Βιβλίο: Η ανελέητη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή

06:02 16/2/2025 - Πηγή: Το Ποντικι

James Barr

Μια γραμμή στην άμμο

1915 – 1949: η Βρετανία, η Γαλλία και η διαμάχη που διαμόρφωσε τη Μέση Ανατολή

Μετάφραση: Μενέλαος Αστερίου

Εκδόσεις: Πατάκη

Σελ.: 464

Όσοι επιθυμούν πραγματικά να αποκτήσουν μια καλή γνώση προκειμένου να σχηματίσουν μια πιο ουσιαστική άποψη σχετικά με το Μεσανατολικό, άποψη που να βασίζεται στα ιστορικά δεδομένα και όχι σε ιδεολογικές αντιλήψεις, θα βοηθηθούν καθοριστικά από αυτό το βιβλίο για να καταλάβουν πολλά, κυρίως αυτά που δεν ξέρουν,

που είναι το βασικό βήμα για να ξεκινήσει κανείς την επίπονη διαδικασία της μάθησης. Σε αυτό το ιδιαίτερα επίκαιρο βιβλίο του ο James Barr μας περιγράφει, μέσα από μια σειρά αρχείων, τη λυσσαλέα σύγκρουση συμφερόντων στη Μέση Ανατολή μεταξύ της Αγγλίας και της Γαλλίας, στην οποία επικρατούσε η αμοιβαία καχυποψία που τελικά δεν βοήθησε κανέναν.

Η ιστορία του βιβλίου αυτού ξεκινά από το 1915, όταν ήδη ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος διένυε τον δεύτερο χρόνο και η Αγγλία με τη Γαλλία ήταν οι ηγέτιδες δυνάμεις της Αντάντ εναντίον της Συμμαχίας των Κεντρικών Δυνάμεων, όπου πρωτοστατούσε η Γερμανία. Το εντυπωσιακό σε αυτήν τη συγκυρία ήταν ότι αυτή η συμμαχία έθεσε τέρμα σε 8 αιώνες αγγλογαλλικού ανταγωνισμού και δημιούργησε τις βάσεις για την αγγλογαλλική συνεργασία στη διάρκεια του 20ού αιώνα. Ταυτόχρονα, σήμανε και το τέλος της αγγλικής πολιτικής της «Λαμπρής Απομονώσεως» και την απευθείας ανάμιξή της στα ευρωπαϊκά θέματα. Παρά την ουσιαστική συμμαχία στον πόλεμο, οι δυο χώρες, όπως φαίνεται, δεν κατάφεραν να σβήσουν μονοκοντυλιά αυτό το συγκρουσιακό παρελθόν. Έτσι, παρότι σύμμαχοι που πολεμούσαν ο ένας πλάι στον άλλον, την ίδια ώρα η πολιτική τους στη Μέση Ανατολή, δηλαδή τα συμφέροντά τους, συγκρούονταν με αποτέλεσμα να συνεχίζεται στην ουσία, στη σκιά του Μεγάλου Πολέμου, η σύγκρουσή τους στις ερήμους της Μέσης Ανατολής.

Σύμφωνα με τον συγγραφέα, η περιπέτεια αυτού του βιβλίου άρχισε το 2007, όταν έπεσε στα χέρια του ένα αποχαρακτηρισμένο έγγραφο του βρετανικού κράτους όπου αποκαλυπτόταν ότι οι σύμμαχοι υποδαύλιζαν αλλήλους στη Μέση Ανατολή. Πέραν του ιστορικού ενδιαφέροντος, γίνεται σαφές ότι σε αυτό το επίπεδο λειτουργίας της Ιστορίας οι κανόνες ορίζονται αποκλειστικά από το συμφέρον και καθορίζονται από τον μακιαβελισμό. Ο απόλυτος κυνισμός πιθανόν να ξενίζει, ωστόσο, στην ειρήνη ο φόνος αποτελεί το μεγαλύτερο ανθρώπινο παράπτωμα, ενώ στα πεδία των μαχών πράξη ηρωισμού. Άρα οι ηθικοί κανόνες και οι εξωραϊσμένες συνθήκες της ειρήνης δεν ισχύουν στον πόλεμο.

