Βιβλίο: Αναζητώντας το φως του κόσμου

06:05 7/7/2024 - Πηγή: Το Ποντικι

Αμπντελά Ταϊά

Η ζωή με το δικό σου φως

Μετάφραση: Δημήτρης Δημακόπουλος

Εκδόσεις: Πόλις

Σελ.: 184

Ο Μαροκινός συγγραφέας και κινηματογραφιστής Αμπντελά Ταϊά, βραβευμένος και για τις δύο του ιδιότητες, με σπουδές φιλολογίας στα πανεπιστήμια του Ραμπάτ και της Σορβόννης, μας συστήνεται, για πρώτη φορά μεταφρασμένος στα ελληνικά, μέσω των εκδόσεων Πόλις, με ένα μυθιστόρημα άκρως συγκινητικό, πολυεπίπεδο, βαθιά πολιτικό, σπαρακτικό και ρεαλιστικό, όπου η Ιστορία παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο, επηρεάζοντας στον μέγιστο βαθμό τις πράξεις και τη μοίρα των κεντρικών χαρακτήρων.

Ολόκληρο το κείμενο, από την πρώτη μέχρι την τελευταία λέξη, διαθέτει μια εξαιρετικά δυνατή ροή, κυλάει σαν άγριος ποταμός που παρασύρει στα ρεύματά του κομμάτια ζωής, συντρίμμια επιθυμιών, γεγονότα, συναισθήματα και πένθη, για νεκρούς και ζωντανούς.

Κεντρική ηρωίδα – αφηγήτρια είναι η Μαλίκα, μια γυναίκα με καταγωγή από μια αγροτική περιοχή του Μαρόκου. Η ιστορία της – μέσα στη μεγάλη Ιστορία – εκτυλίσσεται από το 1954 ώς το 1999, από την περίοδο της γαλλικής αποικιοκρατίας μέχρι τον θάνατο του βασιλιά Χασάν Β’, από τα 17 της μέχρι τα 65 της χρόνια, από το άνθισμά της, που παραμένει άνθισμα και δύναμη κόντρα στη φτώχεια, στα βάσανα, στις προσωπικές της τραγωδίες, στις ανατροπές του βίου της, στην Ιστορία, στην εξουσία, στην κάθε μορφή υποταγής και στον κάθε είδους συμβιβασμό, στην εκμετάλλευση και στην αδικία, προκειμένου να σταθεί όρθια και υπερήφανη, αλύγιστη σαν δέντρο με κλαδιά και κορμό ασπίδες στον άγριο άνεμο και στ’ αγριεμένα κύματα που χτυπούν και αποδυναμώνουν τους ήδη αδύναμους αυτού του κόσμου.

Χωρισμένο σε τρία μέρη, το «Η ζωή με το δικό σου φως» παρουσιάζει τρεις περιόδους ζωής της πρωταγωνίστριας μέσα από τις συγκλονιστικές αφηγήσεις της ίδιας.

