Ο νέος περιφερειακός ρόλος της Τουρκίας

15:52 13/3/2022 - Πηγή: Το Ποντικι

Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η δεύτερη σε ευρωπαϊκό έδαφος μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο έως σήμερα, έχει διευκολύνει την εξισορρόπηση της «ΝΑΤΟϊκής» Τουρκίας, μεταξύ Ρωσίας και Ηνωμένων Πολιτειών. Ως γνωστόν, τα τελευταία χρόνια, οι δεσμοί της Τουρκίας με τη Ρωσία και ειδικά η απόκτηση του ρωσικού αμυντικού συστήματος εδάφους-αέρος S-400 (2019), έχουν τροφοδοτήσει μεγάλες εντάσεις

στις αμερικανο-τουρκικές σχέσεις, προκαλώντας κυρώσεις και απαγορεύσεις πώλησης αμερικανικών οπλικών συστημάτων προς την Τουρκία.

Όπως αναφέρει έγγραφο με αποδέκτες τα μέλη και τις επιτροπές του αμερικανικού Κογκρέσου, η σημαντική συνεργασία της Τουρκίας με την Ουκρανία την ευθυγραμμίζει ως ένα βαθμό με τα αμερικανικά συμφέροντα, που στοχεύουν στον περιορισμό της Ρωσίας να επαναβεβαιώσει την περιφερειακή της κυριαρχία. Επίσης, στην τρέχουσα κρίση, η Άγκυρα, ως «ἐς ἀεί επιτήδειος ουδέτερος», έχει επιδιώξει να διαμεσολαβήσει μεταξύ Μόσχας και Κιέβου, έστω και χωρίς θετικά αποτελέσματα.

Η Τουρκία έχει προμηθεύσει την Ουκρανία με οπλισμένα drones, έχει καταγγείλει τη ρωσική εισβολή, ωστόσο αντιτάχθηκε στις οικονομικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Στο πλαίσιο της εμβάθυνσης της διμερούς τουρκο-ουκρανικής αμυντικής συνεργασίας, η οποία ήδη προβληματίζει σοβαρά τις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις, η τουρκική πλευρά φέρεται να πούλησε μεγάλο αριθμό τουρκικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών Bayraktar TB2 στην Ουκρανία. Κατά τη διάρκεια των πρόσφατων στρατιωτικών επιχειρήσεων, που υποστηρίχθηκαν από τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις στη Συρία, τη Λιβύη και το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, τα Bayraktar TB2 στόχευσαν με επιτυχία και κατέστρεψαν τεθωρακισμένα οχήματα και αντιαεροπορικά συστήματα ρωσικής κατασκευής. Επιπρόσθετα, πρόσφατες πληροφορίες Δυτικών πηγών κάνουν λόγο αφενός για επιτυχημένα ουκρανικά πλήγματα των TB2 σε ρωσικούς στρατιωτικούς στόχους, αφετέρου για πρόσθετα τουρκικά TB2 που έλαβε η Ουκρανία, στις αρχές Μαρτίου.

Από την έναρξη της ρωσο-ουκρανικής κρίσης, η Τουρκία επιδιώκει να ελαχιστοποιήσει τις επιπτώσεις, τόσο στην οικονομία της όσο και στην εθνική της ασφάλεια. Η υφιστάμενη συγκρουσιακή κατάσταση προκαλεί διαρκή υποχώρηση της τουρκικής λίρας και περαιτέρω αύξηση των πληθωριστικών τάσεων. Ταυτόχρονα, η οικονομία της είναι ευάλωτη και εξαιτίας της ενεργειακής εξάρτησής της από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες, από τις εξαγωγές ρωσικού σιταριού, αλλά και από τις ρωσικές στρατιωτικές ενέργειες στη Συρία, που μεταξύ άλλων δημιουργούν νέες προσφυγικές ροές.

Στα τέλη Φεβρουαρίου 2022, η Τουρκία αναγνωρίζοντας την κατάσταση πολέμου μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, για πρώτη φορά μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, επικαλέσθηκε το άρθρο 19 της «Συνθήκης για το Καθεστώς των Στενών» του 1936 ή «Συνθήκης του Μοντρέ» (Montreux Convention), η οποία απαγορεύει τη ναυτική πρόσβαση των εμπόλεμων χωρών, από και (υπό όρους) προς τη Μαύρη Θάλασσα μέσω των Στενών του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων. Λίγο μετά την «αργοπορημένη» απόφαση της Τουρκίας, ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, Άντονι Μπλίνκεν, εξέφρασε την εκτίμησή του για την εφαρμογή της Συνθήκης από την τουρκική πλευρά και την υποστήριξη προς την Ουκρανία, η οποία είχε ζητήσει το κλείσιμο των Στενών, λίγες μέρες νωρίτερα.

