Παιδική κακοποίηση: Τα παιδιά στο στόχαστρο και στην Ελλάδα

06:01 1/5/2022 - Πηγή: Το Ποντικι

Έχει γίνει πια κομμάτι της καθημερινότητάς μας η είδηση ότι ένα παιδί κακοποιήθηκε από την οικογένειά του, από άτομο του στενού του περιβάλλοντος, από καθηγητή του στο σχολείο ή σε εξωσχολική δραστηριότητα, σπανιότερα από άγνωστο.

Οι υποθέσεις πολλές και κάθε φορά με το ίδιο αποτέλεσμα: τραύματα στην ψυχή και το σώμα του παιδιού, «εντυπωσιακοί» τίτλοι στα ρεπορτάζ και στο τέλος της ημέρας επιστρέφουμε στην καθημερινότητά μας.

Τι ορίζεται ως κακοποίηση παιδιού

Περιλαμβάνει όλες τις μορφές βίας σε ανθρώπους μικρότερους των 18 ετών. Για τα βρέφη και τα νεότερα

παιδιά η βία περιλαμβάνει κυρίως τον όρο κακομεταχείριση – σωματική, σεξουαλική, συναισθητική κακοποίηση και παραμέληση – από γονείς και άλλες μορφές εξουσίας.

Αγόρια και κορίτσια έχουν ίδιο κίνδυνο σωματικής και συναισθηματικής κακοποίησης και παραμέλησης, ενώ τα κορίτσια εκτίθενται σε μεγαλύτερο κίνδυνο σεξουαλικής κακοποίησης. Καθώς τα παιδιά πλησιάζουν την ενήλικη ζωή, η βία που εκλύεται από τους συνομηλίκους τους και τους σεξουαλικούς τους συντρόφους, μαζί με την κακομεταχείριση του παιδιού, απαντάται ολοένα και περισσότερο και τελικώς επικρατεί σε πολύ υψηλά ποσοστά, παγκοσμίως.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, παρά τις πολλές μορφές που μπορεί να πάρει η κακοποίηση του παιδιού, τέσσερις είναι οι βασικοί τύποι:

1. Σωματική

Σχετίζεται με τη σκόπιμη άσκηση σωματικής βίας εναντίον των παιδιών. Πολλές φορές επιβάλλεται με τη μορφή σωματικής τιμωρίας. Περιλαμβάνει τραυματισμούς διαφορετικής έντασης και συχνότητας. Εντοπίζονται ανεξήγητες ή επαναλαμβανόμενες κακώσεις, εγκαύματα, μώλωπες, πρηξίματα και σημάδια.

Η κάκωση μπορεί να είναι μία ή πολλές, παρατηρούνται δε συχνότερα στο κεφάλι και στα άκρα του παιδιού, δηλαδή στα ακάλυπτα μέρη του σώματος. Άλλες μορφές με τις οποίες μπορεί να εκδηλωθεί είναι: κλοτσιές, ταρακουνήματα, τράβηγμα μαλλιών, τσιμπήματα, δαγκώματα, στραγγαλισμοί, δηλητηριάσεις και πρόκληση ασφυξίας.

2. Σεξουαλική

Έχει οριστεί ως κακοποίηση η με οποιονδήποτε τρόπο συμμετοχή του παιδιού σε σεξουαλική δραστηριότητα, την οποία δεν είναι σε θέση να κατανοήσει πλήρως, δεν είναι βιολογικά ανεπτυγμένο για να τη δεχτεί και δεν είναι σε νοητικό ή αναπτυξιακό στάδιο για να μπορεί να δώσει τη συγκατάθεσή του. Συχνά παρουσιάζονται σημάδια απόσυρσης και εσωστρέφειας, αποφυγή αγγιγμάτων ή συναισθηματικής εγγύτητας.

Επιπλέον οι σεξουαλικές γνώσεις και η συμπεριφορά του παιδιού δεν ταιριάζουν με την ηλικία του (π.χ. επίμονος αυνανισμός, συχνά σε ακατάλληλο περιβάλλον, προκλητική συμπεριφορά απέναντι σε ενηλίκους, συμπεριφορά σεξουαλικού χαρακτήρα προς ενηλίκους και παιδιά).

3. Συναισθηματική και ψυχολογική

Περιλαμβάνει ένα σταθερό μοτίβο συμπεριφοράς, αλλά και μεμονωμένα περιστατικά, όπου υποτιμώνται η προσωπικότητα και η ύπαρξη του παιδιού συνολικά. Σχετίζεται με την αποτυχία του γονέα ή φροντιστή να παρέχει ένα αναπτυξιακά κατάλληλο και υποστηρικτικό περιβάλλον για το παιδί.