Στο πρώτο μέρος συναντάμε τη Μαλίκα στην εφηβεία της, στο χωριό Μπένι Μέλαλ. Ορφανή από μητέρα, ζει με τον πατέρα της, που έχει παντρευτεί μια άλλη γυναίκα. Η Μαλίκα γνωρίζει τον Αλλάλ και τον παντρεύεται, ενώ ο Αλλάλ έχει μια «παράξενη» σχέση με τον αδελφικό του φίλο Μερζούγκ. Μετά τον γάμο, ο Αλλάλ της ανακοινώνει ότι θα πάει να πολεμήσει στο πλευρό των Γάλλων στην Ινδοκίνα, έτσι ώστε γυρίζοντας πίσω να φέρει μαζί του πολλά χρήματα για να χτίσουν το σπίτι και τη ζωή που ονειρεύονται. Ο Αλλάλ δεν θα επιστρέψει ποτέ, σκοτώνεται στον πόλεμο και η Μαλίκα, που μόλις είχε προλάβει να απολαύσει μερικές στιγμές έρωτα κι ευτυχίας μαζί του, μένει μόνη και απαρηγόρητη. «Όλη η αγάπη που υπάρχει πάνω στη γη» δεν είναι ικανή να την παρηγορήσει. Η ζωή με το φως του Αλλάλ έσβησε σαν κερί στον άνεμο, απροσδόκητα, άδικα. Τα πεθερικά της τη διώχνουν κι εκείνη, κουβαλώντας μέσα της την ανάσα, τη μορφή, τη φωνή, την «ποίηση» του Αλλάλ, νιώθει ότι όλα έχουν τελειώσει για εκείνη, καθώς βιώνει παράλληλα με το πένθος της την κοινωνική κατακραυγή. Μέσα απ’ τον πυρετικό, ποιητικό της μονόλογο απευθύνεται διαρκώς στον αγαπημένο της, γυρεύοντας το σώμα του, μιλώντας του για όσα δεν πρόλαβε, για όσα αντέχει χωρίς να αντέχει.

Στο δεύτερο μέρος, αρκετά χρόνια μετά, η Μαλίκα βρίσκεται στο Ραμπάτ, έχει παντρευτεί τον Μοχάμεντ και έχει κάνει εννιά παιδιά. Σε αυτό το πλάνο του νέου της βίου μπαίνει η Μονίκ, μια όμορφη και πλούσια Γαλλίδα με καταγωγή από το Μαρόκο, η οποία έχει επιστρέψει για λίγο στον τόπο της. Ζητάει από τη Μαλίκα να της δώσει την κόρη της Χαντίτζα για υπηρέτρια στη βίλα της και μετά να την πάρει μαζί της στη Γαλλία για να της προσφέρει μια άνετη ζωή με πλούτη, ευκαιρίες κι ένα φωτεινό μέλλον. Η Μαλίκα αρνείται κατηγορηματικά, καθώς έχει άλλα σχέδια για την κόρη της, και παρεξηγεί τις καλές προθέσεις της Μονίκ, την κηρύττει εχθρό της, προσπαθεί να την κρατήσει με κάθε τρόπο μακριά από την οικογένειά της. Κι όλα είναι ένα βάρος, μια ζωή με άλλο φως. Κι ένα «κάτι» που ενώνει τις δύο γυναίκες και τις φέρνει κοντά – μεταφορικά και κυριολεκτικά – άλλο τόσο τις χωρίζει.

Στο τρίτο μέρος, ίσως το πιο σπαρακτικό ολόκληρου του μυθιστορήματος, η πρωτοπρόσωπη αφήγηση δίνει σκυτάλη στη δευτεροπρόσωπη και την τριτοπρόσωπη αλλά και σε έναν διάλογο μεταξύ της Μαλίκα και του νεαρού Τζάφαρ. Το 1999, παραμονή του θανάτου του βασιλιά Χασάν Β’, η Μαλίκα είναι μόνη της στο σπίτι που έχτισε πέτρα την πέτρα στην περιοχή Σαλέ. Ο Τζάφαρ, ένας πρώην κρατούμενος στην τοπική φυλακή Ζακί, εισβάλλει στο σπίτι για να ληστέψει την εξηνταπεντάχρονη γυναίκα. Ο νεαρός θυμίζει στη Μαλίκα τον γιο της, Αχμέντ. Υπήρξε κι εκείνος φυλακισμένος, είναι στην ίδια ηλικία με τον Τζάφαρ, κάνουν σχεδόν τις ίδιες κινήσεις, έχουν κάτι κοινό στο βλέμμα, κακοποιήθηκε σεξουαλικά πολλές φορές και πλέον έχει φύγει για τη Γαλλία για να γλιτώσει από τη χλεύη, τον ρατσισμό και τον καθημερινό «θάνατο». Οι δυο τους, Μαλίκα και Τζάφαρ, θα προβούν σε μια σειρά εξομολογήσεων και αποκαλύψεων ο καθένας για τη δική του ζωή, για τον Αχμέντ και τη φυγή του στη Γαλλία (η Γαλλία και πάλι στο προσκήνιο, αστραφτερή κι επικίνδυνη, έχοντας αποσπάσει – ξανά – ένα κομμάτι της Μαλίκα), για την οδύνη, τους φόβους, τους έρωτες πριν και μετά, για τη μοναξιά την ανυπόφορη μέσα στη μαύρη μοναξιά του τόπου, του εαυτού, του κόσμου.

