Βιβλίο: Δύναμη και Βία στην Εφηβεία

06:01 3/11/2024 - Πηγή: Το Ποντικι

Νίκος Σιδέρης

Δύναμη και Βία στην Εφηβεία

Εκδόσεις: Μεταίχμιο

Σελ.: 208

Με αφορμή ένα ιδιαίτερα επίκαιρο όσο και μεγάλης κοινωνικής σημασίας βιβλίο, που διερευνά τη σχολική βία και το bullying, ας μου επιτραπεί μια γενικότερη τοποθέτηση πάνω στο θέμα, καθώς το βιβλίο απευθύνεται στους γονείς, τους εκπαιδευτικούς και τους επαγγελματίες της ψυχικής υγείας. Τα εκτεταμένα φαινόμενα της βίας των ανηλίκων λαμβάνουν πλέον επικίνδυνες διαστάσεις και ένα είναι σίγουρο: ότι ο τρόπος αντιμετώπισής της έχει αποτύχει

παταγωδώς. Μήπως είναι η ώρα να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο αυτό με άλλους όρους, επανεξετάζοντας το θέμα λίγο διαφορετικά; Το βιβλίο του Νίκου Σιδέρη, ενός σημαντικού επιστήμονα και διανοουμένου, μας βοηθά να κατανοήσουμε ένα σύνθετο πρόβλημα και να προσανατολιστούμε στρατηγικά για την αποτελεσματική του αντιμετώπιση.

Από τις πρώτες γραμμές, ακόμα και ο απλός αναγνώστης που δεν είναι εξοικειωμένος με τη δομή και τον τρόπο προσέγγισης μιας επιστημονικής διερεύνησης δίχως εκπτώσεις αλλά και δίχως ναρκισσιστικές δυσκολίες, αντιλαμβάνεται ότι βρίσκεται μπροστά σε μια σοβαρή, υπεύθυνη και ουσιαστική μελέτη πάνω σε αυτό το λεπτό ζήτημα, στο οποίο εμπλέκονται οι κοινωνικές προσλαμβάνουσες, οι κοινωνικές αντιφάσεις, η οικογένεια, το σχολείο, το αξιακό σύστημα, τα προβλήματα της κατανόησης ενός εκ βάθρων νέου κόσμου από την εκπαιδευτική και επιστημονική πάνω σε θέματα ψυχικής υγείας κοινότητα, το υπουργείο Παιδείας, τη νομοθετική εξουσία αλλά και τις αστυνομικές αρχές που καλούνται να διαχειριστούν ένα λεπτό ζήτημα που η αλήθεια είναι ότι ξεπερνά την εκπαίδευσή τους. Βρισκόμαστε μπροστά σε έναν κόσμο όπου το παρόν προβάλλεται σε ένα εντελώς ανοίκειο μέλλον. Με ξεπερασμένες αντιλήψεις, ιδεολογικές αγκυλώσεις, αλλά και απαράδεκτη προχειρότητα αντιμετωπίζουμε δίχως εφόδια μια νέα πραγματικότητα, αυτή που διαμορφώνει το μέλλον στο παρόν. Το βιβλίο αυτό στοχεύει σε ένα κοινό, όπως αναφέραμε πιο πάνω, ωστόσο αφορά ολόκληρη την κοινωνία, καθώς αναφέρεται στον κεντρικό της πυρήνα, δηλαδή τους νέους ανθρώπους και τη διαμόρφωσή τους μέσα από την οικογένεια, το σχολείο και τον κοινωνικό τους περίγυρο.

Όπως και να έχει, απογοητευτικά επίκαιρο παραμένει το ζήτημα της βίας των ανηλίκων, όπως και η αδυναμία της κοινωνίας να το αντιμετωπίσει. Προφανώς είναι ένα θέμα πολύπλοκο και λεπτό και δυστυχώς καθίσταται πολυπλοκότερο με την πολιτική διάσταση που λαμβάνει, η οποία το καθιστά ακόμα εντονότερο, καθώς μακιαβελικά το αντιμετωπίζει ως αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης, προσδοκώντας πολιτικά οφέλη σε βάρος της στρατηγικής αντιμετώπισής του. Πολύ ορθώς ο συγγραφέας με τη μεγάλη του εμπειρία στοχεύει στην ουσία που – να μου επιτραπεί να προσθέσω – σχεδόν πάντα είναι απλή: για να καταφέρεις να λύσεις ένα πρόβλημα πρέπει να το διατυπώσεις σωστά. Μεγάλη αλήθεια, καθώς όλες οι παρανοήσεις ξεκινούν από λάθος ερωτήσεις, δηλαδή από λάθος ανάγνωση της πραγματικότητας. Συνήθης είναι η τραγελαφική διαπίστωση ότι, όπως και σε άλλα πολλά κοινωνικά ή μη ζητήματα, πρώτα εκφέρεται το συμπέρασμα κι έπειτα το πρόβλημα.