Σύμφωνα με Αμερικανούς αναλυτές, όσο περισσότερο συνεχίζεται ο πόλεμος, τόσο πιο σημαντικοί θα μπορούσαν να θεωρηθούν οι τουρκικοί περιορισμοί στη διέλευση των πλοίων. Ο έλεγχος των Στενών από την Τουρκία θα μπορούσε να επηρεάσει την ισορροπία των δυνάμεων, σε έναν μακροχρόνιο πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας και όχι μόνο. Εν καιρώ ειρήνης, η Τουρκία δύναται να θέσει όρια τόσο του συνολικού εκτοπίσματος των πλοίων, όσο και της διάρκειας παραμονής τους στον Εύξεινο Πόντο, όπως ορίζει το άρθρο 18 της «Συνθήκης του Μοντρέ». Ενώ, σύμφωνα με το άρθρο 20, κατά τη διάρκεια πολεμικής περιόδου, όταν η Τουρκία θα είναι εμπόλεμος χώρα, ο διάπλους των πολεμικών πλοίων θα επαφίεται εξ ολοκλήρου στη διάθεση της τουρκικής κυβέρνησης.

Όλα τα παραπάνω οδήγησαν τους Αμερικανούς αξιωματούχους να επαναξιολογήσουν τα οφέλη και τα μειονεκτήματα των τουρκικών ενεργειών, που επηρεάζουν την πρόσβαση των ρωσικών πολεμικών πλοίων αλλά και αυτών του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ, τόσο κατά τη διάρκεια του πολέμου όσο και στην μετά την ρωσο-ουκρανική κρίση.

Ο συνεχιζόμενος ρωσο-ουκρανικός πόλεμος και οι επιπτώσεις του στις σχέσεις της Τουρκίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Ρωσία και την Ουκρανία, θα μπορούσαν να επηρεάσουν και το τουρκικό αίτημα για αναβάθμιση ή και απόκτηση νέων μαχητικών αεροσκαφών F-16. Η Τουρκία επιδιώκει να εκσυγχρονίσει την αεροπορία της, αφού έχασε την πρόσβαση στο πρόγραμμα F-35 Joint Strike Fighter, όταν απέκτησε το ρωσικό σύστημα S-400. Αμερικανοί αναλυτές εξέτασαν τον ρόλο του Κογκρέσου στην επανεξέταση της προτεινόμενης πώλησης των F-16 και εκτιμούν ότι μια πιθανή άρνηση αφενός θα μπορούσε να βλάψει τις αμερικανο-τουρκικές σχέσεις συνεργασίας, αφετέρου θα μπορούσε να οδηγήσει την Τουρκία προς τη Ρωσία ή προς άλλες ευρωπαϊκές χώρες, προκειμένου να αποκτήσει μαχητικά αεροσκάφη.

Είναι φανερό πλέον ότι οι αμερικανο-τουρκικές σχέσεις βελτιώνονται σταδιακά, εξαιτίας κυρίως της χρησιμότητας της Άγκυρας στη ρωσο-ουκρανική κρίση και τον νέο περιφερειακό ρόλο που της προετοιμάζει η Ουάσιγκτον. Εν ολίγοις, η εφαρμογή της «Συνθήκης του Μοντρέ» (κυρίως των άρθρων 18, 19 και 20), η πώληση των τουρκικών Bayraktar TB2 drones στην Ουκρανία και ο έστω ατελέσφορος διαμεσολαβητικός ρόλος της Άγκυρας μεταξύ Κιέβου και Μόσχας, βελτιώνουν σημαντικά τις αμερικανο-τουρκικές σχέσεις. Αν μάλιστα, η Άγκυρα προβεί σε κάποιου είδους επιχειρησιακή απόσυρση των S-400, τότε, δεν θα είναι απίθανη η επιστροφή της Τουρκίας στο πρόγραμμα F-35 Joint Strike Fighter (Section 1245 of P.L. 116-92).

Εκτιμάται λοιπόν ότι η σημερινή συνάντηση του Έλληνα πρωθυπουργού με τον Τούρκο πρόεδρο, στην Κωνσταντινούπολη, για την οποία επιστρατεύθηκε ακόμη και ο Οικουμενικός Πατριάρχης, προγραμματίσθηκε από την Ουάσιγκτον και σχετίζεται άμεσα με το συνεχιζόμενο ρωσο-ουκρανικό πόλεμο, καθώς και με την αποδοχή από ελληνικής πλευράς του νέου και αναβαθμισμένου περιφερειακού ρόλου της Τουρκίας, ώστε να ενισχυθεί η συνοχή στη νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ.

* Βασίλης Γιαννακόπουλος, γεωστρατηγικός αναλυτής

Διαβάστε επίσης:

«Μαζική αντίδραση στη συμμετοχή της Ελλάδας στον πόλεμο»

Μόσχα και Κίεβο πολεμούν και διαπραγματεύονται

Το τρίγωνο Ελλάδας-Ισραήλ-Κύπρου και τι σημαίνει για την Τουρκία