Ο πόλεμος στη Συρία αλλάζει τις ισορροπίες

06:18 5/12/2024 - Πηγή: Το Ποντικι

Για χρόνια ο πρόεδρος της Συρίας Μπασάρ Αλ Άσαντ ήταν σε θέση να ελέγξει τους μαχητές της αντιπολίτευσης με τη βοήθεια της Ρωσίας, του Ιράν και της Χεζμπολάχ. Αυτοί οι σύμμαχοι όμως τώρα έχουν άλλα μέτωπα να αντιμετωπίσουν κι έχουν αποδυναμωθεί από τις δικές τους συγκρούσεις. Έτσι, οι τζιχαντιστές αντάρτες δεν έχασαν την ευκαιρία να εκμεταλλευτούν την κατάσταση και να αλλάξουν την ισορροπία των δυνάμεων.

Οι αντάρτες μαχητές πέρασαν μήνες εκπαίδευσης και προετοιμασίας για να είναι σε θέση να πραγματοποιήσουν μια αιφνιδιαστική επίθεση, αλλά ακόμη και αυτοί μπορεί να μην είχαν προβλέψει πόσο

γρήγορα θα εξελιχθεί η κατάσταση, που παραμένει ρευστή.

Το Σάββατο 30 Νοεμβρίου δήλωσαν ότι κατέλαβαν σχεδόν όλο το Χαλέπι, μια από τις μεγαλύτερες πόλεις της Συρίας, και τώρα ελέγχουν μια μεγάλη έκταση στα δυτικά και βορειοδυτικά της χώρας (σύμφωνα πάντα με τους αντάρτες αλλά και το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, μια βρετανική οργάνωση παρακολούθησης πολέμου).

Ο πόλεμος στη Συρία αποτελεί μια από τις πιο πολύπλοκες και αιματηρές συγκρούσεις του 21ου αιώνα. Από το 2011, όταν ξεκίνησαν οι πρώτες εξεγέρσεις κατά του καθεστώτος Άσαντ, η χώρα βυθίστηκε σε έναν πολυμέτωπο εμφύλιο πόλεμο στον οποίο εμπλέκονται τοπικοί, περιφερειακοί και διεθνείς παράγοντες. Με τις πρόσφατες εξελίξεις στο Χαλέπι, όπου τζιχαντιστές κατέλαβαν καίρια τμήματα της πόλης, η συριακή σύγκρουση αποκτά νέα διάσταση, επηρεάζοντας τις ισορροπίες στην περιοχή.

Η κατάληψη του Χαλεπιού

Το Χαλέπι, μία από τις αρχαιότερες πόλεις του κόσμου, υπήρξε τόπος έντονων μαχών κατά τη διάρκεια του συριακού εμφυλίου πολέμου και το καθεστώς Άσαντ ανέκτησε τον πλήρη έλεγχο της πόλης το 2016 με τη βοήθεια της Ρωσίας και του Ιράν.

Τις τελευταίες ημέρες, και πιο συγκεκριμένα από τις 27 Νοεμβρίου, τζιχαντιστικές ομάδες, με κύριο άξονα το ISIS και τη Hayat Tahrir al-Sham (HTS), εξαπέλυσαν ευρεία επίθεση κατά κυβερνητικών δυνάμεων στα δυτικά προάστια του Χαλεπιού. Εκμεταλλευόμενοι τη μερική αποδυνάμωση των συριακών δυνάμεων λόγω εμπλοκής τους σε άλλες περιοχές, κατάφεραν να αποκτήσουν τον έλεγχο βασικών σημείων. Η προέλασή τους χαρακτηρίζεται από διεθνείς παρατηρητές «εντυπωσιακή», ενώ αναφορές από την περιοχή κάνουν λόγο για κατάρρευση των αμυντικών γραμμών του καθεστώτος σε καίριες περιοχές.

Οι τζιχαντιστές χρησιμοποίησαν προηγμένα όπλα που, σύμφωνα με διεθνείς αναφορές, φέρεται να έχουν προέλευση από τρίτες χώρες. Οι συγκρούσεις χαρακτηρίστηκαν από έντονη χρήση αυτοσχέδιων εκρηκτικών μηχανισμών (IEDs) και μαζικές επιθέσεις αυτοκτονίας, τακτικές που προκάλεσαν μεγάλες απώλειες στις κυβερνητικές δυνάμεις.

