Το χρονικό του μακεδονικού ζητήματος

06:15 24/8/2024 - Πηγή: Το Ποντικι

Μέρος Πρώτο

Μια ιστορία με πολύ παρελθόν και δύσκολο μέλλον

Στη Συνθήκη του Βερολίνου, που υπεγράφη μεταξύ της 13ης Ιουνίου και της 13ης Ιουλίου 1878, αναθεωρήθηκε η βεβιασμένη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου, που υπεγράφη στις 3 Μαρτίου 1878 μεταξύ της Ρωσίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, βασικό δημιούργημα της οποίας ήταν η «Μεγάλη Βουλγαρία».

Η Συνθήκη προέβλεπε την ίδρυση εκτεταμένης αυτόνομης βουλγαρικής ηγεμονίας, που θα περιλάμβανε εδάφη από τον Δούναβη ώς το Αιγαίο

πέλαγος και από τον Εύξεινο Πόντο ώς το Δρίνο και τις λίμνες Πρέσπες και την Αχρίδα. Να σημειωθεί ότι εκείνη την εποχή, ανύπαρκτη στον παγκόσμιο χάρτη, η Βουλγαρία δεν ήταν υποκείμενο του Διεθνούς Δικαίου – ούτε και οι Βούλγαροι. Το Μακεδονικό ως πρόβλημα έγινε γνωστό διεθνώς αμέσως μετά τη Συνθήκη του Βερολίνου τον 19ο αιώνα, και αφορούσε στη διευθέτηση των συνόρων στην περιοχή της Μακεδονίας μεταξύ των κρατών της περιοχής: Ελλάδας, Βουλγαρίας, Σερβίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Μετά τη λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και των διευθετήσεων που έγιναν στο λεγόμενο Ανατολικό Ζήτημα, ως επί μέρους θέμα φάνηκε να έχει τακτοποιηθεί, για να επανεμφανιστεί εκ νέου μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αυτή τη φορά μεταξύ της Γιουγκοσλαβίας, της Βουλγαρίας και της Ελλάδας, και τα τελευταία χρόνια ως ζήτημα της ονομασίας του κρατιδίου των Σκοπίων.

Μακεδονία: ένα όνομα με πολλούς κληρονόμους

Η επαναφορά του Μακεδονικού θέτει το ζήτημα της «μακεδονικής» εθνότητας, μέρος της οποίας είναι και η «γλώσσα». Η νέα αυτή εκδοχή του Μακεδονικού δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση και προφανώς δεν αντιμετωπίζεται με εθνικιστικές κορώνες και πλειοδοσίες πατριωτισμού. Κυρίως όμως αποτελεί έγκλημα να αντιμετωπίζεται με κομματικά – ιδεολογικά κριτήρια, που κατά κανόνα εμπορεύονται το εθνικό συμφέρον.

Στη σύγχρονη εκδοχή του Μακεδονικού θα μπορούσε κανείς να πει ότι ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες. Και όπως είδαμε πρόσφατα, οι λεπτομέρειες δίνουν την ευκαιρία στο τυχάρπαστο και κατασκευασμένο από τον κομμουνιστή ηγέτη Τίτο κρατίδιο των Σκοπίων να αμφισβητεί τη βεβιασμένη και υπό το κράτος ισχυρών διεθνών πιέσεων Συμφωνία των Πρεσπών, την οποία υπέγραψαν πρόθυμοι διεθνιστές. Δύο σοβαρές «αβλεψίες τής τότε ελληνικής κυβέρνησης ήταν αυτές που επισήμανε πρόσφατα σε τηλεοπτική του συνέντευξη ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης: «Υπάρχει μία συμφωνία. Εγώ είχα σοβαρές επιφυλάξεις για τη Συμφωνία, για την έννοια της ‘‘μακεδονικής’’ εθνότητας και γλώσσας. Σοβαρές επιφυλάξεις. Ήταν ο λόγος για τον οποίο αντιτάχθηκα στη Συμφωνία, όχι το όνομα. Ήμουν πολύ σαφής όταν μίλησα στη Βουλή».

Τελικά υπογράψαμε το όνομα, πήραν οι Σκοπιανοί μετρητοίς την είσοδό τους στο ΝΑΤΟ και εμείς μείναμε με το «erga omnes» και με την επιβάρυνση να ξοδεύουμε πολύτιμο διπλωματικό κεφάλαιο για μια κακή συμφωνία με μιαν αναξιόπιστη χώρα. Ήδη στην Ελλάδα πρόθυμοι «προοδευτικοί» εκδοτικοί οίκοι κυκλοφορούν μεταφράσεις από τη «μακεδονική» γλώσσα στην ελληνική.

