Βιβλίο: Η αυτοκρατορική νοσταλγία της Ρωσίας

08:42 16/5/2022 - Πηγή: Το Ποντικι

Πρόσφατα κυκλοφόρησε το βιβλίο του συγγραφέα και δημοσιογράφου Δημήτρη Β. Τριανταφυλλίδη με ένα ιδιαίτερα επίκαιρο θέμα, ένα θέμα που δυστυχώς θα μας απασχολήσει για πολύν καιρό και θα αποδειχτεί κάθε άλλο παρά επικαιρικό.

Πρόκειται για την «αυτοκρατορική νοσταλγία της Ρωσίας» το τίμημα της οποίας έχουμε ήδη κληθεί να καταβάλουμε όλοι μας πολλαπλώς. Ωστόσο, επειδή το ζήτημα είναι και ιδεολογικό και οι ιδεολογίες ρέπουν ενίοτε σε θρησκευτικές θεολογικές ερμηνείες, αγνοώντας την πραγματικότητα, καλό είναι να έχουμε μια γνώση των πραγμάτων τα οποία έτσι κι αλλιώς είναι ιδιαίτερα

πολύπλοκα, με πολλές παραμέτρους και εν πολλοίς άγνωστα. Συνήθως, οι πιο μεγάλες παρεξηγήσεις δημιουργούνται σ’ εκείνες τις περιπτώσεις ημιμάθειας που θεωρεί κανείς ότι γνωρίζει κάτι για το οποίο στην ουσία έχει βαθιά μεσάνυχτα. Οι ποικίλοι ιδεολογικοί δεσμοί της χώρας μας με την Ρωσία αποτελούν ένα σύμπλεγμα που χρήζει ειδικής ψυχανάλυσης – όπως το οιδιπόδειο. Ωστόσο, υπάρχει και η ιστορική προσέγγιση με την ευρεία της έννοια.

Το βιβλίο του Τριανταφυλλίδη είναι μια ευσύνοπτη πλην εμπεριστατωμένη ανάλυση που μας βοηθά να καταλάβουμε τον ρωσικό «χαρακτήρα», την ιδιοσυστασία και ταυτότητα της χώρας, τις αντιφάσεις της, τον ιστορικό της προσανατολισμό, τους κρυφούς και φανερούς της καημούς και στόχους.

Ο συγγραφέας ξεκινά με μια θεμελιώδη παρατήρηση που εξηγεί πολλά: την εντελώς λάθος ανάγνωση της Ρωσίας από την Δύση. Για να γίνει κάθε τί άλλο κατανοητό, πρέπει να κατανοήσουμε πρώτα σε βάθος τι σημαίνει αυτό. Να σημειώσουμε με την ευκαιρία ότι η Δύση συνηθίζει να εκτιμά αυτοαναφορικά διάφορους πολιτισμούς.  Πράγμα που έχει σχεδόν πάντα ολέθριες συνέπειες. Από τον πόλεμο στο Ιράκ, στο Αφγανιστάν έως την ισλαμική διείσδυση μέσω της μετανάστευσης, η Δύση δείχνει να μην μπορεί να κατανοήσει απλές παραδοχές: ότι για παράδειγμα, η δημοκρατία δεν είναι ένα πολίτευμα συμβατό με όλες τις κοινωνίες και όλους τους πολιτισμούς.

Όσον, δε, αφορά την Ρωσία, η ιστορία του Μεγάλου Πέτρου είναι εξόχως διδακτική. Χαρακτηριστικές είναι οι μάχες της γενειάδας που δόθηκαν από τους Ρώσους προκειμένου να μην επικρατήσει αυτή η ανήθικη συνήθεια των απίστων δυτικών να ξυρίζονται. «Το ξύρισμα της γενειάδας είναι αμαρτία που δεν μπορεί να την ξεπλύνει ούτε το αίμα των μαρτύρων», διακήρυττε ο Ιβάν ο Τρομερός. Ότι δυτικό, τα γιλέκα, οι γκέτες, τα παντελόνια, οι μπότες αλλά και τα μισοφόρια και οι φούστες για τις γυναίκες, αποτελούσαν μη αποδεκτούς νεωτερισμούς για την Ρωσία. Οι ευρωπαϊκές συνοικίες της Μόσχας όπως το Κουκούι, θεωρούντο «διαβολουπόλεις» από τους ευσεβείς μοσχοβίτες.

