Τα πολιτικά μηνύματα της συνόδου κορυφής

07:31 1/7/2021 - Πηγή: Το Ποντικι

Το σύνολο των κρατών – μελών της Ε.Ε. μάλλον εμφανίζεται ικανοποιημένο από το κείμενο συμπερασμάτων της συνόδου κορυφής (Βρυξέλλες, 24-25 Ιουνίου 2021).

Ακόμη και στις διαφοροποιήσεις τους τα κράτη σεβάστηκαν το ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο ,επιβεβαιώνοντας ότι η Ε.Ε. δεσμεύεται να συνεχίσει τη δημιουργική της πορεία, παρά τις εξαιρετικές προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει.

Η έμπρακτη προσαρμογή των περισσοτέρων στις απαιτήσεις που θέτουν οι κοινά ανειλημμένες υποχρεώσεις ανανεώνει τη δυναμική τής πολιτικής και οικονομικής μας ένωσης.

Προς τη Βουδαπέστη

Αρχής γενομένης από τα εσωτερικά της οικογένειάς μας, η Ουγγαρία οφείλει να κατανοήσει ότι τα δικαιώματα της συμμετοχής συνοδεύονται και από υποχρεώσεις.

Τα δύο αυτά στοιχεία καθορίζουν τον χαρακτήρα και την απήχηση της Ε.Ε., ενώ ταυτοχρόνως συνθέτουν το ευρωπαϊκό κεκτημένο, με υπόβαθρο τις συνθήκες συστάσεως της ενιαίας Ευρώπης. Το Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο δεν κατανοούσε τη διαδικασία ολοκλήρωσης και ενδιαφερόταν μόνο για την ενιαία αγορά, διαχώρισε τη θέση του. Έτσι, ύστερα από πολλές και μακροχρόνιες προσπάθειες αναστολής της ενοποιητικής διαδικασίας, αποφάσισε Brexit.

Με ίδιες πολιτικές, στρατιωτικές και οικονομικές δυνάμεις επέλεξε αυτόνομη πορεία, προσδοκώντας να αποτελέσει ξανά πόλο διαφορετικής πολιτικής στην ευρωπαϊκή και διεθνή πραγματικότητα.

Η Βουδαπέστη πιθανώς αξιολογεί τις δικές της δυνάμεις ως επαρκείς για παρόμοιες κινήσεις, εάν οι επιλογές της δεν είναι περιστασιακές. Η ενασχόληση με τις θεσμικές και δημοκρατικές διαδικασίες, που αποτελούν προαπαιτούμενο για τη λειτουργία της Ε.Ε., οδήγησαν τη σύνοδο των ηγετών σε σημαντικές θεσμικές υπενθυμίσεις έναντι της Βουδαπέστης και βεβαίως σε ουσιαστικά πολιτικά μηνύματα έναντι τρίτων χωρών.

Προς την Άγκυρα

Το προσφυγικό, το μεταναστευτικό, η τύχη των Σύρων προσφύγων, η αντιμετώπιση του Λιβυκού, της πανδημίας, ο συντονισμός του εμβολιασμού, η ανατολική Μεσόγειος, η σχέση με τη Ρωσία και την Κίνα απασχολούν πολύ σοβαρά την ηγεσία της Ευρώπης.

Τα συμπεράσματα των εργασιών αποδεικνύονται ουσιαστικά επειδή απαντούν σε πολλά ερωτήματα, τα οποία θέτουν οι Ευρωπαίοι πολίτες για τα κοινά ευρωπαϊκά ενδιαφέροντα. Μέσα από αυτή τη συνεκτική διαδικασία αποφασίστηκε η χορήγηση βοήθειας προς τους Σύρους πρόσφυγες, που φιλοξενούνται στην Τουρκία, με όρους ευρωπαϊκής πολιτικής συνέπειας.

Η Άγκυρα χρειάζεται πολύ μεγάλο πολιτικό χρόνο για να κατανοήσει προς ποιο σύστημα αρχών και αξιών έχει υποβάλει αίτηση ένταξης και προφανώς ακόμη δυσκολεύεται να αντιληφθεί τα αυτονόητα. Στη συνάντηση κορυφής των Βρυξελλών έλαβε απάντηση για τη σημασία της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Βέβαια το μήνυμα και πάλι ξεθώριασε από τοποθετήσεις που θα μπορούσαν να δημιουργούν στους Τούρκους την εντύπωση ότι η Ε.Ε. θα συνεχίσει να συνομιλεί μαζί τους, έστω και αν δεν γίνουν αμέσως σεβαστές η κυπριακή ανεξαρτησία και η κυριαρχία της κυπριακής κυβέρνησης στο σύνολο του εδάφους της Δημοκρατίας.

