Βιβλίο: Η Δευτέρα παρουσία των καιρών μας

06:02 15/12/2024 - Πηγή: Το Ποντικι

Τζούλια Γκανάσου

Δευτέρα παρουσία

Εκδόσεις: Καστανιώτη

Σελ.: 274

Κατά τον αρχαίο ελληνικό μύθο, ο Αινείας έλαβε μέρος στον Τρωικό Πόλεμο στο πλευρό των Τρώων και ως αρχηγός των Δαρδάνων. Όταν η Τροία λεηλατήθηκε, επέτρεψαν στον ήρωα και στους συμπολεμιστές του – ως ανταμοιβή για τη γενναιότητά τους – να πάρουν μαζί τους φεύγοντας ό,τι μπορούσαν να σηκώσουν στα χέρια τους. Ο Αινείας, προς έκπληξη όλων, έφυγε κουβαλώντας στους ώμους του τον ανήμπορο πατέρα του, Αγχίση, και λίγα οικογενειακά τους κειμήλια.

Στο

νέο μυθιστόρημα της Τζούλιας Γκανάσου «Δευτέρα παρουσία», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Καστανιώτη, η δεκαεπτάχρονη πρωταγωνίστρια Άννα, ως άλλος Αινείας, σηκώνει στους ώμους της την ανήμπορη γιαγιά της, Όλγα, και φεύγουν για να σωθούν από τους βομβαρδισμούς του πολέμου που μαίνεται στην περιοχή τους.

Η Τζούλια Γκανάσου είναι μια από τις πιο ταλαντούχες συγγραφείς της γενιάς της. Βραβευμένη, με οξεία, διαπεραστική, σωματική, εσωτερική γραφή και ευθύβολο, διεισδυτικό βλέμμα στην εποχή της και στα ανοιχτά τραύματα, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Δημιούργησε την υπόθεση του μυθιστορήματός της βάσει βαθιάς προσωπικής έρευνας και αντλώντας έμπνευση από πραγματικά γεγονότα που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια του πολέμου στη γειτονική μας Ουκρανία και των βομβαρδισμών κατοικημένων περιοχών στη Λωρίδα της Γάζας και σε άλλα μέρη του κόσμου, όπου οι πόλεμοι διεξάγονται ανηλεώς, στον βωμό του κέρδους, με μια καταρρακτώδη βροχή από σφαίρες να πέφτει τυφλά – με ορμή –, αδιακρίτως, βυθίζοντας τους ανθρώπους στο πένθος, στην απόγνωση και στον ανείπωτο πόνο και οδηγώντας τους στην προσφυγιά και στην αναζήτηση νέας άγνωστης ζωής.

Σε μια ανώνυμη πόλη που βομβαρδίζεται, η νεαρή Άννα προσπαθεί να πείσει τη γιαγιά της, Όλγα, να φύγουν από το σπίτι τους και να κατευθυνθούν προς ένα καταφύγιο για να σωθούν. Η γιαγιά, μη θέλοντας να αποχωριστεί το βιός της και περιμένοντας τα παιδιά της – μια μέρα – να γυρίσουν πίσω, αρνείται. Υπό τον ήχο των συνεχών εκρήξεων και των δονήσεων του εδάφους, ο κίνδυνος να χάσουν τη ζωή τους, εγγονή και γιαγιά, αυξάνεται. Η Άννα ξέρει ότι δεν έχουν άλλη επιλογή από το να απομακρυνθούν άμεσα. Συνειδητοποιώντας ότι τα πόδια της γιαγιάς της έχουν παραλύσει, μην χάνοντας χρόνο, η νεαρή εγγονή κρεμάει στον λαιμό της ένα σακίδιο με μερικά οικογενειακά κειμήλια, λίγες προμήθειες και λίγα χρήματα και στη συνέχεια σηκώνει τη γιαγιά στους ώμους και φεύγουν.

Οι δύο γυναίκες – διαφορετικών γενεών και τρόπων σκέψης – γίνονται ένα διττό σώμα που κινείται ανάμεσα σε νεκρούς, τραυματίες και συντρίμμια, αναζητώντας νερό, τροφή και ασφάλεια. Κυνηγημένες μες στους κυνηγημένους, μέσα στην πλήρη αποσύνθεση και την απουσία ζωής ζώσας. Στον δρόμο τους συναντούν ανθρώπους – θηρία με μάσκες αποκριάτικες. Ένα αγόρι με μάσκα πάπιας κλέβει τις τελευταίες προμήθειες της Άννας και χάνεται. Η Άννα βρίσκει σε μια αυλή ληγμένες κονσέρβες και σκόρπιες σελίδες ενός μυθιστορήματος. Τις κρατάει και, εντός του «πυρετού», τα αποσπάσματα του μυθιστορήματος λειτουργούν κατευναστικά, σαν παρηγοριά και σαν κερί αναμμένο στο πυκνό σκοτάδι. Γιαγιά και εγγονή, ένα διττό σώμα με χέρια πλεγμένα – σφιχτούς κισσούς. Φορούν μάσκες. Η μία γίνεται λέαινα και η άλλη τίγρης. Ένα σώμα με δύο κεφάλια άγριων ζώων μέσα στη ζούγκλα της βομβαρδισμένης πόλης. Κάτω απ’ τη βροχή, πίνουν βροχή, πενθούν κι ελπίζουν, θυμούνται και ραγίζουν. Και οι Σατανικοί στίχοι σαν ζεστή αναγκαία αγκαλιά στην παγωνιά.

