Βιβλίο: Μεγάλες Προσδοκίες

12:44 23/5/2022 - Πηγή: Το Ποντικι

Ο Geert Mak είναι παλιός μας γνώριμος από το μοναδικό «Στην Ευρώπη. Ταξίδια στον 20ό αιώνα» που κυκλοφόρησε το 2007.

Μεταξύ άλλων γράφαμε το μακρινό 2008 γι’ αυτό το βιβλίο: Αποτέλεσμα αυτής της αποστολής υπήρξε ένα αφήγημα με ηρωίδα την ευρωπαϊκή ήπειρο. Κάθε σελίδα είναι εμπνευσμένη από σημαντικές και ασήμαντες ιστορίες που αφουγκράζονται τον ρυθμό της ζωής, αυτής που τρέχει και αυτής που έτρεξε ήδη, αφήνοντας ζωντανά τα ίχνη της. Αντικείμενα, δρόμοι, άνθρωποι, μνήμες και μνημεία, ποτάμια και θάλασσες, σημειώματα, χωριά και πολιτείες, το παρόν και το μέλλον, όλα στοιχισμένα

στην ύπαρξή τους, μέσα στις διαστάσεις τους και τις σημασίες τους που κράτησαν ή διεκδικούν, όλα ένα τοπίο, ένας τόπος, η Ευρώπη που όλοι γνωρίζουμε – ίσως αγνοώντας την. Αυτό το τρομερό ταξίδι από πόλη σε πόλη, από εποχή σε εποχή, από δρόμο σε δρόμο, από κατώφλι σε κατώφλι, μας χαρίζει ένας σύγχρονος περιηγητής. Το ταξίδι ενός αιώνα στην πιο παλιά ήπειρο με τα πιο νεανικά όνειρα, την Ευρώπη»!

Δεκατρία χρόνια μετά, κυκλοφορεί ουσιαστικά η συνέχεια αυτού του ευρωπαϊκού ταξιδιού στις δυο πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα. Ένα ταξίδι διαφορετικό αυτή τη φορά καθώς το βιώνουμε πλέον σαν μια παρατεταμένη επικαιρότητα. Είναι η ιστορία της οποίας είμαστε μάρτυρες, είμαστε κατά κάποιο τρόπο οι αφηγητές της και οι συμμετέχοντες ταυτόχρονα, κι αυτό αποτελεί την ουσιώδη διαφορά του δεύτερου από το πρώτο βιβλίο του Ολλανδού συγγραφέα. Πρόκειται για ένα ερευνητικό ταξίδι που συνθέτει το μεγάλο ευρωπαϊκό αφήγημα των ήμερων μας. Κατά κάποιο τρόπο, διηγείται την ευρωπαϊκή μας ζωή. Είκοσι χρόνια για την ιστορία αποτελούν ένα παρόν εν εξελίξει. Βρισκόμαστε ακόμα στο ξημέρωμα του αιώνα όπου υπάρχει μπόλικο φως αλλά και αρκετές σκιές – αυτές που θα ήθελε να λαθραναγνώσει πάνω από τον ώμο μιας νεαρής φοιτήτριας που γράφει την εργασία της για την Ευρώπη το 2072. Πώς θα είναι άραγε η Ευρώπη μισόν αιώνα αργότερα;

Στην αρχή του νέου αιώνα, οι ευρωπαϊκές φιλοδοξίες βρίσκονταν στο απόγειό τους έχοντας αφήσει πίσω την σκληρή εμπειρία του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου. Είχαν συντελεστεί τόσες αλλαγές που ένας άνθρωπος εκείνης της εποχής δεν θα μπορούσε να πιστέψει ότι θα ήταν δυνατόν να συμβούν. Το κυριότερο: η Ευρώπη είχε γλυτώσει από τον εφιάλτη των συνεχών πολεμικών συγκρούσεων. Η Ευρώπη είχε απαλλαγεί από την παγωμάρα του Ψυχρού Πολέμου. Η Ευρώπη ήταν γεμάτη αισιοδοξία και εμπιστοσύνη στον εαυτό της ότι όλα μπορεί να τα επιτύχει. Η Ευρώπη εν πολλοίς, στο τέλος του 20ου αιώνα έμοιαζε ευτυχισμένη. Οι εικοστός πρώτος αιώνας πρόβαλε γεμάτος αισιοδοξία με πολλές υποσχέσεις και πολλά νέα αδιανόητα τεχνολογικά δώρα που έκαναν τον περασμένο αιώνα να μοιάζει με Μεσαίωνα.

