Περί ανάγνωσης και βιβλίων

06:08 8/9/2024 - Πηγή: Το Ποντικι

Για μια βιβλιοθήκη δίχως σύνορα

Το παρελθόν στις σκηνές του μέλλοντος

Η έκδοση αυτή, που κυκλοφόρησε στα ελληνικά το 2016 υπό τον καβαφικό τίτλο «Περιμένοντας τους βαρβάρους», αποκτά ιδιαίτερη σημασία για την καθ’ ημάς πνευματικότητα, καθώς αποτελεί, προφανώς εξ ευτυχούς συμπτώσεως, μιαν ευκαιρία προβληματισμού, προκειμένου να αναθεωρήσουμε το ελληνικό «κριτικό μοντέλο» και το τι σημαίνει ανεπτυγμένη πολιτισμικά κοινωνία και ελεύθερη, ανεξάρτητη, αδέσμευτη και, κυρίως, καλλιεργημένη σκέψη. Ταυτόχρονα, μας υποδεικνύει

διακριτικά τη χαώδη απόσταση που μας χωρίζει ως προς την αντίληψη του τι σημαίνει επίσης οργανωμένη, σοβαρή και επαρκής παιδεία επί του αντικειμένου. Διαβάζοντας αυτά τα κριτικά κείμενα του συγγραφέα, γίνεται ευκόλως εννοούμενος ο έντονος προβληματισμός μας.

Σπάνια ένα τόσο ογκώδες βιβλίο δοκιμίων διαβάζεται τόσο άνετα και ευχάριστα όσο αυτό του κλασικού φιλολόγου Ντάνιελ Μέντελσον. Όντως, τα φιλολογικά, στην ουσία τους, αυτά κείμενα διαθέτουν μια μοναδική γοητεία, ζωντάνια και προκαλούν στον ξεσκολισμένο αναγνώστη ένα διαβολικό ενδιαφέρον για θέματα που δεν ξετρελαίνουν το μεγάλο κοινό! Αντίθετα, συχνά δημιουργούν βαθιά χασμουρητά λόγω της φαινομενικά αγεφύρωτης απόστασης που υποτίθεται ότι τα χωρίζει από την τρέχουσα ζωή.

Ο συγγραφέας με το εκρηκτικό χάρισμά του καταφέρνει να μας παρουσιάσει μια πραγματικά δύσκολη σχέση, αυτήν της κλασικής φιλολογίας με τον σύγχρονο βίο μας, με τρόπο τόσο γοητευτικό και ουσιώδη, που σε αφήνει άναυδο. Η σχέση αυτή του αρχαίου με τον σύγχρονο κόσμο, η γεμάτη παρεξηγήσεις και παρερμηνείες, η γεμάτη με χονδροειδείς παρανοήσεις και βαρβαρότητες, ξεδιαλύνεται αφοπλιστικά μέσα από μια σειρά κειμένων που συγκροτούν στην ουσία μια σπονδυλωτή μυθιστορία, με ζωές ηρώων, αρχαίων έργων και καταστάσεων που συνδέονται με το σήμερα μέσω της τέχνης, του χρόνου, μιας αλλόκοτης αρχέγονης επιρροής που μπορεί να ξεκινά από μια πρωινή αρχαία παράσταση στα τέλη του πέμπτου αιώνα στο θέατρο του Διονύσου και διανύοντας ένα απίστευτα μεγάλο ιστορικό χρονικό διάστημα να συνδέεται – σαν να μην πέρασε ούτε μια μέρα! – με μιαν αντίστοιχη νυχτερινή παράσταση του ίδιου (;) έργου σε ένα σύγχρονο θέατρο της Νέας Υόρκης…

Πίσω από την αφοπλιστική απλότητα έκθεσης και παρουσίασης δύσκολων θεμάτων που απαιτούν σχολαστικότητα και σηκώνουν σύννεφα σκόνης βιβλιοθηκών κρύβεται ένα προσωπικό χάρισμα, όπως επίσης πάθος και γνώση, ταλέντο και αφοσίωση.