Το αγόρι – παπί επανεμφανίζεται.

Το διττό σώμα φτάνει σε ένα καταφύγιο. Εκεί θα δουν με τα μάτια τους ότι πρόκειται για έναν παράξενο χώρο, εκεί φιλοξενούνται γυναίκες και μωρά. Και πιο συγκεκριμένα, αυτό το καταφύγιο είναι μια κλινική με γιατρούς και νοσηλευτικό προσωπικό, ενώ οι φιλοξενούμενες γυναίκες είναι παρένθετες μητέρες – μηχανές αναπαραγωγής σε ένα επικερδές εμπόριο κατά παραγγελίας βρεφών.

Η Άννα – πρώην έφηβη, νυν ενήλικη – και η γιαγιά, προκειμένου να σωθούν από τον «έξω» άγριο πόλεμο, αιχμαλωτίζονται στον «υπόγειο» πόλεμο και βιώνουν την ίδια την κόλαση. (Οι σκηνές σε αυτό το δεύτερο μέρος του μυθιστορήματος, οι οποίες εκτυλίσσονται στην υπόγεια κλινική – κολαστήριο σωμάτων και ψυχών, θυμίζουν κάτι χειρότερο από στρατόπεδο συγκέντρωσης και κυριολεκτικά κόβουν την ανάσα). Οι φυλακισμένες γυναίκες, μην αντέχοντας άλλο τις φρικτές συνθήκες διαβίωσης, αποφασίζουν να δραπετεύσουν απ’ αυτή την κιβωτό του διαβόλου.

Κι έρχεται η στιγμή της απόδρασης κι ακολουθεί μια εξουθενωτική πορεία προς την ελευθερία που, ενώ δείχνει ότι είναι κοντά, τελικά όλο και απομακρύνεται. Μια πομπή ανθρώπων: το διττό σώμα, το αγόρι – παπί, γυναίκες ετοιμόγεννες, μητέρες με βρέφη, ένα τετράποδο αγόρι, ένα πλάσμα δίχως φύλο και δύο στρατιώτες γυρεύουν ένα σύνορο, μια γη, λίγη ζωή, λίγο φως. Ελπίζοντας, χάνοντας, θυσιάζοντας. Κι ανθίζει μια υπόσχεση για μια χώρα που δεν θα διώχνει και δεν θα πληγώνει κι όλα ένα τραγούδι για τη ζωή.

Η Τζούλια Γκανάσου έγραψε ένα δυνατό σαν γροθιά, επώδυνο και λυτρωτικό, ανθρωπιστικό, αντιπολεμικό ψυχογραφικό μυθιστόρημα, χωρισμένο σε τρία μέρη, με τη ζυγαριά να ισορροπεί επιτυχώς μεταξύ ωμού ρεαλισμού και ευαίσθητης ποιητικότητας (αν ήταν γραμμένο χρόνια πριν, θα διαβαζόταν ως ένα δυστοπικό έργο, αλλά τελικά φτάσαμε στην εποχή που ζούμε την ίδια τη δυστοπία), μεταξύ του ανθρώπου, της ελπίδας και των συναισθημάτων και του Τέρατος, τις διαρκείς εκδηλώσεις του Κακού και της απόλυτης καταστροφής. Η «Δευτέρα παρουσία» είναι η Δευτέρα παρουσία των καιρών μας, είναι ένα κείμενο φλογερό για τα δεινά του πολέμου και για τα όσα επιφέρει στον άμαχο πληθυσμό, στις γυναίκες, στα παιδιά, στους ηλικιωμένους, στους αδύναμους, στους ονειροπόλους, στους απροστάτευτους επιζώντες, στους διψασμένους για το φως της ζωής.

Με διακειμενικές συνομιλίες, με κοινωνικοπολιτικές και υπαρξιακές προεκτάσεις, με άφθονη τροφή για προβληματισμό, με μια γραφή μαχαίρι που κόβει την καρδιά σε κομμάτια, η Γκανάσου δημιούργησε έναν ύμνο για τη γυναίκα του πολέμου, που αντιστέκεται και που γεννά έναν καινούργιο κόσμο μες στο αίμα και στη στάχτη, για την κάθε Άννα – σύμβολο όλων μας, ανεξαρτήτως φύλου, που είμαστε ένα διττό – τριπλό – τετραπλό σώμα εν μέσω θυελλωδών ανέμων και καθημερινών πολέμων.

Διαβάστε επίσης:

Βιβλίο: Ιστορίες του κοντινού και μακρινού μας κόσμου

Βιβλίο: Τερμίτες: Το Ταξίδι

Βιβλίο: Το χρονικό της Κυπριακής Τραγωδίας