Ως τις μέρες μας, η Ρωσία πότε δεν ξεπέρασε αυτήν την αμφιθυμία να θαυμάζει και να μισεί την Δύση. Κάθε δυτική μεταρρύθμιση δοκιμαζόταν σαν παρωδία. Από την τσαρική, σοβιετική και μετασοβιετική Ρωσία του Πούτιν, η χώρα αυτή αυτοπροσδιορίζεται με βάση την αντιπαλότητά της προς την Δύση. Και όπως τόσο περιεκτικά επισημαίνει στην πρώτη κιόλας σελίδα του βιβλίου ο Τριανταφυλλίδης, το μεγάλο της πρόβλημα είναι να συνδυάσει «τη σαγήνη που ασκεί πάνω της ο ευρωπαϊκός πολιτισμός και την ορμέμφυτη ροπή της προς την ασιατική σκληρότητα». Κάτι που εκφράζεται με την γκροτέσκο αντιαισθητική χλιδή των ασιατών ολιγαρχών που ζουν στην μισητή Δύση, βουτηγμένοι ως τα μπούνια στη δυτική διαφθορά, και τη φύση των εγκλημάτων πολέμου που βλέπουμε στον πόλεμο της Ουκρανίας με χρήση αδιανόητης βαρβαρότητας. Ωστόσο, αυτές οι εικόνες των τανκς που έχουν στην οροφή τους δεμένα πλυντήρια (όπως τα …ντάτσουν των Ρομά), δεν συνιστά εικόνα ηγεμονικής δύναμης με αυτοκρατορικές αξιώσεις, παρά το ότι το πλιάτσικο δεν ανακαλύφθηκε προφανώς σε αυτό τον πόλεμο.

Το βιβλίο προχωρά σε μιαν ουσιαστική ανάλυση των σύγχρονων δεδομένων και των γεωπολιτικών επιδιώξεων της Ρωσίας. Πρόκειται για έναν εθνικό προσανατολισμό που βασίζεται στην απομόνωσή του από τον πολιτισμένο κόσμο, με ότι αυτό συνεπάγεται. Εδώ καλό είναι να σημειωθεί ότι και η σύγχρονη Ρωσία με τις ιδεολογικές, γεωπολιτικές, πολιτισμικές διαφοροποιήσεις της, μάλλον και αυτή δεν «διαβάζει σωστά» την Δύση και δεν εκτιμά σωστά τις δυνατότητες της  δημοκρατίας ως πολίτευμα. Θα έλεγα ότι διαπράττει το λάθος να τις υποτιμά.

Ο Τριανταφυλλίδης έχοντας ζήσει και σπουδάσει στην Ουκρανία, έχοντας αγαπήσει προφανώς την χώρα, την ιστορία της, τον πολιτισμό και τους ανθρώπους της, κυρίως όμως έχοντας γνώση της κατάστασης, παρουσιάζει σε αυτήν την ευσύνοπτη έκδοση την ιδεολογικοπολιτική θεωρία της ρώσικης ιστορίας όπως αυτή προκύπτει μέσα από τις εσωτερικές διεργασίες αλλά και τις διάφορες θεωρίες που αναπτύχθηκαν, με κεντρική αυτήν της μεγάλης σχολής των Σλαβόφιλων.

Η Ρωσία νιώθει περισσότερο ασφαλής μακριά από τη Δύση. Ερμηνεύει και κατανοεί την ιστορία διαφορετικά , όπως και τον παγκόσμιο ρόλο της, πράγμα που αναζητά μέσα από μια σειρά θεωρητικών επιβεβαιώσεων που θα ξαναζεστάνουν τις αυτοκρατορικές της φιλοδοξίες. Η Ρωσία του Πούτιν με την εισβολή της στην Ουκρανία, κήρυξε τον πόλεμο στην Ευρώπη έχοντας στραμμένο το ενδιαφέρον της στην Ασία. Βασική της φιλοσοφία είναι η απολυταρχία -έξω από κάθε ιδέα δημοκρατικής διακυβέρνησης- μέσω ενός πεφωτισμένου μονάρχη,  σύμφωνα με το μοντέλο της «πεφωτισμένης ηγεσίας». Η Ρωσία, σύμφωνα με τον συγγραφέα, αναζητά τις ρίζες της μέσα σε μια θεωρία ευρασιανισμού, συμβατού με την «βαθιά ρωσική ψυχή» και κοσμοαντίληψη.

Το δίχως άλλο, πρόκειται για ένα βιβλίο ιδιαίτερα αποκαλυπτικό για να καταλάβουμε αλλιώς αυτά που ζούμε σήμερα τα οποία θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε στη συνέχεια του παρόντος μας.

Δημήτρης Τριανταφυλλίδης                                                                                                           

Η αυτοκρατορική νοσταλγία της Ρωσίας                                                                               

Ο ευρασιανικός πειρασμός                                                                              

Εκδόσεις: Επίκεντρο                                                                                               

Σελ.: 87

Διαβάστε επίσης:

Βιβλίο: Αγκάθια και Πικραλίδες

«Ο Αυτόχειρ» του Νικολάι Έρντμαν

Ταινίες Πρώτης Προβολής: Γαλλικό δράμα, θρίλερ και περιπέτειες φαντασίας!