Βιβλίο: Οι γλώσσες των ζώων

11:05 27/6/2022 - Πηγή: Το Ποντικι

Απ’ όλες τις πλευρές λοιπόν, οι ράτσες των ζώων είναι συγγενείς με την δική μας, επειδή τα μέσα συντήρησης είναι τα ίδια για όλους, όπως ο αέρας που αναπνέουμε, γιατί, σύμφωνα με τον Ευριπίδη, ένα κόκκινο αίμα ρέει σε όλα τα ζώα και όλοι έχουν για κοινό τους πατέρα τον ουρανό και για κοινή τους μητέρα τη γη.

Θεόφραστος, Περί δικαιωμάτων των ζώων

«Δεδομένου ότι διαθέτουν κάτι από τη φύση μας, λόγω της ευαισθησίας με την οποία είναι προικισμένα, θεωρούμε ότι και τα ζώα οφείλουν επίσης να συμμετέχουν στο φυσικό δίκαιο, καθώς και ότι ο άνθρωπος υπόκειται απέναντί τους σε κάποιο είδος

υποχρέωσης».

Ζαν Ζακ Ρουσώ, Πραγματείας περί της καταγωγής και των θεμελίων της ανισότητας μεταξύ των ανθρώπων

Συνήθως, για να καταλάβουμε τα ζώα, τα εξανθρωπίζουμε. Δηλαδή, προσπαθούμε να τα προσεγγίσουμε με τα δικά μας μέτρα δίνοντάς τους ανθρώπινες ιδιότητες προκειμένου να τα νιώσουμε πιο οικεία.

Ωστόσο, το κάθε είδος υπάρχει μέσα από την διαφορετικότητά του. Αυτή είναι η βασική αρχή του προβληματισμού της Εύας Μέιερ, μια πολυτάλαντης Ολλανδέζας συγγραφέως. Η Μέιερ επιχειρεί στην ουσία κάτι απλό που συνήθως αποδεικνύεται και σοφό. Ο άνθρωπος συγκρίνεται με τα ζώα έχοντας ως σταθερά το δικό του σύστημα επικοινωνίας, γλώσσας και κατανόησης του κόσμου. Για παράδειγμα, ο άνθρωπος είναι ευφυής, λύνει εξισώσεις, φιλοσοφεί, ανακαλύπτει και ερμηνεύει τον κόσμο με έναν δικό του τρόπο. Ένα μυρμήγκι, ωστόσο, δεν μπορεί να γράψει την Πέμπτη Συμφωνία, αλλά μπορεί να συνεργάζεται με τα υπόλοιπα τού είδους του αποτελεσματικότερα από ότι έχουν κατορθώσει μέχρι σήμερα οι άνθρωποι μεταξύ τους… 

Το ίδιο συμβαίνει και με διάφορα άλλα είδη. Αναπτύσσουν δεξιότητες που για τον δικό τους κόσμο είναι πολύ ιδιαίτερες -και αν τις συγκρίνεις μάλιστα με τις αντίστοιχες ανθρώπινες, πλεονεκτούν! Άρα, το κάθε ζώο αναπτύσσει τον δικό του «πολιτισμό» σύμφωνα με τις ανάγκες του δικού του κόσμου που προφανώς είναι προσαρμοσμένος στις σωματικές του ιδιαιτερότητες, πράγμα που είναι καθοριστικό για τον τρόπο με τον οποίο υπάρχει.

Οι άνθρωποι επικοινωνούν μέσω της γλώσσας τους. Παρά ταύτα, ο ένας άνθρωπος για τον άλλον εξακολουθεί να παραμένει, εν πολλοίς, ένα μυστήριο καθώς κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει τι σκέπτεται ο άλλος. Ωστόσο, όσοι έχουν κατοικίδια, έχουν και μια ιστορία να μας πουν για τη σχέση που αναπτύσσουν με τα ζώα τους. Ο άνθρωπος μιλά και το ζώο μαθαίνει την ανθρώπινη γλώσσα. Από την μεριά τους, όπως έχει παρατηρηθεί σε επιστημονικές έρευνες, και τα διάφορα είδη ζώων έχουν τη δική τους γλώσσα με την οποία επικοινωνούν. Και πολλές φορές, λόγω της σχέσης που αναπτύσσεται με τον καιρό, συμβαίνει να κατανοούμε περισσότερο ένα ζώο από έναν άνθρωπο -που μιλάμε την ίδια γλώσσα και έχουμε τον ίδιο πολιτισμό.