Από το σημείο αυτό, λοιπόν, ξεκινούν θεμελιώδεις παρανοήσεις, καθώς η δημοκρατία της γνώμης σαρώνει σαν τυφώνας στο πέρασμά της κάθε ορθολογική τοποθέτηση, διερεύνηση και απάντηση για το θέμα. Διαβάζοντας το βιβλίο, γίνεται εύκολα αντιληπτό αυτό το γενικευμένο σύμπτωμα, καθώς αντιπαραβάλλεται το πλαστό με το γνήσιο.

Παρατηρούμε σε κάθε ανάλογο περιστατικό σχολικής βίας ή bullying την απύθμενη προχειρότητα με την οποία αντιμετωπίζεται το φαινόμενο από όλα τα ΜΜΕ και τα μέσα μαζικής δικτύωσης, τον δημόσιο διάλογο που ακολουθούν, τις προσεγγίσεις διαφόρων δημοσιολογούντων, οι οποίοι ασκούν μια άλλου είδους βία, τη βία της ανέξοδης και ανερμάτιστης γνώμης.

Ζούμε σε μιαν εποχή όπου η γνώμη μας μετατρέπεται σε πολυβόλο που σαρώνει ό,τι κινείται. Η γνώμη γενικά ως δικαίωμα, όπως για παράδειγμα η γνώμη ενός ασθενούς ή των συγγενών του για μια μεταμόσχευση ή για το πώς κρίνει το σύστημα Υγείας ένας πολίτης που ταλαιπωρήθηκε στα επείγοντα, αποτελεί βόμβα λαϊκισμού στα θεμέλια της κοινωνίας και ασκεί ένα είδος αόρατης, αλλά υπαρκτής βίας.

Το βιβλίο χωρίζεται σε τρία μέρη, με τον συγγραφέα να επικεντρώνει το ενδιαφέρον του αρχικά στη διερεύνηση των αιτίων της βίας στους εφήβους. Δυο βασικές αιτίες της εφηβικής «τρέλας» εντοπίζονται στην ασαφή εικόνα του εφήβου για το σώμα του και, δεύτερον, στην ασαφή εικόνα για τον εαυτό του. Ταυτόχρονα, προχωρά στην ανάδειξη εκείνων των μηχανισμών που προσφέρουν εύφορο έδαφος για να καλλιεργηθούν και αναπτυχθούν οι βίαιες συμπεριφορές. Εδώ ο συγγραφέας διερευνά όλους εκείνους τους ψυχολογικούς και κοινωνικούς παράγοντες που αναφέρονται στην υπαρξιακή αγωνία και στην κοινωνική επίδραση στα βιώματα των νέων που οδηγούν στην ιδεολογικοποίηση της βίας, η οποία τους ασκεί μιαν ακαταμάχητη γοητεία που υποστηρίζεται από την ανεξέλεγκτη εξάπλωσή της. Επιθετικότητα, ανομία, ατιμωρησία, υποκρισία, έλλειψη παραδειγμάτων και αξιακών μέτρων, επιβράβευση της εύκολης ζωής, ανυπόστατα είδωλα, παντελής έλλειψη πειστικών επιχειρημάτων, είναι παράγοντες που πριμοδοτούν τη βία.

Στο βιβλίο αυτό, ο συγγραφέας προτείνει τη μεθοδολογία αντιμετώπισης των αιτίων που οδηγούν τους νέους σε αυτές τις συμπεριφορές. Βασικός τους άξονας είναι η απομάγευση της βίας και της σαγήνης που αυτή ασκεί στους νεαρούς πληθυσμούς. Εδώ απαντάται το ερώτημα αν υπάρχουν μηχανισμοί που μπορούν να αντιμετωπίσουν αυτή την έλξη των νέων στη βία.

Τέλος ξεχωριστή είναι η έκπληξη όπου οι σύγχρονοι υπερήρωες βρίσκουν το αντίστοιχό τους όσον αφορά τη λατρεία που τους δείχνουν οι νέοι στην εποχή του ιδανικού ιπποτισμού.

Με δυο λόγια, έχουμε μια μελέτη που ασχολείται με ένα ζωτικής σημασίας ζήτημα, επίκαιρο όσο και τρομακτικό. Ένα ζήτημα καθόλου εύκολο, που δεν πρέπει να αφήσουμε να γίνει αντικείμενο λαϊκιστικής ρητορικής και εύπεπτων λύσεων από διάφορους επιτήδειους. Καμία λύση δεν είναι εύκολη στο θέμα αυτό, όπως και δεν είναι αδύνατη. Αυτό είναι το ελπιδοφόρο συμπέρασμα αυτής της μελέτης.

Διαβάστε επίσης:

Βιβλίο: Η σκοτεινή ιστορία της επταετίας

Περί ανάγνωσης και βιβλίων: Hans Fallada: Η ποιητική της μέθης

Περί ανάγνωσης και βιβλίων: Οι ρίζες του αντισημιτισμού