Η HTS αποσχίστηκε το 2016 από την Αλ Κάιντα και παίρνει αποστάσεις από το τζιχαντιστικό της παρελθόν, παρουσιάζοντας την επίθεση ως σύμπραξη των ανταρτών κατά του καθεστώτος.

Η επιχείρηση, που ονομάζεται «Operation Repelling the Aggression», έχει ήδη οδηγήσει στην κατάληψη του κάστρου του Χαλεπιού, ενός οχυρού – σύμβολο που κρατούσαν οι κυβερνητικές δυνάμεις από το 2016. Η ονομασία αυτή και οι επίσημες ανακοινώσεις της επιχείρησης αποφεύγουν την τζιχαντιστική γλώσσα και τις ισλαμιστικές αναφορές. Οι αντάρτες έχουν προωθηθεί επίσης προς την πόλη Χάμα, ενώ αναφέρεται ότι έχουν καταλάβει σημαντικά στρατιωτικά αποθέματα, όπως ελικόπτερα και εξοπλισμό.

Κομβική η κατάληψη

Η πόλη αποτελεί κομβικό σημείο για τον έλεγχο του βορειοδυτικού τμήματος της Συρίας. Οι τζιχαντιστές αποκτούν πρόσβαση σε στρατηγικές οδούς ανεφοδιασμού και επικοινωνίας, ενισχύοντας τη θέση τους. Ταυτόχρονα, η Τουρκία, η οποία στηρίζει έμμεσα ορισμένες αντικαθεστωτικές ομάδες, παρακολουθεί με ανησυχία την αναβίωση της τζιχαντιστικής απειλής στα σύνορά της, ενώ το Ιράν και η Ρωσία, σύμμαχοι του Άσαντ, αντιμετωπίζουν νέες προκλήσεις στη διατήρηση της κυριαρχίας του καθεστώτος.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι Ευρωπαίοι καλούνται να αντιμετωπίσουν την πιθανή αναβίωση του ISIS, κάτι που απειλεί τη σταθερότητα όχι μόνο στη Μέση Ανατολή αλλά και πέρα από αυτήν.

Ποιες περιοχές επλήγησαν

Η δράση των τζιχαντιστών δεν περιορίστηκε στο Χαλέπι. Οι συγκρούσεις εξαπλώθηκαν και σε άλλες περιοχές:

● Ιντλίμπ: Το τελευταίο μεγάλο προπύργιο της αντιπολίτευσης και των τζιχαντιστών δέχεται συνεχείς επιθέσεις από συριακές και ρωσικές δυνάμεις. Η κατάσταση έχει δημιουργήσει ανθρωπιστική κρίση, με χιλιάδες πρόσφυγες να κινούνται προς τα τουρκικά σύνορα.

● Ντέιρ Εζόρ: Στη νοτιοανατολική Συρία, κοντά στα σύνορα με το Ιράκ, το ISIS συνεχίζει τις επιθέσεις εναντίον κυβερνητικών και κουρδικών δυνάμεων, απειλώντας την εύθραυστη σταθερότητα της περιοχής.

● Δαμασκός: Αν και η πρωτεύουσα παραμένει υπό τον έλεγχο του Άσαντ, έχει δεχθεί επιθέσεις με ρουκέτες από τζιχαντιστές, κάτι που αυξάνει τον φόβο για πιθανές περαιτέρω διεισδύσεις.

Οι ισλαμικές συμμαχίες

Οι τζιχαντιστές στη Συρία αποτελούν ένα ετερόκλητο μείγμα ομάδων που μοιράζονται κοινούς στόχους, όπως η ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ και η επιβολή μιας ριζοσπαστικής ισλαμικής τάξης. Οι πιο σημαντικές από αυτές είναι:

● ISIS (Ισλαμικό Κράτος): Το ISIS παραμένει σχετικά απομονωμένο, καθώς συγκρούεται συχνά με άλλες ομάδες, ακόμα και τζιχαντιστικές. Ωστόσο, διατηρεί δεσμούς με τζιχαντιστικές ομάδες εκτός Συρίας, όπως η Boko Haram στη Νιγηρία και παρακλάδια στη Νότια Ασία. Η τρομοκρατική οργάνωση χρηματοδοτεί τη «δράση» της από το λαθρεμπόριο πετρελαίου, τις απαγωγές και τους εκβιασμούς.