Πτυχές του Μακεδονικού

Οι ιστορικές αναφορές σχετικά με την Αριστερά και το Μακεδονικό είναι πολλές και δεν αφήνουν περιθώρια παρερμηνειών. Κυρίως, δεν περιορίζονται στη διάρκεια του Μεσοπολέμου, αλλά συνεχίζονται και κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και μετά.

Ας πιάσουμε ενδεικτικά την ιστορία από τον Οκτώβριο του 1918, όταν στη Μόσχα με την ίδρυση της Ομοσπονδίας Σοβιετικών Δημοκρατιών της Βαλκανικής – όπου ανάμεσα στα ιδρυτικά στελέχη ήταν και Έλληνες κομμουνιστές – σχεδίαζαν τη μεταλαμπάδευση της επανάστασης στη Βαλκανική και την προσάρτησή της στη μεγάλη ΕΣΣΔ.

Ήδη το 1920, το σχέδιο αυτό μιλούσε για βαλκανικό κομμουνιστικό ομόσπονδο κράτος. Μια από τις πρώτες πρωτοβουλίες της ΒΚΟ (Βαλκανικής Κομμουνιστικής Ομοσπονδίας) ήταν να θέσει θέμα αυτονομίας στις τρεις Μακεδονίες: του Βαρδάρη, του Πιρίν και του Αιγαίου. Εδώ να σημειώσουμε ότι ο τότε γ.γ. του ΚΚΕ Κώστας Γεωργιάδης διαφωνεί και διαγράφεται κατά τα ειωθότα.

Στη συνέχεια, το ΚΚΕ εργάζεται σταθερά για την απόσχιση της Μακεδονίας, υπερψηφίζει την εισήγηση των Βουλγάρων συντρόφων του στο συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς (Κομιντέρν) που πραγματοποιήθηκε στη Μόσχα στις 12-13 Ιουνίου του 1923 και κάνει λόγο για αυτονόμηση της Μακεδονίας και της Θράκης. Στο συνέδριο αυτό δεν γίνεται πλέον λόγος για «βουλγαρικό λαό», αλλά εισάγεται μια νέα ορολογία με… ευρύτερο νόημα: Γίνεται λόγος για «μακεδονικό λαό», «μακεδονικό πληθυσμό», χωρίς καμιά διάκριση εθνότητας. Είναι φανερό ότι βασικός στόχος ήταν η δημιουργία μιας μακεδονικής συνείδησης, ενός λαού και ακολούθως μίας «ενιαίας και ανεξάρτητης Μακεδονίας», που θα λειτουργούσε ως εργαλείο υπονόμευσης των βαλκανικών «αστικών» κρατών.

Όταν η κυβέρνηση Μιχαλακοπούλου το 1924 μετά την παραίτηση προσπαθούσε να εγκαταστήσει στη Μακεδονία χιλιάδες ξεριζωμένους Έλληνες, το ΚΚΕ κατήγγειλε ότι με τον «βίαιο εποικισμό της Μακεδονίας εξοντώνουν τον μακεδονικό λαό»!

«[…] Το συνέδριο παραδέχεται ότι τα συνθήματα που διατύπωσε η 6η και 7η Βαλκανική κομμουνιστική συνδιάσκεψη, ‘‘Ενιαία και ανεξάρτητη Μακεδονία!’’, ‘‘Ενιαία και ανεξάρτητη Θράκη!’’ είναι τελείως ορθά και αληθινά επαναστατικά.

[…] Άμεσα καθήκοντα του ΚΚΕ επάνω στο εθνικό ζήτημα είναι ο αμείλικτος αγώνας εναντίον της καταπιεστικής πολιτικής της ελληνικής μπουρζουαζίας στη Μακεδονία και τη Θράκη, αμείλικτος αγώνας εναντίον κάθε μορφής σωβινισμού και εθνικισμού (νασιοναλισμού) της κυβερνώσης ελληνικής μπουρζουαζίας και εναντίον των προσπαθειών της να μπολιάση τον εθνικισμόν αυτόν στις καθυστερημένες μάζες».

ΚΚΕ, επίσημα κείμενα, τόμος 2ος, σελ.: 515-517, 201/ε’, «Το εθνικό ζήτημα», 1925-1928 (Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή).

«Ριζοσπάστης», 6-7 του Φλεβάρη, 1925.

