«Σφήνα» ΗΠΑ στη ρωσοτουρκική συνεργασία για πυρηνική ενέργεια

06:01 30/10/2022 - Πηγή: Το Ποντικι

Τα σημαντικά γεγονότα, που απασχολούν τον κόσμο κάτω από τη βαριά σκιά του πολέμου στην Ουκρανία, εξελίσσονται ταχύτατα, ιδιαίτερα όσα αφορούν στη χώρα μας.

Η συνάντηση του υφυπουργού Ενέργειας των ΗΠΑ Τζέφρι Πάιατ στην Τουρκία με τον Τούρκο ομόλογό του Αλπαρσλάν Μπαϊρακτάρ και η εν συνεχεία ενημέρωση του Ιμπραήμ Καλίν προς τον θεσμοθετημένο πλέον συνομιλητή του, σύμβουλο Εθνικής Ασφάλειας και εκπρόσωπο του Προέδρου των ΗΠΑ Τζέικ Σάλιβαν, δεν μπορεί απλοϊκά να παραμερίζονται

από τις οξείες δηλώσεις Καλίν που αφορούν στη χώρα μας.

Όσο και αν μας θίγει η συμπεριφορά των Τούρκων αξιωματούχων η σημασία της πολιτικής παραμένει στην απόφαση ΗΠΑ – Τουρκίας να συνεργασθούν στην εγκατάσταση αρθρωτών πυρηνικών αντιδραστήρων για παραγωγή ενέργειας.

Το βήμα που πραγματοποιείται έχει μεγάλη σημασία διότι η μελλοντική παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με πυρηνικούς αντιδραστήρες στην Τουρκία, στο πλαίσιο της συνομιλίας Πάιατ – Μπαϊρακτάρ, εκτοπίζει και σε αυτό το πεδίο το ενεργειακό μονοπώλιο, που επεκτείνει η Μόσχα, στη συγκεκριμένη χώρα – μέλος του ΝΑΤΟ.

Αλλάζει στάση η Ουάσιγκτον

Για την ιστορία της τουρκικής πυρηνικής προσπάθειας υπενθυμίζεται ότι και στη δεκαετία του ’90 οι ΗΠΑ είχαν αναστείλει τουρκικό πρόγραμμα ανάπτυξης πυρηνικών αντιδραστήρων, καναδικής τεχνολογίας εκείνη την εποχή, που προωθούσε η Άγκυρα για το Ακουγιού.

Το γεγονός ότι η Τουρκία αποφασίζει να ενταχθεί στο πλαίσιο των ευρυτέρων συνεργασιών, ξεκινώντας με τους αρθρωτούς πυρηνικούς αντιδραστήρες, εκτιμάται με διαφορετική προσέγγιση.

– Οι ΗΠΑ θεωρούν ότι η θετική εξέλιξη στο θέμα της ενέργειας με την αξιοποίηση πυρηνικών εναλλακτικών που βασίζονται στην αμερικανική τεχνολογία φέρνει την Άγκυρα πλησιέστερα στις προσδοκίες των συμμάχων, χωρίς προς στιγμή να διαφαίνεται πώς θα διαχειρισθεί η Άγκυρα τα συμβόλαιά της με τη Ρωσία.

– Η Γαλλία διαπιστώνει με ικανοποίηση ότι λαμβάνει πολιτική σημασία η πρωτοβουλία του Προέδρου Μακρόν για συμπερίληψη της πυρηνικής ενέργειας στην πράσινη ενέργεια.

– Η Ε.Ε. που διψά για ενέργεια και απεξάρτηση από το ρωσικό μονοπώλιο αξιολογεί την αμερικανοτουρκική εξέλιξη με τον προσήκοντα πολιτικό ρεαλισμό.

– Η Ουκρανία εκλαμβάνει την ενεργειακή προοπτική, που διαμορφώνουν ΗΠΑ και Τουρκία ως επιβεβαίωση ορθής επιλογής από πλευράς Κιέβου που αποδέχθηκε τη διαμεσολαβητική διαθεσιμότητα του Ταγίπ Ερντογάν.

– Η Λευκωσία εγκαίρως έχει δείξει την ανάγκη διαφορετικής προσέγγισης με την Τουρκία, προχωρώντας και στη χειραψία του Προέδρου Αναστασιάδη με τον Πρόεδρο Ερντογάν στη σύνοδο της Πράγας.

– Ο Έλληνας πρωθυπουργός ενθαρρύνει την Άγκυρα να προσέλθει στο τραπέζι των διεθνών συνομιλιών με σεβασμό στο διεθνές δίκαιο και την αναγνώριση της κυριαρχίας όλων των χωρών της Ε.Ε., παραμερίζοντας τις απειλές έναντι της Ελλάδος και επέκτασης της παράνομης κατοχής επί της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Όλοι αντιλαμβάνονται ότι έστω και αν διατηρείται η λεκτική οξύτητα στα θέματα Ελλάδος – Τουρκίας διεθνώς πραγματοποιούνται ουσιαστικά βήματα, που αποσκοπούν στην εκτόνωση των εντάσεων και στην αποτροπή πραγματοποίησης των πυρηνικών απειλών που εκτοξεύονται από τη Μόσχα.