● Hayat Tahrir al-Sham (HTS): Πρώην παρακλάδι της Αλ Κάιντα στη Συρία (γνωστό ως Jabhat al-Nusra), η HTS είναι η κυρίαρχη τζιχαντιστική δύναμη στην Ιντλίμπ. Συνεργάζεται με μικρότερες τζιχαντιστικές ομάδες και τοπικές ένοπλες οργανώσεις για να ενισχύσει τη δύναμή του. Και παρότι έχει αποστασιοποιηθεί επίσημα από την Αλ Κάιντα, οι δεσμοί παραμένουν ισχυροί.

● Άλλες τζιχαντιστικές ομάδες: Μικρότερες ομάδες, όπως οι Hurras al-Din (πιστές στην Αλ Κάιντα), ενίοτε συνεργάζονται με το HTS ή ενεργούν αυτόνομα.

Οι τζιχαντιστές συχνά λαμβάνουν έμμεση υποστήριξη από τρίτες χώρες μέσω χρηματοδότησης, όπλων ή της διευκόλυνσης της διέλευσης μαχητών στα σύνορα. Παρά τις επίσημες διαψεύσεις, ενοχοποιητικά στοιχεία έχουν καταδειχθεί για ορισμένες χώρες του Κόλπου.

Συμμαχίες του Άσαντ

Το καθεστώς του Μπασάρ Αλ Άσαντ βασίζεται σε ισχυρές συμμαχίες που έχουν διατηρήσει την εξουσία του παρά τον δεκαετή πόλεμο. Οι βασικοί σύμμαχοι του καθεστώτος είναι:

● Ρωσία: Η Ρωσία αποτελεί τον πιο σημαντικό σύμμαχο του Άσαντ. Από το 2015, όταν ξεκίνησε η άμεση στρατιωτική εμπλοκή της, παρέχει στον πόλεμο αεροπορική υποστήριξη σε κυβερνητικές επιχειρήσεις, οπλισμό και εκπαίδευση στον συριακό στρατό, διπλωματική κάλυψη στα Ηνωμένα Έθνη.

● Ιράν: Το Ιράν στηρίζει το καθεστώς Άσαντ για να διατηρήσει τη στρατηγική του επιρροή στη Συρία και να εξασφαλίσει τη διασύνδεση με τη Χεζμπολάχ στον Λίβανο. Συμβάλλει κυρίως με στρατιωτικούς συμβούλους και εξοπλισμό, παρέχει υποστήριξη μέσω φιλοϊρανικών πολιτοφυλακών (π.χ., Χεζμπολάχ, Fatemiyoun Brigade).

● Χεζμπολάχ: Η λιβανέζικη σιιτική οργάνωση πολεμά στο πλευρό του καθεστώτος Άσαντ από τις πρώτες φάσεις του πολέμου, βλέποντας τη σύγκρουση ως στρατηγικής σημασίας για την ασφάλειά της.

● Ιράκ: Η επίσης σιιτική κυβέρνηση του Ιράκ συνεργάζεται στενά με τη Συρία, καθώς βλέπει το καθεστώς Άσαντ ως ανάχωμα στην εξάπλωση του ISIS και άλλων σουνιτικών τζιχαντιστικών ομάδων.

Επίσης, η Κίνα παρέχει πολιτική υποστήριξη στο καθεστώς στα Ηνωμένα Έθνη, αν και η στρατιωτική της συμβολή είναι περιορισμένη.

Οι συμμαχίες των τζιχαντιστών και του συριακού καθεστώτος αντικατοπτρίζουν την πόλωση στη Συρία. Από τη μία οι τζιχαντιστές συγκεντρώνουν κυρίως σουνιτική υποστήριξη και στοχεύουν στην ανατροπή του καθεστώτος, προσελκύοντας πόρους από μη κρατικούς φορείς.

Από την άλλη, το καθεστώς Άσαντ βασίζεται σε διεθνείς δυνάμεις όπως η Ρωσία και το Ιράν, που το στηρίζουν για γεωπολιτικούς λόγους και για να ενισχύσουν τη δική τους περιφερειακή επιρροή.

Η συνεχής σύγκρουση αυτών των συμμαχιών όχι μόνο περιπλέκει τη διευθέτηση του πολέμου αλλά διαιωνίζει την αστάθεια στη Μέση Ανατολή.