Συνήθως εκδηλώνεται με τον περιορισμό της κίνησης του παιδιού, συμπεριφορές ταπείνωσης, κατηγορίες, απειλές, εξευτελισμό και γενικότερα οποιαδήποτε μορφή κακής μεταχείρισης και απόρριψης. Το παιδί περιθωριοποιείται και απομονώνεται.

Είναι πιθανό να παρουσιάσει ακραίες συμπεριφορές, όπως ιδιαίτερα συγκαταβατική ή ιδιαίτερα απαιτητική συμπεριφορά, παθητική ή επιθετική συμπεριφορά, αλλά και υιοθέτηση καταστροφικών και επικίνδυνων συνηθειών, όπως κλοπή και φυγή. Κάποιες φορές αναλαμβάνουν ρόλο γονέα για άλλα παιδιά ή παλινδρομούν σε προγενέστερα στάδια ανάπτυξης (πιπίλισμα του αντίχειρα, αδυναμία ελέγχου των σφιγκτήρων κ.ά.).

4. Παραμέληση

Αφορά την ανικανότητα του γονέα να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στον γονεϊκό του ρόλο και να καλύψει βασικές ανάγκες του παιδιού που σχετίζονται με την υγεία, την εκπαίδευση, τη συναισθηματική ανάπτυξη, τη διατροφή και γενικότερα τις συνθήκες διαβίωσης.

Στην περίπτωση της παραμέλησης τα σημάδια είναι περισσότερο εμφανή και ευδιάκριτα τόσο στη συμπεριφορά του παιδιού όσο και στη φυσική του παρουσία. Το παιδί που παραμελείται διακατέχεται από διαρκή πείνα, κόπωση και χαμηλό σωματικό βάρος, διαθέτει κακή σωματική υγιεινή (άπλυτο, αχτένιστο, απεριποίητο) ή ακατάλληλη για την εποχή ένδυση (π.χ. καλοκαιρινά ρούχα τον χειμώνα). Δεν παρέχεται επαρκής σίτιση, στέγαση ή η δέουσα ιατρική φροντίδα και περίθαλψη. Παιδιά που παραμελούνται έχουν ασταθή σχολική φοίτηση ή εγκαταλείπουν το σχολείο, κάνουν πολλές και αδικαιολόγητες απουσίες ή παρατείνουν την παραμονή τους σε αυτό, χωρίς λόγο. Τέλος, παρουσιάζουν συμπεριφορές κλοπής ή επαιτείας, αυτοκαταστροφικές τάσεις αλλά και αντικοινωνική συμπεριφορά, ενώ αδυνατούν να δημιουργήσουν ή να διατηρήσουν λειτουργικές σχέσεις.

Τα στοιχεία για την Ελλάδα

Ερευνώντας για στατιστικά στοιχεία σχετικά με την κακοποίηση παιδιών στην Ελλάδα συμπεραίνει κανείς ότι είναι δύσκολο να βρεθούν κάπου συγκεντρωμένα. Αυτό συμβαίνει διότι στη χώρα μας δεν υπάρχει επίσημος φορέας που να καταγράφει λεπτομερώς τις υποθέσεις παιδικής κακοποίησης, παρά μόνο σποραδικά στοιχεία σε σχετικές με το αντικείμενο οργανώσεις, όπως π.χ. Το Χαμόγελο του Παιδιού ή το Σωματείο ΕΛΙΖΑ.

Τα στοιχεία της αστυνομίας είναι ενημερωμένα έως το 2020 και ήδη είμαστε στο 2022.

Οι επιστήμονες ζητούν εδώ και χρόνια να δημιουργηθεί ένας φορέας που να καταγράφει τις υποθέσεις παιδικής κακοποίησης, ώστε να έχουν γνώση και εικόνα του τι πραγματικά συμβαίνει στα παιδιά.

Σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας, ένα στα πέντε παιδιά έχει πέσει θύμα κάποιας μορφής κακοποίησης, ενώ ακόμα πιο σοκαριστικό είναι το γεγονός ότι σε εννέα στις δέκα περιπτώσεις ο δράστης δεν είναι κάποιος άγνωστος, αλλά προέρχεται από το φιλικό ή συγγενικό περιβάλλον της οικογένειας του παιδιού.

Σύμφωνα με στοιχεία του Χαμόγελου του Παιδιού, το πρώτο δεκάμηνο του 2021 ο οργανισμός:

● Έχει διαχειριστεί 1.057 κλήσεις που αφορούν περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας.

● Έχει φιλοξενήσει και στηρίξει 41 γυναίκες θύματα ενδοοικογενειακής βίας και τα 55 παιδιά τους.

● Έχει πραγματοποιήσει 125 επιτόπιες παρεμβάσεις για 193 παιδιά που διέτρεχαν άμεσο κίνδυνο.

● Έχει δεχτεί στην Εθνική Γραμμή για τα Παιδιά SOS 1056 1.026 ανώνυμες και επώνυμες αναφορές για κακοποίηση και παραμέληση 1.338 παιδιών.

● Έχει δεχτεί από τις αρμόδιες αρχές 101 αιτήματα για τη φιλοξενία 143 παιδιών θυμάτων βίας.

● Έχει παράσχει θεραπευτικές υπηρεσίες ψυχικής υγείας σε 112 παιδιά θύματα κάθε μορφής βίας.

● Έχει στηρίξει συμβουλευτικά 5.066 παιδιά και ενήλικες, εκ των οποίων τα 512 αφορούσαν εξειδικευμένα σε α) Προβλήματα σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων, β) Προβλήματα σωματικής – ψυχολογικής κακοποίησης ανηλίκων και γ) Εκφοβισμό.

● Έχει πραγματοποιήσει διαδραστικές παρεμβάσεις πρόληψης σε 12.921 μαθητές και μαθήτριες, 7.265 γονείς και κηδεμόνες και 2.031 εκπαιδευτικούς.

● Σήμερα μεγαλώνει στα 11 Σπίτια του 304 παιδιά.

● Σήμερα στηρίζει 79 ενηλίκους που μεγάλωσαν στα Σπίτια του.

Την εποχή της πανδημίας οι υποθέσεις κακοποίησης παιδιών πολλαπλασιάστηκαν. Οι συνθήκες ευνοούν την έξαρση της βίας μέσα στο σπίτι και της συμβίωσης εκατοντάδων χιλιάδων παιδιών με τον εχθρό τους. Το εφιαλτικό σκηνικό της πανδημίας μεγεθύνει τα προβλήματα των πλέον φτωχών και εξαθλιωμένων και ο κύκλος της βίας χτυπά τους πιο αδύναμους, τα παιδιά.

Τα χαρακτηριστικά των γονέων – κακοποιητών

Οι γονείς που κακοποιούν τα παιδιά τους δεν ξεχωρίζουν από κάποιο εξωτερικό χαρακτηριστικό και δεν προέρχονται από κάποια συγκεκριμένη κοινωνική τάξη. Είναι άνθρωποι της διπλανής πόρτας, συχνά υπεράνω πάσης υποψίας. Μπορεί να μοιάζουν φιλήσυχοι οικογενειάρχες και να είναι ευγενικοί με τους γείτονές τους και τον περίγυρό τους.

Μπορεί να είναι μορφωμένοι, καλοί επαγγελματίες, νομοταγείς πολίτες ή όχι.Ανήκουν όμως σε διαφορετικές κατηγορίες όσον αφορά την ψυχοπαθολογία τους. Κατά βάθος μπορεί να είναι ανώριμα, φοβισμένα ή επιθετικά άτομα, με τάση για απομόνωση. Μπορεί, επίσης, να παρουσιάζουν πλείστα συμπτώματα από αυτά που αναφέρει η κλινική βιβλιογραφία: άγχος, κατάθλιψη, έντονες παρορμητικές τάσεις, ψυχωτικές διαταραχές, σχιζοφρένεια.

Αρκετοί από αυτούς έχουν υποστεί κακοποίηση ως παιδιά.Είναι όμως δυνατόν να κρύβουν τις αδυναμίες τους επιμελώς, πίσω από το προσωπείο του καλού και στοργικού γονέα. Άλλωστε είναι τόσο δύσκολο για την ίδια την κοινωνία να δεχθεί ότι ένας γονέας μπορεί ηθελημένα να βλάψει το παιδί του, ενώ συχνά ακόμα κι αν οι γείτονες ή ο περίγυρος παρατηρήσει κάτι ύποπτο στη συμπεριφορά τους, βιάζονται να το δικαιολογήσουν.

Οι υποθέσεις παιδικής κακοποίησης που μας συγκλόνισαν

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της 4χρονης Άννυ Μπορίσοβα, που δολοφονήθηκε και τεμαχίστηκε από τον ίδιο τον πατέρα της σε διαμέρισμα στο κέντρο της Αθήνας το 2015.

Το 2017 έρχεται στο φως το τραγικό τέλος της 6χρονης Στυλιανής Εικοσπεντάκη, την οποία πέταξε στα σκουπίδια ο πατέρας της, ο οποίος αρχικά δήλωσε την εξαφάνιση του παιδιού, αλλά όταν έπεσε σε αντιφάσεις, ομολόγησε τη δολοφονία της κόρης του αποδίδοντας την πράξη του «στην κακιά στιγμή».