Και τα τρία μέρη του μυθιστορήματος αποτυπώνουν την αναζήτηση φωτός σε έναν κόσμο που, παρά τον εκσυγχρονισμό και την ανάπτυξη, διαρκώς σκοτεινιάζει. Αποτυπώνουν τον αέναο ανθρώπινο αγώνα απέναντι σε κάθε εξουσία που ορθώνει απειλητικά το ανάστημά της μπροστά στους «κατώτερους» αυτής της γης, αποτυπώνουν την οικονομική δυσχέρεια που οδηγεί σε λάθος δρόμους και λάθος επιλογές, το άδικο που υπερισχύει, τον έρωτα που δεν έχει φύλο, το ζήτημα ταυτότητας, την έλλειψη ελευθερίας, τα καταδικασμένα όνειρα των απλών ανθρώπων, τη θέση της γυναίκας, τη δύναμη και την αδυναμία της συγχώρεσης, την πάλη για την κατάκτηση μιας θέσης στο φως του κόσμου, τη μαροκινή κοινωνία και τη μειονεκτική της θέση απέναντι στη Δύση, τις απαγορευμένες λέξεις, τη σιωπή και την ανοχή στη σκληρή αλήθεια, τις ανεπούλωτες πληγές που αιμορραγούν στο στροβίλισμα του χρόνου.

Η ζωή με το δικό σου φως: ένα μανιφέστο καρδιάς, ένα πεζόμορφο ποίημα – ποταμός, ένας αστραφτερός αφηγηματικός καταρράκτης, ένα τεράστιο λογοτεχνικό υφαντό με πρωταγωνίστρια μια γυναίκα φτωχή και χωρίς μόρφωση, ευάλωτη αλλά και εξαιρετικά δυναμική και σκληρή, με τα λάθη της και τα πάθη της, πάντα έτοιμη να πολεμήσει οποιονδήποτε ή οτιδήποτε μοιάζει να απειλεί την οικογένειά της, το συμφέρον της, την αξιοπρέπειά της. Η Μαλίκα στέκεται δυναμικά απέναντι σε κάθε εξουσία – ενώ και η ίδια ασκεί την εξουσία της στους άλλους – για να πετύχει τους στόχους της. Μέσα στις αφηγήσεις της υπάρχουν διάχυτα έντονα πικρά σχόλια κατά της μαροκινής πολιτικής και της διαφθοράς και, παράγραφο την παράγραφο, σελίδα τη σελίδα, μέσω των εξομολογήσεών της και της φωνής της, ο Αμπντελά Ταϊά φιλοτεχνεί το πορτρέτο μιας γυναίκας – συμβόλου, μιας γυναίκας που τον έφερε στη ζωή (ουσιαστικά η Μαλίκα είναι η Μ’ Μπαρκά Αλλαλί Ταϊά, η μητέρα του συγγραφέα), μιας γυναίκας που ακόμα κι αν λύγισε, κατάφερε να ανυψωθεί σαν σημαία ελεύθερη και υπερήφανη στον ιστό της καρδιάς των ανθρώπων της.

Ένα εκπληκτικό μυθιστόρημα, θαυμάσια μεταφρασμένο στα ελληνικά από τον Δημήτρη Δημακόπουλο.

ΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