Ενώ λοιπόν πολεμούσαν πλάι – πλάι στο ανδροκτόνο πεδίο των μετώπων, κρατούσαν θερμό και το μεταξύ τους μέτωπο για τον έλεγχο της Μέσης Ανατολής. Το 1915 επιχειρήθηκε μια προσπάθεια καλής θέλησης – με αφορμή την ιστορική τους συμμαχία – να αμβλύνουν τις μεταξύ τους εντάσεις στη Μέση Ανατολή. Στο πλαίσιο λοιπόν αυτής της προσπάθειας αποφάσισαν να συνάψουν τη μυστική συμφωνία Σάικς – Πικό. Αυτή η συμφωνία προέβλεπε τον τρόπο με τον οποίο θα μοιράζονταν οι δυο σύμμαχοι τα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στη Μέση Ανατολή.

Η συμφωνία ωστόσο δεν περιείχε τα εδάφη της Παλαιστίνης, καθώς υπήρχαν μεταξύ τους διαφωνίες. Έτσι κατέληξαν σε μια σολομώντειο λύση, που όριζε ότι οι Άγιοι Τόποι θα τεθούν υπό διεθνή διοίκηση. Η λύση αυτή δεν άρεσε σε κανέναν, όπως και όλη η συμφωνία δεν άρεσε καθόλου στον Αμερικανό Πρόεδρο Γουίλσον, ο οποίος ισχυριζόταν ότι οι υποτελείς και δίχως κράτος λαοί έπρεπε να επιλέξουν το πεπρωμένο τους οι ίδιοι. Ωραία λύση αλλά δύσκολη. Τέλος πάντων, η ουσία είναι ότι κανείς δεν έμεινε ευχαριστημένος από τη γραμμή που τράβηξαν στην έρημο και μοίρασαν μεταξύ τους τα κράτη. Οι Βρετανοί στη συνέχεια, έχοντας υπό τον έλεγχό τους την Αίγυπτο, θέλησαν να στηρίξουν τα σιωνιστικά σχέδια και να μετατρέψουν την Παλαιστίνη σε εβραϊκό κράτος με τη σκέψη να εξασφαλίσουν τον έλεγχο της ανατολικής πλευράς της Διώρυγας του Σουέζ.

Όλες οι προσπάθειες συνεννόησης μεταξύ των δυο δυνάμεων που έλεγχαν τη Μέση Ανατολή όχι μόνο δεν έβρισκαν μια κοινή συνισταμένη αλλά υποκινούσαν την οργή των Αράβων, καθώς η μια δύναμη προσπαθούσε να τους χρησιμοποιήσει εναντίον της άλλης. Οι μηχανορραφίες μάλιστα κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου δεν είχαν προηγούμενο. Στη μεταξύ τους διαμάχη δεν έμεινε έξω και το ζήτημα της εβραϊκής μετανάστευσης. Οι Εβραίοι, διωγμένοι από όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, αναζητούσαν ένα ασφαλές καταφύγιο στα πατρογονικά τους εδάφη. Η Βρετανία ωστόσο είχε επιβάλει αυστηρότατους περιορισμούς, με αποτέλεσμα να μην μπορούν οι κυνηγημένοι από τους Ναζί Εβραίοι να φτάσουν στην Παλαιστίνη. Αυτό εξόργισε τους Εβραίους, ιδιαίτερα μετά την πλήρη αποκάλυψη της θηριωδίας του Ολοκαυτώματος, και αποφάσισαν να διώξουν τους Βρετανούς. Ήταν η ευκαιρία των Γάλλων να στηρίξουν τα σχέδια των σιωνιστών. Αυτή η ανελέητη σύγκρουση μεταξύ Άγγλων και Γάλλων είναι η γενεσιουργός αιτία της σφοδρής αντιπαράθεσης Ισραηλινών και Αράβων που συνεχίζεται και επί των ημερών μας.

Το βιβλίο αυτό λοιπόν περιλαμβάνει τα γεγονότα που μεσολάβησαν από το 1915 που ξεκίνησε μια προσπάθεια σύγκλησης, η οποία επέφερε στην ουσία τα αντίθετα αποτελέσματα, καθώς υπήρξε μια κλιμάκωση των φανερών και μυστικών συγκρούσεων με μήλον της έριδος τον έλεγχο της Μέσης Ανατολής. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί αρχειακό υλικό που ήρθε στο φως της δημοσιότητας πρόσφατα, έπειτα από τον αποχαρακτηρισμό εγγράφων, όπου ο αναγνώστης παρακολουθεί τα τεκταινόμενα από πρώτο χέρι, ερχόμενος σε επαφή με την επώδυνη όσο και σοκαριστική πλευρά της ιστορίας – που δεν είναι άλλη από τα γυμνά γεγονότα.

Διαβαστε επίσης:

Βιβλίο: Μια γλαφυρή τοιχογραφία της δεκαετίας του ’80

Βιβλίο: Κάτω από το ηφαίστειο

Βιβλίο: Εμπούσιον