Στο 6ο συνέδριο του ΚΚΕ, που έλαβε χώρα τον Δεκέμβριο του 1935, γίνεται μια προσπάθεια αναδίπλωσης στο Μακεδονικό. Δεν γίνεται πλέον λόγος για την ανεξαρτησία της Μακεδονίας, αλλά για «παραχώρηση ίσων δικαιωμάτων στις μειονότητες». Ωστόσο δεν παραλείπει να σημειώσει: «Η αλλαγή του συνθήματος κάθε άλλο παρά αδυνάτισμα της δουλειάς μας στη Μακεδονία και ανάμεσα στις εθνικές μειονότητες σημαίνει. Αντίθετα, επιβάλλεται να δυναμώσουν οι προσπάθειές μας για την εξασφάλιση στις μειονότητες πλέριων δικαιωμάτων. Το Κόμμα δεν παύει να διακηρύττει πως τελικά και οριστικά το μακεδονικό ζήτημα θα λυθεί αδελφικά μετά τη νίκη της σοβιετικής εξουσίας στα Βαλκάνια, που θα σκίσει τις άτιμες συνθήκες των ανταλλαγών των πληθυσμών και θα πάρει όλα τα πρακτικά μέτρα, ώστε να εξαλειφθούν οι ιμπεριαλιστικές τους αδικίες. Μόνον τότε ο Μακεδονικός Λαός θα βρει την πλέρια εθνική του αποκατάσταση».

Το ΚΚΕ σε συνεργασία με τον ΕΛΑΣ και τον Τίτο ιδρύουν στην Καστοριά τον Οκτώβριο του 1943 και στη Φλώρινα τον Νοέμβριο του ιδίου έτους το βραχύβιο Σλαβομακεδονικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΣΝΟΦ). Συγκεκριμένα, το κίνημα αυτό έγινε έπειτα από συνεννόηση του Τίτο για τη Γιουγκοσλαβία, τη στρατιωτική ηγεσία του ΕΛΑΣ και την πολιτική ηγεσία του ΚΚΕ τον Ιούλιο – Αύγουστο του 1943.

Ταυτόχρονα και συντονισμένα, το «Συμβούλιο Εθνικής Απελευθέρωσης της Γιουγκοσλαβίας» στη δεύτερη συνεδρίασή του στην Jajce θεσπίζει ένα πολιτικό πρόγραμμα δημιουργίας ενός ομοσπονδιακού γιουγκοσλαβικού κράτους, της «Δημοκρατικής Ομοσπονδίας της Γιουγκοσλαβίας», στην οποία περιλαμβάνεται και η ένταξη της Μακεδονίας.

Ο εκπρόσωπος του ΚΚΕ Γιάννης Ιωαννίδης, στις 12 Ιουλίου 1943, υπογράφει στο Πετρίτσι της Βουλγαρίας, με τον αντιπρόσωπο του ΚΚΒ Δασκάλωφ, συμφωνία για κοινή προσπάθεια των δύο πλευρών για να αποσπασθεί η Μακεδονία από την Ελλάδα και να ενταχθεί στη Βαλκανική Κομμουνιστική Ομοσπονδία (ΒΚΟ)…

Από την άλλη, 850 σλαβόφωνοι Έλληνες συγκροτούν την κομμουνιστική «Πρώτη Ταξιαρχία Κρούσης της Μακεδονίας του Αιγαίου» στο τέλος του 1943 και υποχρεώνονται μαζί με τις οικογένειές τους (3.500 συνολικά) να δραπετεύσουν και να εγκατασταθούν στο Μοναστήρι, με σκοπό την προσάρτηση της Ελληνικής Μακεδονίας στη Γιουγκοσλαβία! Στην τελετή εγκατάστασής τους τούς προσφώνησε ο στρατηγός Τέμπο με τα παρακάτω λόγια: «Είναι τιμή σας που βρίσκεστε εδώ, κοντά στα αδέλφια σας. Όταν θα έλθει η ώρα, θα κατεβούμε στην Ελλάδα και με τη βοήθεια τη δική σας θα απελευθερώσουμε τη Μακεδονία του Αιγαίου από τους Έλληνες και θα την ενώσουμε με την αδελφή Μακεδονία του Βαρδάρη».

Διαβάστε επίσης:

Γαλάζια πατρίδα – Οι μεγάλες ναυμαχίες στο Αιγαίο

Γαλάζια πατρίδα: Οι μεγάλες ναυμαχίες στο Αιγαίο – Η ναυμαχία της Σαλαμίνας, 480 π. Χ.

Γαλάζια Πατρίδα / Οι μεγάλες ναυμαχίες στο Αιγαίο