Έζησε μόλις 2,5 χρόνια γεμάτα κακοποίηση και πόνο. Ο Θανάσης ξεψύχησε το 2014 από τους πόνους που του προκάλεσαν η 21χρονη μητέρα του από τη Βουλγαρία και ο 31χρονος συμπατριώτης σύντροφός της, ρίχνοντάς του βραστό νερό.

Σοκ προκάλεσε στην κοινή γνώμη το τραγικό τέλος του 7χρονου Ανδρέα στην Κυψέλη, ο οποίος έχασε τη ζωή του από τον σύντροφο της μητέρας του, που τον κακοποιούσε συστηματικά, βάζοντάς τον «τιμωρία» και αφήνοντάς τον νηστικό για μέρες. Μάλιστα, είχε κρύψει τη σορό του παιδιού σε ειδική κατασκευή στην ταράτσα της πολυκατοικίας που διέμενε και όταν αναγκάστηκε να μετακομίσει μετέφερε τα οστά του παιδιού σε εργαλειοθήκη.

Πρόσφατα, αποκαλύφθηκε ότι μια μητέρα και ο σύντροφός της παραμελούσαν συστηματικά τρία αδελφάκια στην περιοχή του Αγίου Παντελεήμονα, αναγκάζοντάς τα να επαιτούν, ενώ ζούσαν σε άθλιες συνθήκες υποσιτισμένα στο διαμέρισμά τους μαζί με κατσαρίδες και ποντίκια.

Η υπόθεση της Πάτρας

Το χρονικό της φρίκης στην Πάτρα εκτυλίχθηκε, όπως όλα δείχνουν, σε μια συγκλονιστική υπόθεση που ήρθε να ταράξει τη συνείδησή μας ως κοινωνίας. Τρία παιδιά της ίδιας οικογένειας πέθαναν μέσα σε τρία χρόνια προκαλώντας τις υποψίες των γιατρών αλλά και όσων ενεπλάκησαν στην υπόθεση.

Το Τμήμα Ανθρωποκτονιών της Ασφάλειας Αττικής που ανέλαβε τη διερεύνηση του θανάτου της εννιάχρονης Τζωρτζίνας συνέλαβε τη μητέρα της Ρούλα Πισπιρίγκου και η Εισαγγελία Αθηνών της απήγγειλε κατηγορία για ανθρωποκτονία από πρόθεση, καθώς βρέθηκε τεράστια ποσότητα κεταμίνης στο σώμα του παιδιού, ουσία που δεν χορηγήθηκε από τους γιατρούς που περιέθαλψαν την Τζωρτζίνα.

Σύμφωνα με το κατηγορητήριο, το παιδί είχε υποστεί κακοποίηση, καθώς η ανακοπή καρδιάς που υπέστη από άγνωστη αιτία το άφησε τετραπληγικό, ενώ η μητέρα του κατηγορείται ότι προσπάθησε και άλλες φορές να αφαιρέσει τη ζωή της Τζωρτζίνας.

Την ίδια ώρα ερευνώνται υπό νέο πρίσμα και οι θάνατοι των άλλων δύο παιδιών της οικογένειας, της Μαλένας, που πέθανε αιφνιδιαστικά ενώ νοσηλεύοταν στο νοσοκομείο με ιάσιμη μορφή λευχαιμίας, και της μικρότερης Ίριδας, που πέθανε στο σπίτι της από ανεξήγητη αιτία.

Μάλιστα, το Χαμόγελο του Παιδιού είχε κληθεί να παρέμβει δύο φορές στην υπόθεση της Πάτρας και το έπραξε, αλλά οι κοινωνικές υπηρεσίες που ανέλαβαν δεν διαπίστωσαν κακοποίηση των παιδιών και η υπόθεση μπήκε στο αρχείο. Αν όμως είχαν αντιληφθεί εγκαίρως τι συνέβαινε στην οικογένεια, μπορεί τα παιδιά να ζούσαν. Αναπάντητα «γιατί» θα μείνουν να βασανίζουν τις συνειδήσεις μας για κάθε παιδί που κακοποιείται και βασανίζεται…

Photo: pixabay.com

Διαβάστε επίσης:

Επιστρέφει το… ΠΑΣΟΚ – Προσωπικό στοίχημα του Ανδρουλάκη η Νεολαία του Κινήματος

Πρεσβεία ΗΠΑ: Ποιος είναι αυτός που φεύγει, τι είναι αυτός που έρχεται

Γαλλικές εκλογές: Ραντεβού στον «τρίτο γύρο»