Βιβλίο: Ο Τζωρτζ Σμάιλι επιστρέφει στον σκοτεινό κόσμο των κατασκόπων

06:02 9/3/2025 - Πηγή: Το Ποντικι

Nick Harkaway

Η επιλογή του Κάρλα

Μετάφραση: Βεατρίκη Κάντζολα

Εκδόσεις: Bell

Σελ.: 350

Τα τελευταία χρόνια, η αναγνωστική βάση των βιβλίων για το σκοτεινό σύμπαν των κατασκόπων έχει διευρυνθεί, συμπεριλαμβάνοντας νεότερες ηλικίες αναγνωστών, πράγμα που φαίνεται και από την παραγωγή νέων τηλεοπτικών σειρών με παρόμοια θέματα και με κορωνίδα το πραγματικά εξαιρετικό «Slow horses» με πρωταγωνιστή τον μοναδικό Γκάρι Όλντμαν. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η πρόσφατη κυκλοφορία «Η επιλογή του Κάρλα» του Nick Harkaway

(Εκδόσεις Bell, σελίδες 350, σε μετάφραση Βεατρίκης Κάντζολα Σαμπατάκου και επιμέλεια Έλλης Κωνσταντίνου).

Την άνοιξη του 1963 τα πράγματα δείχνουν ότι ο πόλεμος των κατασκόπων ανάμεσα στη Δύση και τους Σοβιετικούς πνέει τα λοίσθια και μόνο κάτι απομεινάρια των παλιών ηρώων του χώρου, διάσπαρτα στην Ευρώπη, συνεχίζουν τη δράση τους. Μέχρι κι ο διαβόητος Τζωρτζ Σμάιλι έχει αποχωρήσει από το Σέρκους, έχει παντρευτεί την αγαπημένη του και όλα φαίνονται απόλυτα ειδυλλιακά. Όμως κάτω από το σκοτεινό πέπλο, που καλύπτει τις κατασκοπικές δραστηριότητες, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Κάτω από τις στάχτες σιγοκαίει μια απειλητική φωτιά. Κι ο πρώτος που το συνειδητοποιεί είναι φυσικά ο Έλεγχος, το αφεντικό του Σέρκους, που εκτός των άλλων προσόντων του είναι μαιτρ στον χειρισμό των ανθρώπων και ιδιαίτερα των μυστικών πρακτόρων που έχουν δουλέψει υπό τις διαταγές του στο παρελθόν.

Η αφορμή είναι η ιστορία ενός Ρώσου κατάσκοπου, που έχει αυτομολήσει κάτω από εντελώς ασυνήθιστες συνθήκες, και παράλληλα ο πράκτορας που έχει σταλεί στο Λονδίνο με αποστολή να τον δολοφονήσει εξαφανίζεται κι αυτός με τον αντίστοιχα μυστηριώδη τρόπο. Ο Έλεγχος βρίσκει δικαιολογία να καλέσει τον Σμάιλι και να του ζητήσει να αναλάβει μια τελευταία δουλειά. Να ανακρίνει τη Σουζάνα, μια πρόσφυγα εξ Ουγγαρίας, η οποία εργαζόταν ως γραμματέας του αγνοούμενου πράκτορα χωρίς να γνωρίζει το κρυφό του παρελθόν, σε μια προσπάθεια να ανακαλύψει οποιοδήποτε στοιχείο μπορεί να τον οδηγήσει στα ίχνη του.

Η, έστω και απρόθυμη, συναίνεση του Σμάιλι να αναλάβει την τελευταία αυτή υπόθεση θα αποτελέσει την αφετηρία για ένα τρομακτικό ταξίδι, με ανελέητο κυνηγητό σε χώρες της Ευρώπης, απαγωγές και φόνους, απώλειες συνεργατών που στοιχειώνουν τις σκέψεις του και τελικά θέτει σε κίνδυνο την ίδια τη ζωή του. Και το χειρότερο όλων είναι ότι ο Σμάιλι θα βρει απέναντί του τον μεγαλύτερο εχθρό του, τον αδίστακτο Κάρλα, και την απειλή μιας αναπόφευκτης τελικής σύγκρουσης με αβέβαια έκβαση.

Ο Nick Harkaway, γιός του μέγιστου John Le Carre, γράφει ένα ιδιαίτερο κατασκοπικό, ψυχολογικό θρίλερ, αποτίνοντας φόρο τιμής στον πατέρα του. Όπως αναφέρεται και στο εξώφυλλο του βιβλίου «ένα μυθιστόρημα στο σύμπαν του John Le Carre». Και όπως φαίνεται το καταφέρνει σε πολύ ικανοποιητικό βαθμό. Σε αυτό άλλωστε συμφωνούν και οι γνώμες μεγάλων σύγχρονων εκπροσώπων της βρετανικής αστυνομικής λογοτεχνίας. Ο Ian Rankin σχολιάζει ότι «η κληρονομιά του Le Carre βρίσκεται σε καλά χέρια», ενώ ο Mick Herron, συγγραφέας στο έργο του οποίου βασίζεται η εντυπωσιακή τηλεοπτική σειρά «Slow horses» που προαναφέραμε, υποστηρίζει ότι «η “Επιλογή του Κάρλα” αποτελεί ιδανικό φόρο τιμής στον Le Carre, που αποτυπώνει μια νέα, φρέσκια ματιά στον κόσμο του Σέρκους και των μυστικών υπηρεσιών».

