Σινεμά: Ένα ντοκιμαντέρ ακούει τζαζ

07:31 14/3/2025 - Πηγή: Το Ποντικι

Τίτλος ταινίας: Σάουντρακ για ένα πραξικόπημα ( soundtrack for a coup d’ etat)

Σύνοψη: Με αφορμή τις πρώτες νότες τζαζ που ακούγονται πίσω από το Σιδηρούν Παραπέτασμα, το 1960, ο σκηνοθέτης ρυθμοδοτεί το ντοκιμαντέρ του με το μουσικό αυτό είδος. Στο επίκεντρο οι αγώνες του Πατρίς Λουμούμπα για ανεξαρτησία του Κογκό, αλλά και των υπολοίπων αφρικανικών κρατών, την ίδια χρονιά.

Σκηνοθεσία: Γιοχάν Γκριμονπρές

Βγαλμένο από τις καταστατικές αρχές του κινηματογράφου, με το μοντάζ να αποτελεί τη βάση του, το δυναμικό αυτό ντοκιμαντέρ κινείται στους ρυθμούς της τζάζ. Οι εικόνες του,

βγαλμένες με μεγάλη επιμέλεια από δυσεύρετα αρχεία, παραλληλίζουν τα γεγονότα των τελών του ‘50 και των αρχών του ‘60 με τις νότες του Ντίζι Γκιλέσπι, του «Σάτσμο» Λούις Άρμστρονγκ, του Τελόνιους Μονκ, του Ντιουκ Έλιγκτον, του Μαξ Ρόουτς, της Νίνα Σιμόν, της Αρίθα Φράνκλιν, της Άμπι Λίνκολν κα κάποιων άλλων «μεγάλων» της τζαζ. Ειδικά οι δυό πρώτοι ήταν αυτοί που με τη μουσική τους «τρυπήσαν» το Σιδηρούν Παραπέτασμα και ακούστηκαν σε ραδιοφωνικές συχνότητες πίσω από αυτό. Ίσως να επρόκειτο για ενός είδους παραχώρηση, αφού οι διεκδικήσεις των έγχρωμων, διατυπωμένες στο φιλμ κυρίως από τον Μάρτιν Λούθερ Κιγκ, συνέπιπταν με τη χρονική στιγμή των τελών του ‘50 και των αρχών του ‘60.

Εκεί, στα 1960, λίγο μετά την κατάκτηση της ανεξαρτησίας από την Γκάνα του Ν’ Κρουμάχ, ο Πατρίς Λουμούμπα έσερνε το χορό της ανεξαρτησίας του Βελγικού Κογκό. Βέλγος ο σκηνοθέτης Γιοχάν Γκριμονπρές, είναι ευνόητο να έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την αφρικανική αυτή χώρα, αφού τη σκέπαζε ο αποικιοκρατικός ιστός της πατρίδας του. Αρχίζει και ξηλώνει αυτό το ασφυκτικό για το Κογκό δίχτυ, αποδεικνύοντας τις σχέσεις του Βελγίου με τις μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ, προκειμένου να φιμωθεί ο μαχητής Πατρίς Λουμούμπα. Κάθε σκηνή του φιλμ συνοδεύεται από τη ρυθμοδότηση της τζαζ, κάπως σα να μοντάρει ο Αϊζενστάιν, συνοδεύοντας τις αγωνιστικές κινήσεις των αφρικανικών κρατών, με τη μουσική αντίστιξη.

Παρά την τηλεοπτικότητα κάποιων στιγμών της ταινίας και τη μεγάλη διάρκειά της, οι στιγμές ευφυϊας υπερκαλύπτουν την εύκολη ανακύκλωση του κινηματογραφικού ευρήματος. Το καταφέρνει ο σκηνοθέτης, δημιουργώντας μια μυθοπλασία, μέσα από τα ντοκιμαντερίστικα πλάνα και τη μουσική αφήγηση. Στήνει ως κεντρικό σκηνικό την έδρα του ΟΗΕ, στη Νέα Υόρκη και διαλέγει τους «πρωταγωνιστές». Σε καιρό Ψυχρού πολέμου, ο Χρουστσόφ εντυπωσιάζει με την ερμηνεία του. Φέρεται σαν αυθεντικός σταρ, εκτός έδρας, στην πατρίδα του θεάματος. Πανηγυρίζει για κάποιες ευνοϊκές αποφάσεις, χτυπάει ρυθμικά τα χέρια του στα έδρανα, σαν τζάζμαν, στη συνεδρίαση που έμεινε ιστορική, καθώς ο τότε Σοβιετικός ηγέτης, κάποια στιγμή, χτυπούσε το παπούτσι του στο έδρανο. Δίπλα του, ο Λουμούμπα, ο Νάσερ, ο Κάστρο, ο Ν’ Κρουμάχ καταφέρνουν να προωθήσουν αποφάσεις ευνοϊκές για τον παναφρικανισμό, περίπου όπως τον οραματίστηκε πρώτος ο Γκάρβεϊ. Κι όταν η κατάσταση φτάνει να γίνεται επικίνδυνη για την αποικιοκρατία και τη διάδοχη και συγγενή κατάσταση των ΗΠΑ, ο πραξικοπηματίας Μομπούτο εξοντώνει τον Λουμούμπα. Είναι πολλά τα ορυκτά Πατρίς, θα παραφράζανε την ατάκα της ελληνικής ταινίας, καθώς το Κογκό υπήρξε ο μεγαλύτερος τροφοδότης ουρανίου, για την κατασκευή της πρώτης ατομικής βόμβας. Στο τέλος, οι τζαζίστες Μαξ Ρόουτς και Άμπι Λίνκολν υψώνουν τη διαμαρτυρία τους στον ΟΗΕ, δείχνοντας ότι αυτή η έγχρωμης καταγωγής μουσική δεν ντύνει μόνο τις εικόνες της ταινίας, αλλά και τις διεκδικήσεις όλης της γης των έγχρωμων πολιτών, όλης της γης των κολασμένων.

Αξιολόγηση: ***

Διαβάστε επίσης:

Σινεμά: Η κινεζική παλίρροια των αλλαγών

«The Rivals of Amziah King»: Ο Matthew McConaughey επιστρέφει στην υποκριτική μετά από έξι χρόνια

Ayo Edebiri: «Ηλίθιος» και «φασίστας» ο Έλον Μασκ – Απειλούσαν τη ζωή της μετά από ανάρτηση του μεγιστάνα με fake news