Όμως, για να περιοριστούν πιθανολογούμενες παρανοήσεις από την πλευρά του αποδέκτη των μηνυμάτων, σαφείς πολιτικές τοποθετήσεις σημαντικών Ευρωπαίων ηγετών και της προέδρου της Επιτροπής με λόγο πολιτικό, ορθοτομημένο και σαφέστατο οριοθετούν την ανοχή, την κατανόηση και την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη.

Η προσπάθεια του Προέδρου Ερντογάν να συνομιλεί απευθείας με τους ηγέτες των χωρών δεν αναιρεί την υποχρέωση των κρατών-μελών να απαιτούν σεβασμό των τρίτων προς το σύνολο των εταίρων, αλλά και προς κάθε ένα κράτος-μέλος χωριστά. Βέβαια στις εσωτερικές μας τοποθετήσεις δεν μπορεί να στοχοποιούμε συγκεκριμένους εταίρους επειδή αναπτύσσουν διμερώς σχέσεις με την Τουρκία.

Το θέμα των εξοπλισμών

Οι διμερείς συμβατικές και επιχειρηματικές υποχρεώσεις υπάγονται στο διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο, αλλά διατηρούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά προώθησης των εθνικών συμφερόντων. Ειδικότερα θέματα εξοπλισμών δεν μπορεί να απλοποιούνται όταν κρίνουμε τη στάση ενός εταίρου την ώρα που η ανοχή σε παρόμοιες συμπεριφορές άλλων κρατών – μελών είναι εμφανέστατη.

Η αγορά τουρκικών μη επανδρωμένων πτητικών μέσων από εταίρους είναι μία εξ ίσου σοβαρή πολιτική πράξη με αυτήν της πώλησης οπλικών συστημάτων προς την Τουρκία. Η άσκηση κριτικής προς εταίρους και συμμάχους για τη συμπεριφορά τους είναι απαραίτητη, αλλά με όρους διεθνούς πραγματικότητας, την οποία κι εμείς επικαλούμε θα για την προώθηση των συμφερόντων μας.

Η Ελλάδα έχει ανακτήσει σημαντική αξιοπιστία και προωθεί διάλογο προσαρμοσμένο στις απαιτήσεις της εποχής, των κοινών εταιρικών και συμμαχικών προτεραιοτήτων. Η πολιτική και διπλωματική μας δραστηριοποίηση δεν αποσκοπεί στον αποκλεισμό ή παραγκωνισμό οποιουδήποτε, αλλά στην προώθηση των συμφερόντων της Ε.Ε., του ΝΑΤΟ.

Δυναμική διπλωματία

Η ανάκτηση του πεδίου, μετά τη μακρά διεθνή οικονομική κρίση και την πανδημία, προφανώς και δεν ικανοποιεί ορισμένα αυταρχικά καθεστώτα, που δραστηριοποιούνται κυρίως στη νοτιοανατολική Ευρώπη και στην ευρύτερη περιοχή ΜΕΝΑ. Περισσότερο όμως τους προβληματίζει η ταχύτητα της ανάκαμψης, η αποτελεσματικότητα των διπλωματικών και στρατηγικών μας επιλογών μαζί με τον νέο χάρτη περιφερειακών πρωτοβουλιών και συμμαχιών που διαμορφώνεται με πυρήνα την Ελλάδα.

Συμφωνίες που έχουν υπογραφεί, όσες δυσκολίες και αν περιέχουν, πρέπει πλέον να μετατραπούν σε ωφέλιμα εργαλεία για τη σταθερότητα και την εξέλιξη της κοινής στρατηγικής των ευρωατλατικών συμφερόντων.

Τρία γράμματα (MKD) είναι αξιοπρόσεκτα για τις δυσκολίες που προκαλούν, καθώς επίσης και η διατύπωση «ζωτικά συμφέροντα της Τουρκίας στο Αιγαίο», αλλά δεν εμποδίζουν την εξέλιξη της πολιτικής μας, η οποία χαρακτηρίζεται από συνέπεια, συνέχεια, αξιοπιστία και επιτυχή διπλωματία. Τίποτε δεν επιτρέπεται να παραβλέπεται, όμως και καμία υπερβολή δεν μπορεί να εκτροχιάσει αυτά που με επιτυχία και πολλές δυσκολίες έχουν επιτευχθεί στην εξωτερική μας πολιτική.

Τα συμπεράσματα της συνόδου κορυφής επιβεβαιώνουν ότι κάθε δημιουργική πρωτοβουλία, έστω και ύστερα από μακρόσυρτες γραφειοκρατικές διαδικασίες μέσα στην Ε.Ε., συμπεριλαμβάνεται τελικώς στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής πολιτικής.