Εύθραυστες ισορροπίες

Η αποστολή του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών στο Κίεβο, αν συνδέεται με όλες τις εξελίξεις που καταγράφονται ανά τον κόσμο λαμβάνοντας υπόψη τη στάση Ρωσίας επί του Ουκρανικού, της Κίνας στο θέμα της Ταϊβάν, της Βόρειας Κορέας με τις βαλλιστικές δοκιμές – στις οποίες προστίθεται και η Τουρκία –, συγκαταλέγεται μεταξύ των πρωτοβουλιών που αναλαμβάνονται στο σύνθετο και εύθραυστο πεδίο των διεθνών αναμετρήσεων. Αναμένεται ουσιαστική δημόσια δήλωση μετά την ανάρρωση του υπουργού που ολοκλήρωσε το ταξίδι στην Ουκρανία, καθώς και την ενημέρωση προς εταίρους και συμμάχους, που καταδικάζει απερίφραστα και ονομαστικά τον ρωσικό πόλεμο, την εισβολή στην Ουκρανία, την τουρκική εισβολή στην Κυπριακή Δημοκρατία και τις απειλές επέκτασης της κατοχής στην Κύπρο.

Την ολοκλήρωση της σημασίας της αποστολής του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών στο Κίεβο υπογράμμισε και πάλι ο πρωθυπουργός στην έκτακτη σύνοδο κορυφής στις Βρυξέλλες. Δημόσια, στην ενημέρωση των δημοσιογράφων, μετά το πέρας των εργασιών της συνόδου, αναφέρθηκε στην παράνομη ρωσική εισβολή και κατοχή στην Ουκρανία, αλλά και στην Τουρκία, που παρανόμως κατέχει έδαφος της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Ο λόγος του Κυριάκου Μητσοτάκη δεν περιορίζεται στη γενικόλογη καταδικαστική εκφορά του λόγου, αντιθέτως συνδυάζει την πολιτική του τοποθέτηση με την ανάγκη σεβασμού του διεθνούς δικαίου και της ανεξαρτησίας των κρατών, αποβλέποντας σε εκτόνωση των κρίσεων και επαναπροσέγγιση όλων των πλευρών προς όφελος της παγκόσμιας ειρήνης.

Προφανέστατα επιδίωξη της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, που προσδιορίζεται από τις πρωθυπουργικές επιλογές, στοχεύει στην προσέγγιση με μία Τουρκία που θα συμπεριφέρεται ως σύμμαχος και μελλοντικός εταίρος καθώς επίσης και στον επαναπροσδιορισμό της πολιτικής και πολιτιστικής επικοινωνίας με μία Ρωσία που αντιλαμβάνεται και σέβεται τη θέση της χώρας μας ως μέλος του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε., αλλά και τις αρχές της επί της συνολικής εφαρμογής του διεθνούς δικαίου χωρίς εξαιρέσεις και παρεκτροπές.

Ζυγίζει επιλογές ο Ερντογάν

Ο ρεαλισμός στην πολιτική αποτελεί εφόδιο για την απόλυτη καταδίκη της διεθνούς παρανομίας, άλλα και για την έγκαιρη διάγνωση της ευρύτερης κατεύθυνσης, που επιλέγεται παγκοσμίως. Η Τουρκία μάλλον αρχίζει να αναθεωρεί σφάλματα που την έφεραν αντιμέτωπη με τις ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ, την Ε.Ε., τις αραβικές χώρες, το Ισραήλ, τη Συρία, την Ελλάδα, την Κυπριακή Δημοκρατία, κατά καιρούς με την Κίνα.

Πιθανώς η Άγκυρα, μετά τις νέες επιλογές της, θα αρχίσει μεθοδικά να διαφοροποιείται και να λαμβάνει αποστάσεις από τη Ρωσία, όπως συνέβη και κατά το παρελθόν, μετά τη στροφή Κεμάλ Ατατούρκ προς τη Δύση.

Η Ελλάδα φαίνεται, μετά τις πρόσφατες συνολικές τοποθετήσεις της αντιπολίτευσης έναντι των συνεχιζόμενων απειλών που απευθύνει με διαφοροποιούμενους τρόπους η Άγκυρα, ότι συντονισμένα συνεχίζει τη δημιουργική πολιτική της.

Με τη διπλωματία και το προηγμένο εξοπλιστικό της πρόγραμμα η Αθήνα δεν θα εκπλαγεί από πιθανή απόφαση ΝΑΤΟϊκής αναβάθμισης των τουρκικών F-16, όταν αρθούν οι θεσμικές επιφυλάξεις των ΗΠΑ και διαφοροποιηθεί η τουρκική επιλογή για το αντιαεροπορικό ρωσικό σύστημα, την επιδιωκόμενη ευρωπαϊκή βελτίωση των όρων συνέχισης της τουρκικής ενταξιακής διαδικασίας και τις πιθανές ρυθμίσεις θεμάτων θαλασσίων ζωνών στη λογική των εξελίξεων Λιβάνου και Ισραήλ.