Αν μείνουμε πιστοί στις αρχές του Raymond Chandler, ενός από τους γοητευτικότερους θεμελιωτές της σύγχρονης αστυνομικής λογοτεχνίας, τα βασικά στοιχεία στην αξιολόγηση ενός έργου είναι η πλοκή, οι χαρακτήρες κι η ατμόσφαιρα. Εδώ, στην «Επιλογή του Κάρλα», η πλοκή, αν και πολυδαίδαλη, είναι στέρεα δομημένη, σε κάποια σημεία ίσως δύσκολη στην αφομοίωση, αλλά ελκυστικά μυστηριώδης και αρκούντως σιβυλλική. Η ψυχολογική σκιαγράφηση, το προφίλ των χαρακτήρων είναι πραγματικά οξυδερκές και δουλεμένο στη λεπτομέρεια με δεξιοτεχνία και γνώση των φανερών και κρυφών ιδιοτήτων και χαρακτηριστικών των ηρώων, πρωτευόντων και δευτερευόντων. Όσο κι αν είναι δύσκολο να περιγραφεί ένας μυστικός πράκτορας, συνηθισμένος να ζει στο σκοτάδι και να χορεύει συχνά τανγκό με τον θάνατο, ο συγγραφέας καταφέρνει να δώσει με ακρίβεια την ψυχοσύνθεσή του και τις αντιδράσεις του σε όσα τρομακτικά συμβαίνουν γύρω του.

Το τρίτο στοιχείο, η ατμόσφαιρα, αποτελεί και την πιο δύσκολη αποστολή του συγγραφέα. Όμως ο Harkaway παίρνει εδώ πολύ ψηλό βαθμό. Πραγματικά, η ατμόσφαιρα που χτίζει είναι εξαιρετική. Σκοτεινό τοπίο, ζοφερό, κλειστοφοβικό, που παραπέμπει σε ασπρόμαυρο θρίλερ, μια ατμόσφαιρα ρευστή, όπου τίποτα δεν είναι αυτό που φαίνεται αρχικά, όπου η αλήθεια και το ψέμα μπλέκονται αξεδιάλυτα σε ένα θανάσιμο παιχνίδι, χωρίς κανείς να γνωρίζει ποιος τελικά θα νικήσει και ποιο θα είναι το τίμημα που πρέπει να πληρώσει γι’ αυτήν τη νίκη.

Το ύφος γραφής του Harkaway είναι απλό, λιτό και παρά τη σύνθετη και πολύπλοκη αφήγηση διατηρεί μια γοητευτική αποστασιοποίηση, που σε κάποια σημεία δείχνει μια σχεδόν απόκοσμη ενσάρκωση του κόσμου του Le Carre, σαν ένα χαμένο μυθιστόρημα του μεγάλου συγγραφέα που βρέθηκε έπειτα από πολλά χρόνια ξεχασμένο σε κάποιο συρτάρι του γραφείου του. Κι ο Σμάιλι, επιστρέφοντας στη δράση έπειτα από καιρό, μοιάζει να μην έφυγε ποτέ και να απολαμβάνει τον εθισμό του στον κίνδυνο, βουλιάζοντας με άνεση αριστοκράτη στα σκοτεινά νερά του ωκεανού των κατασκόπων. Εκεί όπου αναγκάζεται να μονομαχεί ανελέητα με τους μυστικούς πράκτορες της άλλης πλευράς, εκεί όπου όλοι είναι απλά πιόνια σε μια θανάσιμη σκακιέρα που έχει στηθεί από τις μυστικές υπηρεσίες των χωρών τους.

Όσοι αγάπησαν τον «Κατάσκοπο που γύρισε από το κρύο» και το «Κι ο κλήρος έπεσε στον Σμάλι» του πατέρα Le Caree, θα απολαύσουν και την «Επιλογή του Κάρλα» του υιού.

Η μετάφραση της Βεατρίκης Κάντζολα Σαμπατάκου και η επιμέλεια της Έλλης Κωνσταντίνου συντελούν σε μεγάλο βαθμό στην αναγνωστική απόλαυση ενός δύσκολου έργου.

Tο τελευταίο βίβλο του Γρηγόρη Αζαριάδη είναι «Η οργάνωση», εκδόσεις Bell

Διαβάστε επίσης:

Βιβλίο: Διηγήματα φτιαγμένα από «καλά αίματα»

Βιβλίο: Μια ελεγεία για τη ζωή που χάνεται!

Bιβλίο: Εκείνος που μεγάλωνε σαν δέντρο