Το σήμερα του πολέμου

Σήμερα το Ιράν έχει αποδυναμωθεί από τις ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές, τις απώλειες στο πεδίο της μάχης και από την οικονομική κρίση στο εσωτερικό. Η Χεζμπολάχ έχει χτυπηθεί και αποδυναμωθεί αρκετά έπειτα από 13 μήνες πολέμου με το Ισραήλ και τη δολοφονία του ηγέτη της Χασάν Νασράλα. Και η Ρωσία πλησιάζει τώρα στο τέλος του τρίτου έτους ενός σκληρού πολέμου με την Ουκρανία.

«Μπόρεσε να επιβιώσει από τον εμφύλιο πόλεμο λόγω όλης της βοήθειας που έλαβε, αλλά αυτή δεν υπάρχει πια» είπε ο Τζόσουα Λάντις, επικεφαλής του προγράμματος σπουδών στη Μέση Ανατολή στο Πανεπιστήμιο της Οκλαχόμα, για τον Άσαντ. «Το Ισραήλ άλλαξε εντελώς την ισορροπία δυνάμεων στην περιοχή διεξάγοντας αυτόν τον ολοκληρωτικό πόλεμο στον άξονα της αντίστασης».

Ωστόσο, παρά την κατάρρευση στρατηγικών σημείων, το καθεστώς Άσαντ και οι σύμμαχοί του, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας, αναμένεται να αντιδράσουν. Μάλιστα, η Ρωσία έχει πραγματοποιήσει ήδη αεροπορικές επιδρομές εναντίον των ανταρτών, ενώ πλέον είναι φανερή η αδυναμία του καθεστώτος να διατηρήσει τον έλεγχο στην περιοχή.

Ο ΟΗΕ εξέφρασε έντονη ανησυχία για τις εξελίξεις. Ο Geir Pedersen, ειδικός απεσταλμένος του ΟΗΕ στη Συρία, δήλωσε ότι οι τελευταίες συγκρούσεις «θέτουν σοβαρούς κινδύνους για τους πολίτες και έχουν σοβαρές επιπτώσεις για την περιφερειακή και διεθνή ασφάλεια». Υπενθύμισε επίσης τη συλλογική αποτυχία της διεθνούς κοινότητας να εφαρμόσει το Ψήφισμα 2254 του ΟΗΕ, που προβλέπει πολιτική λύση μέσω εκλογών και νέου συντάγματος.

Η δύναμη του καθεστώτος αλλά και των συμμάχων του βασίζεται στην αεροπορική τους υπεροχή. Το μόνο που χρειάζεται είναι να σταθεροποιηθούν και να αντεπιτεθούν. Οι αντάρτες δεν έχουν αεροπορία, αν και, σε μια ακόμα ένδειξη του τρόπου με τον οποίο τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη μπορούν να φέρνουν τα πάνω κάτω σε έναν πόλεμο, υπάρχουν αναφορές ότι χρησιμοποίησαν ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος για να σκοτώσουν έναν ανώτερο αξιωματούχο των μυστικών υπηρεσιών του καθεστώτος.

Ο αρχικός στόχος ήταν ένα μέλλον που θα διαμορφωνόταν από ελεύθερες εκλογές και ένα νέο σύνταγμα. Αλλά αυτό σήμαινε ότι ο Άσαντ και η οικογένειά του θα εγκατέλειπαν μια χώρα που για χρόνια αντιμετώπιζαν ως προσωπικό τους φέουδο. Περισσότερες από πεντακόσιες χιλιάδες νεκροί μαρτυρούν την αποφασιστικότητά τους να μην αφήσουν να συμβεί αυτό.

Τι κάνει το Ισραήλ στη Συρία;

Το Ισραήλ, παρότι δεν αποτελεί μέρος της σύγκρουσης, έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στο παρασκήνιο. Με βασικό στόχο την εξουδετέρωση της παρουσίας του Ιράν στη Συρία, το Ισραήλ έχει πραγματοποιήσει εκατοντάδες αεροπορικές επιδρομές κατά ιρανικών στόχων και συμμάχων τους, όπως η Χεζμπολάχ.

Οι ισραηλινές δυνάμεις έχουν πραγματοποιήσει αεροπορικές επιθέσεις πλήττοντας στρατιωτικές βάσεις, αποθήκες όπλων και αυτοκινητοπομπές που μεταφέρουν όπλα. Αυτές οι ενέργειες έχουν ενισχύσει την απομόνωση του Ιράν, αλλά ταυτόχρονα έχουν πυροδοτήσει περαιτέρω εντάσεις με τη Συρία και τη Ρωσία.

