Ο ρόλος της Τέχνης και ο επιμένων Αλέκος Φασιανός

07:01 27/1/2022 - Πηγή: Το Ποντικι

Πολλά έχουν γραφτεί για την απώλεια του Αλέκου Φασιανού. Επιτρέψτε μου να επικεντρωθώ στην ουσιαστική προσφορά του, αυτήν της πίστης του στον πανάρχαιο ρόλο της Τέχνης.

Ας δούμε όμως τι ήταν η Τέχνη, δηλαδή πως νοείτο ο όρος αυτός στην συντριπτικώς μεγαλύτερη χρονική περίοδο της Ιστορίας του ανθρώπου, του προηγούμενου αιώνα μας μερικώς συμπεριλαμβανομένου.

Στην Ελληνική γλώσσα, από εποχής Ομήρου, η «τέχνη» προέρχεται εκ του «τίκτω» και σημαίνει

την ευφυΐα και την επιδεξιότητα στην εργασία ή επιτηδειότητα στο χέρι. Στον Όμηρο η Τέχνη λεγόταν για τον ναυπηγό, ενώ στον Αισχύλο και στον Σοφοκλή λεγόταν για τον μάντη.

Ομοίως η «art» προήλθε από το λατινικό «ars», που σήμαινε επιδεξιότητα και τρόπο, δηλ. επιτηδειότητα (manière), καθώς και επάγγελμα (métier). Επίσης και η αντίστοιχη γερμανική λέξη «Kunst», φαίνεται να προέρχεται από το «können» που σημαίνει «μπορώ», με τη σημασία της κατοχής γνώσεως και δεξιοτεχνίας-επιτηδειότητας.

Η Τέχνη λοιπόν, αναφερόταν στη δημιουργία έργων που ικανοποιούσαν συλλογικούς και ατομικούς στόχους των ανθρώπων. Τίποτε περισσότερο και τίποτα λιγότερο. Οι οποίοι στόχοι ιεραρχούνταν με βάση τις προτεραιότητές τους. Αυτές δε οι προτεραιότητες προέκυπταν από τον τρόπο που κάθε φορά νοηματοδοτούσε τη ζωή του, δηλαδή από τον τρόπο που έβλεπε την ίδια του την Ύπαρξη και τον Κόσμο μέσα στον οποίον βρέθηκε να ζεί. Επί παραδείγματι, η κατασκευή της Ακροπόλεως των Αθηνών και των Ναών, υπήρξε για τους Έλληνες πρώτιστη ανάγκη, η κατασκευή των σπιτιών τους ακολουθούσε.

Το ότι αυτό που σήμερα αποκαλούμε Τέχνη, δηλαδή οι τέχνες με το μεγαλύτερο κύρος, ανταποκρίνονταν στο συλλογικό υπαρξιακό φαντασιακό των κοινωνιών, θα λέγαμε ακριβέστερα στην εκάστοτε φιλοσοφική θεμελίωση των κοινωνιών, είναι προφανές, τουλάχιστον μέχρι τις εποχές που ένα «κοινό και κύριο των λαών», όπως έλεγε ο Σολωμός, νοηματοδοτούσε τη ζωή. Η σύγχυση άρχισε να δημιουργείται όταν οι κοινωνίες περιήλθαν σε έλλειψη νοήματος, σε αυτό που ο Καστοριάδης ονόμασε οντολογικό κενό.

Η αναζήτηση νοήματος άρχισε έκτοτε να αναζητείται στην κατανάλωση και στην επιφανειακή -δηλαδή πρόσκαιρη έως στιγμιαία- αίσθηση ευζωίας.

Η Τέχνη έτσι, εντός των νέων και αποστερημένων ευρύτερων υπαρξιακών νοημάτων κοινωνιών και ανθρώπων, προφανώς έμεινε άνευ αντικειμένου.

Μετετράπη σε καταναλωτικό προϊόν και διακινήθηκε ως τέτοιο, παρά τις ενδεχόμενες καλές, αλλά δυστυχώς σπάνιες, προθέσεις των δημιουργών της.