Μέσα από εφτά κεφάλαια, με τρόπο κατανοητό δίχως να ξεφεύγει σε συναισθηματισμούς που οδηγούν σε υποκειμενικά συμπεράσματα, η συγγραφέας προσεγγίζει το μυστήριο της επικοινωνίας όχι μόνο μεταξύ των ίδιων ειδών που καθορίζονται από ιδιαίτερους παράγοντες αλλά και ανάμεσα σε διαφορετικά είδη ζώων όπως αυτά αναπτύσσουν μια ιδιαίτερη σχέση με τον άνθρωπο μέσα από μια γλώσσα πολύπλοκη όσο και πολυσήμαντη. Ωστόσο, οι παρεξηγήσεις και οι θεωρήσεις μια τέτοιας σχέσης, εκτός από το μυστήριο, αρκετές φορές καθρεφτίζουν πολλές παρερμηνείες του πολιτισμού μας στην διάρκεια της εξελικτικής πορείας. Ερμηνείες που ήθελαν άλλους λαούς πιο έξυπνους και πιο ικανούς, τα θηλυκά κατώτερα από τα αρσενικά, τους μαύρους λιγότερο ικανούς από του λευκούς. Όλες αυτές οι παρεξηγήσεις που δεν λύθηκαν ούτε από τη μια στιγμή στην άλλη ούτε ανώδυνα, ανέδειξαν νέες αλήθειες.

Προφανώς, η ανθρωπότητα, όπως εκφράζει και η λέξη, υπολογίζει ανθρωποκεντρικά, και για να κατανοήσει τα άλλα είδη όταν δεν τα εξοντώνει, το πράττει δίνοντας ή αφαιρώντας τους ανθρώπινα χαρακτηριστικά. Ωστόσο, για να αναπτυχθεί μια σχέση ανάμεσα στο σκύλο και στον άνθρωπο, η λύση δεν είναι ο εξανθρωπισμός του σκύλου, που περνά από τη φάση του αφεντικού προς έναν υποτελή που πρέπει να υπακούει, να μαθαίνει και να ακολουθεί. Αρκεί ο άνθρωπος να παραμένει άνθρωπος και ο σκύλος να παραμένει σκύλος. Μπορούν να συνομιλήσουν μέσα από την διαφορετικότητά τους, μέσα από τις δικές τους γλώσσες και κυρίως μπορούν να κατανοήσουν ο ένας τον άλλον εκπλήσσοντας αλλήλους!

Σε αυτό το αποκαλυπτικό βιβλίο η Μέιερ δίχως ακρότητες άλλα με επιστημονική αυστηρότητα και πνευματική γενναιότητα ερμηνεύει το μυστήριο της επικοινωνίας όπου η γλώσσα, το νόημα, η έκφραση αποκτούν μια άλλη διάσταση: αυτήν που αναδεικνύεται μέσα από την αρχή ότι όλα τα είδη έχουν ίδια βαρύτητα και αξία. Ίσως αυτή να είναι και η γλώσσα της δημοκρατίας: ότι δεν υπάρχει ηθικό πλεονέκτημα για κανέναν!

Εύα Μέιερ

Οι γλώσσες των ζώων

Μετάφραση: Ειρήνη Παπακυριακού

Εκδόσεις: Καστανιώτη

Σελ.: 206

Διαβάστε επίσης:

Αστυνομική κατασκοπευτική λογοτεχνία – Νέες κυκλοφορίες

Βιβλίο: Η Ελλάδα του Χαρίλαου Τρικούπη

Καλοκαιρινό αναγνωστήριο (photos)