Το Ισραήλ έχει αναπτύξει στρατιωτικές δυνάμεις στην περιοχή των υψωμάτων του Γκολάν ενισχύοντας την ασφάλειά του, φοβούμενο την επέκταση της επιρροής του Ιράν ή την πιθανή επίθεση από τζιχαντιστές. Παράλληλα με τις στρατιωτικές επιχειρήσεις, το Ισραήλ έχει προσφέρει ανθρωπιστική βοήθεια στους Σύρους πολίτες κοντά στα σύνορά του, επιχειρώντας να καλλιεργήσει καλές σχέσεις με τοπικές κοινότητες.

Η κατάληψη του Χαλεπιού από τους τζιχαντιστές αποτελεί ένα κρίσιμο σημείο καμπής για τον πόλεμο στη Συρία. Όχι μόνο επαναφέρει στο προσκήνιο την τζιχαντιστική απειλή, αλλά και περιπλέκει περαιτέρω τις ήδη εύθραυστες ισορροπίες στην περιοχή.

Αλλά οι σταθερές επιθέσεις δεν κατάφεραν να περιορίσουν την απειλή, αποκαλύπτοντας ότι το Ιράν συνεχίζει να μπορεί να χρησιμοποιεί δοκιμαζόμενα κράτη που υπάρχουν μεταξύ αυτού και του Ισραήλ ως αγωγούς για να δημιουργήσει μια ισχυρή απειλή που τώρα κινδυνεύει να πυροδοτήσει έναν ευρύτερο πόλεμο.

Πριν από λίγες ημέρες, το Ισραήλ δήλωσε ότι σκότωσε ένα ανώτερο στέλεχος της Ισλαμικής Τζιχάντ και άλλους μαχητές που υποστηρίζονται από το Ιράν σε μια επίθεση κοντά στα σύνορα Συρίας – Λιβάνου. Η επίθεση ήταν μία από τις περισσότερες από 180 στη Συρία που αποδίδονται στο Ισραήλ από τον Οκτώβριο, σύμφωνα με την Armed Conflict Location & Event Data και το Ινστιτούτο Μελετών Εθνικής Ασφάλειας με έδρα το Τελ Αβίβ.

Το στέλεχος της Ισλαμικής Τζιχάντ ήταν υπεύθυνο για τις στρατιωτικές δυνατότητες της ομάδας στον Λίβανο και τη Συρία και εργαζόταν για να πραγματοποιήσει επιθέσεις εναντίον του Ισραήλ μαζί με τη Χεζμπολάχ, όπως ανέφερε ο ισραηλινός στρατός. Η συριακή κυβέρνηση κατηγόρησε επίσης το Ισραήλ ότι εξαπέλυσε επιδρομές σε τοποθεσίες στο ανατολικό τμήμα της χώρας στις 23 Αυγούστου, τραυματίζοντας 7 πολίτες.

Οι δυνάμεις που εμπλέκονται στον συριακό πόλεμο βρίσκονται αντιμέτωπες με νέες προκλήσεις, ενώ ο πληθυσμός συνεχίζει να υποφέρει από τη βία, τις εκτοπίσεις και την ανθρωπιστική κρίση. Σε αυτό το πλαίσιο, το Ισραήλ, αν και εκτός της επίσημης σύγκρουσης, επηρεάζει και επηρεάζεται από τις εξελίξεις, διαμορφώνοντας τη δική του στρατηγική ασφάλειας.

Η συριακή σύγκρουση απέχει πολύ από τη λήξη της, και οι τελευταίες εξελίξεις δείχνουν ότι οι ελπίδες για μια σύντομη λύση παραμένουν μακρινές. Σε μια περιοχή όπου οι ισορροπίες αλλάζουν καθημερινά, η ειρήνη μοιάζει περισσότερο με άπιαστο όνειρο παρά με εφικτό στόχο.

Διαβάστε επίσης:

Νότια Κορέα: Πρόταση μομφής κατά του προέδρου από την αντιπολίτευση – «Παραβίασε το Σύνταγμα»

Θερμό επεισόδιο στη Βαλτική: Ρωσικό πλοίο χρησιμοποίησε πυρομαχικά σηματοδότησης κατά γερμανικού ελικοπτέρου – Δεν επιβεβαιώνει το γερμανικό υπ. Άμυνας

Τρία σενάρια Τραμπ για την Ουκρανία αλλά ο Πούτιν δεν βιάζεται