Έτσι, ένα βαρετό φιλολογικό θέμα, που στην ουσία έχει να ερμηνεύσει τη διαφορά της κατανόησης του προ Χριστού κόσμου απ’ αυτόν του μετά Χριστόν, μετατρέπεται σε ένα «σύγχρονο γοητευτικό ανάγνωσμα του παρελθόντος»!

Ο Μέντελσον δημοσιεύει διάφορα δοκίμια, γραμμένα όλα μετά το 2000, στo «The New York Review of Books». Δηλαδή πρόκειται για κείμενα του 21ου αιώνα, που αναμετρώνται κατά κύριο λόγο με τις πολιτισμικές καταβολές του δυτικού κόσμου.

Τα κείμενα αυτά, που έχουν το χάρισμα να κερδίζουν με την ενάργειά τους το ενδιαφέρον του αναγνώστη, είναι στη συντριπτική τους πλειονότητα ελληνικού ενδιαφέροντος και πραγματεύονται τον ελληνικό πολιτισμό και την επιρροή που αυτός άσκησε στη διαμόρφωση του σύγχρονου κόσμου.

Από την πρώτη στιγμή γίνεται φανερό ότι ο Μέντελσον διαθέτει την κλασική φιλολογική επάρκεια για να μιλήσει απλά, σε βάθος και με μέτρο. Ταυτόχρονα, διαθέτει και ένα απίστευτο αφηγηματικό χάρισμα που μετατρέπει τον δύσκαμπτο δοκιμιακό λόγο σε μια γοητευτική ιστορία που σε αφορά!

Το βιβλίο είναι χωρισμένο σε πέντε θεματικές ενότητες, όπου η πολιτισμική παρουσία της Ελλάδας είναι εμφανής ακόμα και σε κείμενα που δεν δείχνουν να συνδέονται με τις ελληνικές πολιτισμικές επιρροές.

Θα τολμούσα να πω ότι είναι ένα βιβλίο που πρέπει να αναγνωσθεί από κάθε Έλληνα που ενδιαφέρεται στοιχειωδώς να κατανοήσει την επιρροή που άσκησε η ελληνική αρχαιότητα στον σύγχρονο κόσμο. Ωστόσο (δεν θα κρύψω και κάποιες δυσοίωνες σκέψεις…), με ποια θεωρητική σκευή εξοπλίζει η παιδεία μας τους σύγχρονους Έλληνες μη περιλαμβάνοντας στοιχειώδη ελληνικά αναγνώσματα, όπως για παράδειγμα την «Ιλιάδα», τις τραγωδίες του Ευριπίδη, τις κωμωδίες του Αριστοφάνη ή τον «Μέγα Αλέξανδρο» του Αρριανού;

Όμως, ακόμα κι αν δεν συντρέχουν οι αναγκαίες μορφωτικές προϋποθέσεις, το βιβλίο αυτό είναι ικανό να κεντρίσει το ενδιαφέρον κι εκείνου του αναγνώστη που διατηρεί χαλαρές έως ανύπαρκτες σχέσεις με τα αρχαία κείμενα της γλωσσικής του παράδοσης και να αποτελέσει αφορμή ενδιαφέροντος για τον ανεξάντλητο εκείνον κόσμο που συνεχίζει να είναι συγκλονιστικά παρών στον τρέχοντα σύγχρονο βίο μας…

INFO

Ντάνιελ Μέντελσον

Περιμένοντας τους βαρβάρους. Από τον Αριστοτέλη στο Avatar

Μετάφραση: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου

Εκδόσεις: Πατάκης

Σελ.: 589

Διαβάστε επίσης:

Βιβλίο: Περί ανάγνωσης και βιβλίων – Για μια βιβλιοθήκη δίχως σύνορα

Βιβλίο: Φερνάντο Βαγιέχο – Ο γκρεμός

Βιβλίο: Οι προτάσεις της εβδομάδας