναισθημάτων. 

Στο πολυσέλιδο αυτό μυθιστόρημα, ο συγγραφέας μάς διηγείται σε πρώτο πρόσωπο, πράγμα που δηλώνει μια οικειότητα βιωματική με τους μυθιστορηματικούς ήρωες και τα γεγονότα. Ο Ντίκενς συνδυάζει αριστοτεχνικά την τραγική με τη σατιρική πλευρά του κόσμου και των ανθρώπων. Με αυτόν τον τρόπο, τα τραγικά κοινωνικά και ιδιωτικά γεγονότα αντιμετωπίζονται με εκείνη τη διαβρωτική λειτουργία όπου το χιούμορ καταφέρνει να υπερβαίνει τη μιζέρια υποδεικνύοντας –σαν να μας κλείνει πονηρά το μάτι – μια αισιόδοξη διέξοδο στη ζωή. Και στον Ντέιβιντ Κόπερφιλντ αυτό είναι το ζητούμενο: μέσα από μια δύσκολη περιπέτεια ενηλικίωσης αλλά και αντίξοων κοινωνικών συνθηκών, αυτός δίνει τη μάχη της ζωής για να την κερδίσει, όχι για να γίνει ένας καταγγελτικός συναισθηματίας αλλά ένας δημιουργικός άνθρωπος.

Έτσι, έχουμε τρία επίπεδα δράσης, όπου από τα δύσκολα και γεμάτα στερήσεις παιδικά χρόνια του Ντέιβιντ Κόπερφιλντ, περνάμε στην ενηλικίωση μέσα από τον αγώνα της επιβίωσης έως την τελική δικαίωση, οπότε και καταλήγει να γίνει ένας διάσημος συγγραφέας.

Το βιβλίο αυτό διαθέτει επίσης ένα σπάνιο χάρισμα: το απολαμβάνουν τόσο οι νεαροί αναγνώστες όσο και οι ενήλικες, πράγμα που οφείλεται στη συναρπαστική και απλή γραμμή της αφηγηματικής εξέλιξης και στην καθαρότητα των χαρακτήρων.

Κεντρικό πρόσωπο του μυθιστορήματος είναι προφανώς ο Κόπερφιλντ, που φιλοτεχνείται ως ένας αισιόδοξος χαρακτήρας που επιμένει να επιτύχει τα όνειρά του και δεν φοβάται κόπους και θυσίες. Δίπλα του στέκεται η μητέρα του Κλάρα, με τον ευγενικό και εύθραυστο ψυχισμό της – μια αθώα ύπαρξη. Επίσης, βασικό ρόλο παίζει η δυναμική Πέγκοτυ, η αφοσιωμένη υπηρέτρια της οικογένειας Κόπερφιλντ και φύλακας άγγελος στη ζωή του Ντέιβιντ. Πολύ ενδιαφέρουσες φιγούρες είναι η εκκεντρική θεία Μπέτσι Τρότγουντ και ο μισητός πατριός Έντουαρντ Μάρντστον,που εκφράζει τη δυσάρεστη πλευρά της ζωής του ήρωά μας.

Τέλος, οφείλουμε να εκφράσουμε τον ειλικρινή θαυμασμό μας στους δύο μεταφραστές, την Ηρώ Σκάρου και τον Άρη Σφακιανάκη, καθώς έφεραν σε αίσιο πέρας ένα ογκώδες αριστούργημα της παγκόσμιας λογοτεχνίας που έλειπε από την ελληνική βιβλιογραφία, αλλά και ανανέωσαν το ενδιαφέρον για έναν σπουδαίο συγγραφέα. Οι μεταφραστές πραγματικά είχαν να αντιμετωπίσουν μεγάλες δυσκολίες, καθώς η εποχή στην οποία αναφέρεται λεπτομερώς ο Ντίκενς δημιουργεί μια σειρά πραγματολογικών γρίφων που καλούνται να αντιμετωπιστούν σε ένα έργο που ξεπερνά τις 1.000 σελίδες, όπως επίσης και την πρόκληση να μεταφερθεί η βικτωριανή ατμόσφαιρα στον σύγχρονο κόσμο δίχως να χάνει τα πολιτισμικά της χαρακτηριστικά. Στο έργο, επίσης, υπάρχει μια σειρά ιδιωματικών φράσεων, των οποίων η μεταφορά και απόδοση στα ελληνικά πρέπει να προκάλεσε ισχυρούς πονοκεφάλους στους αγαπητούς φίλους. Γενικότερα, σε αυτά τα έργα, εκτός από την απόδοση κατά το δυνατόν του λογοτεχνικού ύφους, η μετάφραση οφείλει να αποδώσει και την ατμόσφαιρα της εποχής, τη νοοτροπία των ανθρώπων. Επιχείρησαν ένα πνευματικό τόλμημα, το έφεραν επιτυχώς εις πέρας και πρέπει να αισθάνονται χαρούμενοι και ευτυχείς, όπως κι εμείς που έχουμε στη διάθεσή μας και στη γλώσσα μας ένα ακόμα αριστούργημα!

Κάρολος Ντίκενς

Ντέιβιντ Κόπερφιλντ

Μετάφραση: Άρης Σφακιανάκης – Ηρώ Σκάρου

Εκδόσεις: Μεταίχμιο

Σελ.: 1.127

Η ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

Saul Bellow

Το δώρο του Χάμπολντ

Μετάφραση: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου

Εισαγωγή: Jeffrey Eugenides

Εκδόσεις: Gutenberg

Σελ.: 815

Έχουμε να κάνουμε με έναν ιδιαίτερο Καναδό συγγραφέα, ο οποίος κατάγεται από οικογένεια Εβραίων της Λιθουανίας και το έργο του έχει τιμηθεί την ίδια χρονιά (1976) ταυτόχρονα με ένα βραβείο Πούλιτζερ και ένα Νόμπελ, ενώ είναι ο μοναδικός συγγραφέας που έχει κερδίσει τρεις φορές το Εθνικό Βραβείο Βιβλίου. Για Το δώρο του Χάμπολντ διαβάζουμε από το οπισθόφυλλο:

«Ο Τσάρλι Σιτρίν είναι επιτυχημένος συγγραφέας, δύο φορές βραβευμένος με Πούλιτζερ, Ιππότης της Λεγεώνας της Τιμής της Γαλλίας. Έχει δειπνήσει στον Λευκό Οίκο, έχει πετάξει με ιδιωτικό ελικόπτερο παρέα με τον Μπόμπι Κένεντι, γνωρίζει όλους τους διάσημους της Νέας Υόρκης, έχει κερδίσει πολλά χρήματα από τα βιβλία του. Πια όμως, η ζωή και η καριέρα του βρίσκονται σε κρίσιμη καμπή, έχει να αντιμετωπίσει ένα δύσκολο και ακριβό διαζύγιο, έχει γοητευτεί από μια πολύ νεότερη και ακατάλληλη για αυτόν κοπέλα και, κυρίως, έχει μπλεχτεί με έναν νευρωτικό μαφιόζο. Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, πεθαίνει και ο κάποτε καλύτερός του φίλος και μέντορας, ο ποιητής Χάμπολντ. Το απροσδόκητο δώρο που αφήνει στον Τσάρλι θα καταφέρει να του αλλάξει τη ζωή;».

Διαβάστε επίσης:

Το ΠΑΣΟΚ ως Ιφιγένεια της κρίσης…

Η απορία οδηγεί στη γνώση

«Ο ισλαμικός φασισμός» – Μια αναλυτική προσέγγιση