Απλώς για τη διατήρηση της ψυχραιμίας και την οικονομία διπλωματικού κεφαλαίου επισημαίνεται ότι η λύση στο θέμα Λιβάνου και Ισραήλ επετεύχθη με διμερείς συνομιλίες και τη διαμεσολάβηση των ΗΠΑ.

Ας διευρύνουν την ανάλυσή τους όλοι οι ειδικοί, που επιμόνως επικεντρώνονται αποκλειστικά στην προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο στη Χάγη, επειδή διαπιστώνεται ότι στην πραγματικότητα των διεθνών σχέσεων υπάρχουν και προηγούμενα βήματα μεταξύ των οποίων οι καλές υπηρεσίες, η διαμεσολάβηση και το Διεθνές Δικαστήριο του Δικαίου της Θάλασσας πριν από οποιαδήποτε υπόθεση, ακόμη και με συνυποσχετικό, παραπεμφθεί στην αυστηρή διαδικασία του Διεθνούς Δικαστηρίου, το οποίο προτρέπει τους προσφεύγοντες πριν παραπέμψουν την υπόθεσή τους στη Χάγη να εξαντλήσουν κάθε δυνατότητα φιλικού διακανονισμού.

Ουάσιγκτον – Αθήνα – Κίεβο

Από την αποστολή του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών στο Κίεβο και κυρίως την τοποθέτηση του πρωθυπουργού στις Βρυξέλλες τεκμαίρεται ότι το πολιτικό μήνυμα που εκπέμπει η Ελλάδα προσδοκά να εξυπηρετήσει την παγκόσμια ειρήνη και την αποτροπή της πυρηνικής απειλής που διαχέει η Μόσχα.

Ευτυχώς η πολιτική και διπλωματική στρατηγική μας είναι πολύ ευρύτερη από μία απλοϊκή επισήμανση που θα περιόριζε το μήνυμα στο εσωτερικό μας ενδιαφέρον, επειδή εστιάζει στους πολιτικούς και στρατηγικούς κινδύνους που αντιμετωπίζει η χώρα εξ αιτίας του Προέδρου Ερντογάν.

Πολιτικές επιλογές που αποφασίζονται και αποδεικνύεται ότι εξασφαλίζουν τη συνολική προτίμηση των κοινοβουλευτικών κομμάτων, με την υποστήριξη του εκλογικού σώματος, πρέπει να υπηρετούνται με συνέπεια.

Κάθε προσωπική φιλοδοξία, αντιπαλότητα ή πικρία από τη θητεία προσώπων στον πολιτικό στίβο της Ελληνικής Δημοκρατίας ας παραμερίζεται προς χάριν των εθνικών συμφερόντων. Υπάρχει κοινοβουλευτικός χρόνος για δημοκρατικές αντιπαραθέσεις, αλλά η εξωτερική πρόκληση που αντιμετωπίζουμε και η χάραξη της διεθνούς μας παρουσίας δεν μπορεί να προσδιορίζονται από διαρροές, προσωπικές εκτιμήσεις ή βαθυστόχαστες αναλύσεις επί σημαντικών θεμάτων που, λόγω του απόρρητου χαρακτήρα τους, δεν είναι προσβάσιμες από οποιονδήποτε, ακόμη και τους καλύτερους μεταξύ των ερευνητών και διαμορφωτών της κοινής γνώμης.

Επειδή η επανάληψη είναι μητέρα της μάθησης υπογραμμίζεται το γεγονός της μακροχρόνιας, συνεχούς και συνεπούς ανάπτυξης της εξωτερικής μας πολιτικής, που τοποθετεί την Ελλάδα ακόμη και στην περίοδο των μεγάλων προκλήσεων μεταξύ των προσεκτικών παικτών στην ευρύτερη περιοχή μας.

Το γεγονός επιβεβαιώνεται από τη θετική αντιμετώπιση των ελληνικών θέσεων από συμμάχους και εταίρους, αλλά και την αυξημένη αντιπαλότητα που εκδηλώνεται από τη Μόσχα, που πιθανώς θεωρούσε δεδομένη τη χώρα μας σε πολλά θέματα της ευρύτερης πολιτικής, θρησκευτικής και πολιτιστικής ανάλυσής της και της Άγκυρας, που αυθαιρέτως υποβαθμίζει τη σημασία της Ελλάδας στην περιφέρειά μας, στην περιοχή ΜΕΝΑ, στο ΝΑΤΟ, στην Ε.Ε. και γενικότερα στο πλαίσιο των ευρωατλαντικών γεωστρατηγικών επιδιώξεων.

* Ο δρ Θεόδωρος Ι. Θεοδώρου είναι πρέσβης ε.τ.