Αποφάσεις πολιτικών διαβουλεύσεων, όπως οι πιο πρόσφατες της χώρας μας με την Τουρκία, τη Λιβύη, το Κατάρ, σε επίπεδο γενικών γραμματέων των υπουργείων Εξωτερικών, ενισχύουν την αντίληψη περί δυναμικής διπλωματίας χωρίς προκαταλήψεις προς όλες τις κατευθύνσεις, που υποστηρίχτηκαν από πολύ νωρίς στη διάρκεια της μακροχρόνιας θητείας μου στο υπουργείο Εξωτερικών.

Οι πρεσβευτές που αναλαμβάνουν σύντομα τα καθήκοντά τους στις χώρες διαπίστευσής τους, μετά το τελευταίο Ανώτατο Συμβούλιο στο υπουργείο Εξωτερικών, αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα και τις απαιτήσεις του 21ου αιώνα. Καλή επιτυχία στο έργο τους. Ορισμένοι επιλέγουν να συνεχίσουν να αγωνίζονται και να αντιμετωπίζουν σκληρές προκλήσεις· άλλοι, ίσως κουρασμένοι από τη διαδρομή, επιλέγουν όμορφες πόλεις και όχι την Άγκυρα ή το Τελ Αβίβ.

● Οι σταδιακές ακυρώσεις συμβολαίων και συμφωνιών, φαινομενικά μικρής πολιτικής σημασίας, που συνδέονται με τους S-400, αλλά όχι με την αποπληρωμή τους,

● η ασφάλεια του αεροδρομίου της Καμπούλ, που αποφασίσθηκε για την Άγκυρα, ώστε να δραστηριοποιηθεί ανατολικότερα πέραν της περιοχής ΜΕΝΑ,

● τα φραστικά ανοίγματα του Τούρκου Προέδρου για κάποιας μορφής σχέσεων με την Αρμενία,

● οι εξελίξεις προκειμένου να ανανεωθούν και να διευρυνθούν τα πεδία της συμφωνίας με το Ιράν, για να επανέλθουν οι ΗΠΑ και η διεθνής κοινότητα σε κανονικότερες σχέσεις με την Τεχεράνη,

υποχρεώνουν την Ελλάδα να εντείνει τις διπλωματικές προσπάθειές της και να ενισχύσει με περισσότερα μέσα όλες τις αρχές στο εξωτερικό.

Προσεκτικές κινήσεις

Η καθημερινότητα της διπλωματίας είναι επίπονη και απαιτούνται πολύ προσεκτικές κινήσεις. Κυρίως αυτή τη στιγμή αποδεικνύονται περιττές επαναλαμβανόμενες υπερβολικές δηλώσεις κατά συμμάχων και εταίρων όπως και η επιδίωξη υπέρμετρης πολιτικής κεφαλαιοποίησης της αντίκρουσης προκλητικών δηλώσεων ξένων αξιωματούχων.

Ο αποκλεισμός από τις συναντήσεις «τύπου Βερολίνου» για τη Λιβύη ελπίζουμε ότι, παρά τις απαραίτητες δημόσιες αντιδράσεις μας, έχει ουσιαστικώς ξεπεράσει τα προβλήματα θεματικής ενημέρωσης από το κανάλι ροής χρήσιμων πληροφοριών που έχουν συστήσει, ύστερα από σαφέστατες οδηγίες της κεντρικής υπηρεσίας, οι ικανότατοι, κατά κοινή ομολογία, γερμανόφωνοι πρέσβεις μας, που έχουν υπηρετήσει και υπηρετούν στο Βερολίνο.

Η χώρα μας διαθέτει νεότατη πολιτική ηγεσία, που δοκιμάζεται σε δύσκολες διεθνείς συνθήκες. Στην ουσιαστική πολιτική, που έχει διαμορφωθεί από τις ελληνικές κυβερνήσεις και τις πολιτικές δυνάμεις, αξίζει καλύτερη αντιμετώπιση από τα ΜΜΕ και την κοινή γνώμη.

Η ψυχραιμία και ο πολιτικός ορθολογισμός έχουν αναδειχθεί ως σημαντικοί παράγοντες οικοδόμησης στρατηγικών συμμαχιών και συνεργασιών για την επίτευξη των στόχων της εξωτερικής μας πολιτικής, που διαμορφώνεται σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και τον ευρωατλαντικό γεωστρατηγικό προσανατολισμό μας.

*Ο δρ Θεόδωρος Ι. Θεοδώρου είναι πρέσβης ε.τ., γενικός διευθυντής του Ερευνητικού Κέντρου ΜΟΧΑ, www.moha.center