«Ο τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού» του Ντάριο Φο

07:01 15/1/2022 - Πηγή: Το Ποντικι

Βασισμένο σε ένα πραγματικό περιστατικό, το έργο του Ντάριο Φο «Ο τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού» (1970) αφηγείται την ιστορία ενός αναρχικού, του Τζουζέπε Πινέλι, ο οποίος υπήρξε ύποπτος για τη βομβιστική επίθεση στην Αγροτική Τράπεζα του Μιλάνου, στα τέλη του 1969, που άφησε πίσω της 17 νεκρούς και 88 τραυματίες.

Παρότι η εγκληματική αυτή πράξη πραγματοποιήθηκε από ακροδεξιούς, το κράτος ενοχοποίησε το αναρχικό κίνημα. Κατ’ επέκταση ο άμοιρος σιδηροδρομικός υπάλληλος οδηγήθηκε στο αστυνομικό

τμήμα και κατά τη διάρκεια της ανάκρισής του, κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες, έπεσε από το παράθυρο του τετάρτου ορόφου. Οι αρχές χαρακτήρισαν τον θάνατό του «αυτοκτονία».

Ο σημαντικός Ιταλός δραματουργός, ωστόσο, όπως και πολλοί άλλοι, αμφέβαλλε για την αλήθεια των λόγων τους. Και στον πρόλογό του εξήγησε τι τον ώθησε να γράψει το συγκεκριμένο κείμενο:

«Στη διάρκεια της άνοιξης του 1970 ένα μεγάλο μέρος του κοινού των παραστάσεών μας μάς προέτρεπε να γράψουμε ένα θεατρικό έργο για τη σφαγή στην τράπεζα και τη δολοφονία του Πινέλι, ένα έργο που θα πραγματευόταν τα αίτια και τις πολιτικές επιπτώσεις αυτών των γεγονότων. Ο λόγος ήταν η τρομακτική έλλειψη πληροφόρησης… Τα ΜΜΕ σιωπούσαν, οι δημοσιογράφοι της επίσημης Αριστεράς, με πρώτη την εφημερίδα ‘‘Ουνιτά’’, παρέμεναν εξαιρετικά προσεκτικοί και δεν προχωρούσαν πέρα από σποραδικά σχόλια του τύπου: ‘‘Το γεγονός είναι ανησυχητικό’’, ‘‘Πόσο μυστηριώδης είναι ο θάνατος του Πινέλι…’’ κ.ά. Όλοι περίμεναν ‘‘να χυθεί άπλετο φως’’. Περίμεναν, αρκεί να μη γινόταν φασαρία».

Σ’ αυτήν την οξυδερκή και καυστική σάτιρα ο Φο καταγγέλλει την αυθαιρεσία της κρατικής εξουσίας και το σαθρό σύστημα δικαιοσύνης, χρησιμοποιώντας ως όπλο το απαράμιλλο χιούμορ του. Ήρωάς του είναι ένας σχιζοφρενής τύπος, που μεταμφιέζεται συνεχώς, και ενώ μπαίνει στα γραφεία της Ασφάλειας ως ανακρινόμενος γίνεται από θύμα θύτης, δημιουργώντας χάος και εξευτελίζοντας τα όργανα της τάξης τα οποία, εν τέλει, ομολογούν το έγκλημά τους.

Ο Γιάννης Κακλέας στην ευχάριστη – αν και σε σημεία φλύαρη – παράστασή του δεν φοβήθηκε να διασκευάσει ή, αν θέλετε, να «εκσυγχρονίσει» το ήδη διαχρονικό έργο, προσθέτοντας πολυάριθμα τραγούδια και γκαγκς. Ωστόσο μ’ αυτόν τον τρόπο υποβάθμισε την πολιτική του διάσταση.

Από την άλλη, στη θέση του «τρελού» σωστά τοποθέτησε έναν γελωτοποιό. Δεν είναι, εξάλλου, τυχαίο που ο κοινωνικά ανατρεπτικός συγγραφέας στην απονομή του Νόμπελ 1977 χαρακτηρίστηκε ως ο επαναστατικός γελωτοποιός του θεάτρου, γιατί «όπως οι γελωτοποιοί του Μεσαίωνα, μαστιγώνει την εξουσία ξαναδίνοντας αξιοπρέπεια στους ταπεινούς».

Στον «Τυχαίο θάνατο ενός αναρχικού» ο Πάνος Βλάχος, που ερμηνεύει τον κεντρικό ρόλο, είναι το μεγάλο ατού της παράστασης. Το αναμφισβήτητο ταλέντο του – στην υποκριτική, στο τραγούδι και στη δημιουργία στίχων – αναδεικνύεται σε όλο του το μέγεθος. Άμεσος, νευρώδης, ευθύβολος, με πυρετική ενέργεια, σατιρική ευστροφία, φρενήρη κινητικότητα και αξιοθαύμαστη κινησιολογία, παραδίδει έναν πολυσύνθετο χαρακτήρα που μάχεται το ξεπούλημα κάθε εξουσίας.

Από τους άλλους ηθοποιούς ξεχώρισαν ο Θοδωρής Σκυφτούλης και ο Φοίβος Ριμένας.

Σημαντική ήταν η συνεισφορά τής ζωντανά εκτελεσμένης μουσικής του Βάιου Πράπα, των καίριων φωτισμών της Στέλλας Κάλτσου, του λιτού, συμβολικού σκηνικού των Γιάννη Κακλέα – Ηλένιας Δουλαρίδη και της κινησιολογικής διδασκαλίας της Αγγελικής Τρομπούκη.

Διαβάστε επίσης:

«Ο Καλός Άνθρωπος του Σετσουάν» στη Λάρισα

Το πρόγραμμα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής από Ιανουάριο ως το καλοκαίρι

Βιβλίο: Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 και η παγκόσμια σημασία της