Ελάχιστα από τα έργα του 20ου αιώνα και του χρόνου που διανύουμε, κατάφεραν να αρθούν σε επίπεδο έκφρασης των κοινωνιών τους και ελάχιστοι δημιουργοί αφουγκράστηκαν το βαθύτερο «είναι» του Ανθρώπου, της κοινωνίας και της εποχής του, που ως τέτοιο μπορεί να φανερώσει κάποια ανώτερη αλήθεια. Αυτοί που έκαναν κάτι τέτοιο, θα καταλάβουν περίοπτη θέση στην ιστορία, ως εμμένοντες να βλέπουν την Τέχνη με τον πανάρχαιο ρόλο της, ως δημιούργημα δηλαδή της κοινωνίας της και με τον καλλιτέχνη ως «φερέφωνό» της. Όπως έλεγε ο Νίτσε έλεγε πως οι φιλόσοφοι είναι «φερέφωνα» των κοινωνιών τους. Η Τέχνη υπήρξε δημιούργημα, αλλά και δημιουργός, υπαρξιακής Σκέψης

Τέτοιος εμμένων καλλιτέχνης υπήρξε ο Αλέκος Φασιανός. Καλλίτερα για το έργο του μίλησε ο ίδιος, στην εκπομπή «Παρασκήνιο» της ΕΡΤ. Εν ολίγοις, μας είπε πως καθοδηγείτο από τον άνθρωπο της καθημερινότητας, προσδίδοντάς του χαρά και εμβέλεια αγγέλου. Σε αυτόν απευθυνόταν και δεν μπορούσε να υπάρξει χωρίς αυτόν.

Οι στόχοι της Τέχνης είναι άρρητοι και τα έργα της δεν είναι παρά ποιητικά εναύσματα. Όπως δεν είμαστε σε θέση να μιλήσουμε για το άρρητο της Τέχνης, έτσι δεν μπορούμε να μιλήσουμε και για το άρρητο των έργων του Φασιανού. Θα τα υποβαθμίσουμε δραματικά αν το επιχειρήσουμε.

Ο ίδιος, ερωτώμενος για το έργο του, απάντησε χρησιμοποιώντας θεατρικές κινήσεις του σώματος και των χεριών του, ελάχιστα μίλησε γι’ αυτό ως τέτοιο. Ας μη το αναλύουμε λοιπόν ως δεξιοτεχνία με περιγραφές και σχηματοποιήσεις και ας το αφουγκραστούμε, αναρωτώμενοι σε τι ακριβώς συνίσταται η χαρά που μας δίνει.

Το ότι έργα του, από πρωτότυπα ζωγραφικά έως λιθογραφίες και ακόμα φθηνότερες αφίσες, βρίσκονται σε πάμπολλα σπίτια, το ότι ζωγραφιές του στόλισαν από λεωφορεία έως φλιτζανάκια του καφέ, δείχνει την ανταπόκρισή του σε ένα εσώτερο αίσθημα των ανθρώπων, θα λέγαμε σε ένα συλλογικό ασυνείδητο του Ανθρώπου. Ας ξαναδούμε το «Παρασκήνιο» της ΕΡΤ….

Υ.Γ.1. Πολλοί υποτιμούν ως «διακοσμητικές» τις ζωγραφιές του Φασιανού, ιδίως όταν στόλιζαν φλιτζανάκια του καφέ. Υποθέτω πως υποτιμούν ομοίως και τα αρχαιοελληνικά ζωγραφισμένα «φλιτζανάκια» και μικροαντικείμενα. Θα πρέπει όμως να τους προτείνουμε να ανατρέξουν στα λεξικά, για να μη χρησιμοποιούν υποτιμητικά τον όρο αυτόν. Η λέξη «κοσμέω», στους Πυθαγορείους, αναφερόταν στην ευταξία του Κόσμου, του σύμπαντος. Ένα κείμενο, πχ, ήταν «κοσμημένο», ήταν απηχούσε την Κοσμική τάξη. Ομοίως η «δια-Κόσμηση» των Ναών, όλων των εποχών, όπως και η πατερική ρήση «ο του Θεού Διάκοσμος». Ας δούμε και τη σημαντική των κοσμημάτων των προγόνων μας, αλλά και όλων των λαών (εξαιρετικό είναι το Μουσείο Λαλαούνη στην οδό Καλλισπέρη). Επίσης «στολίζω» σημαίνει προσδίδω σημασία: οι «στολές» μας υποδεικνύουν ποιος είναι λοχαγός, αεροπόρος ή σταθμάρχης και ο στολισμός της αίθουσας μας υποδεικνύει αν έχουμε εορτασμό πολεμικής επετείου ή αποκριά.

ΥΓ.2. Οι αγνοούντες τον πανάρχαιο ρόλο της Τέχνης και των τεχνών, ηθελημένα ή από άγνοια, προσφέρουν κάκιστη υπηρεσία στην Ιστορία του Ανθρώπου. Θεωρούμε τεράστια εδώ την ευθύνη των ιστορικών……

Διαβάστε επίσης:

Μετά την συγγνώμη, παραιτήσεις υπουργών και υπευθύνων

Σε ετοιμότητα ο κρατικός μηχανισμός!

Εξοπλίζοντας την εθνική μας κυριαρχία και ασφάλεια!