Ο συγγραφέας ξεκινά την νέα ευρωπαϊκή του περιπλάνηση από το βορειότερο ακριτικό χωριό της Ευρώπης. Οι 3.500 κάτοικοι του νορβηγικού χωριού Κίρκενες έχουν τους λόγους τους να θεωρούν ότι: «Όλες τις αλλαγές εμείς τις βιώνουμε πρώτοι, πολύ πιο νωρίς από τους ανθρώπους στο Βερολίνο, στην Ουάσινγκτον ή στη Μόσχα». Έτσι αρχίζει η ευρωπαϊκή αφήγηση του Geert Mak ξεκινώντας από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής με την αύξηση της θερμοκρασίας κατά 2-3 βαθμούς Κελσίου και το γεωπολιτικό ντόμινο που αυτές επιφέρουν όχι μόνο στην ευρωπαϊκή ήπειρο αλλά σε ολόκληρο τον πλανήτη. Από τη διπλωματία, τις γεωπολιτικές συγκρούσεις έως τις μεταναστευτικές ροές στην Μεσόγειο από την Λαμπεντούζα έως το Αιγαίο, η ευρωπαϊκή ήπειρος βρίσκεται στην δίνη μιας σειράς δυσεπίλυτων προβλημάτων. Προβλημάτων που προέκυψαν από λάθος εκτιμήσεις, λάθος πολιτικές, λάθος αναγνώσεις της νέας πραγματικότητας.

Τις δυο πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα παρατηρούμε μια ριζική αναθεώρηση βεβαιοτήτων όπως τις ρωγμές που επέφερε η παγκοσμιοποίηση, την αναβίωση σκληρών εθνικισμών, τις αναθεωρήσεις συνόρων, την αφύπνιση αυτοκρατορικών φιλοδοξιών. Ιδιαίτερα προφητικός, ο Geert Mak επικεντρώνει την προσοχή του στον επικίνδυνο «πατριωτισμό» του Πούτιν, στο φαινόμενο Τραμπ στην Αμερική, τον ηγεμονικό ρόλο της Κίνας, αλλά και σε όλες εκείνες τις σοβαρές παραμέτρους που κυριάρχησαν αυτές τις δυο επίμαχες δεκαετίες όπως αυτές αποτυπώνονται από χώρα σε χώρα, ερευνώντας από τις πλέον πολυσύνθετες διεθνείς σχέσεις και τις επιπτώσεις τους έως τη ζωή των ανθρώπων, τρυπώνοντας στις κουζίνες τους και ακούγοντας τις προσωπικές τους ιστορίες που όλες μαζί συνθέτουν ένα συναρπαστικό αφήγημα της Ευρώπης που ζούμε τώρα. Της Ευρώπης που βιώνουμε την τελευταία εικοσαετία μέσα από μια σειρά γεγονότων, από την έκρηξη της τεχνολογικής επανάστασης έως την τρομοκρατία, την μετανάστευση, την οικονομική ύφεση, όπου θέση περίοπτη κατέχει και η αντιμνημονιακή ελληνική περίοδος, την εξάπλωση και διάδοση του λαϊκισμού, το Brexit, την επιθετικότητα της Ρωσίας στη Γεωργία και την Κριμαία (δεν περιλαμβάνει τον πόλεμο της Ουκρανίας αλλά τον διαβλέπει σαν μια σίγουρη εξέλιξη) έως τις επιπτώσεις της πανδημίας του κορωνοϊού.

Ο συγγραφέας γράφει μιαν ιδιότυπη ιστορία που περιλαμβάνει ταυτόχρονα με τα μεγάλα γεγονότα και τη μικροζωή των πόλεων, των χωριών, των ατομικών ιστοριών σε κάθε γωνία της Ευρώπης. Ο ιστορικός αφουγκράζεται την ιστορία μέσα από την καθημερινότητα, τους ανθρώπους μέσα από τα γεγονότα, συνθέτοντας την εικόνα της Ευρώπης μέσα από μια συνολική προσέγγισή της όπου τίποτα δεν περισσεύει.

Από κάθε άποψη πρόκειται για ένα πραγματικά σημαντικό και αξιοπρόσεκτο βιβλίο που δεν πρέπει να λείπει από καμία βιβλιοθήκη.

Geert Mak
Μεγάλες Προσδοκίες
Το όνειρο της Ευρώπης 1999-2021
Μετάφραση: Ινώ βαν Ντάικ – Μπαλτά
Εκδόσεις: Μεταίχμιο
Σελ.: 686

Διαβάστε επίσης:

Ένα γράμμα που ταξίδευε 57 χρόνια…

«Επαρχία» του Μιχάλη Βιρβιδάκη

Οι «Αόρατοι» της Μ. Κακαουνάκη υποψήφιοι για το βραβείο «Ίρις» της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου