Βιβλίο: Σοσιαλιστικά κόμματα και κοινωνική πολιτική

06:01 7/7/2022 - Πηγή: Το Ποντικι

Σταδιακά και μέσω της επέκτασης των πολιτικών του κοινωνικού κράτους τα κόμματα της σοσιαλιστικής οικογένειας υποτιμούν τις ταξικές τους αναφορές και μετασχηματίζονται σε κόμματα του έθνους, κόμματα του λαού, πολυσυλλεκτικά.

Η υιοθέτηση της πολυσυλλεκτικής στρατηγικής σηματοδοτεί την προσπάθεια των κομμάτων να καταλάβουν όλο και μεγαλύτερο χώρο στην κοινωνία και να εκφράσουν, όχι μόνο τα αιτήματα της εργατικής τάξης, αλλά και των μεσαίων στρωμάτων στην προοπτική της οικοδόμησης της συναινετικής κοινωνίας μέσω του κοινωνικού κράτους.

Το αποτέλεσμα της συγκεκριμένης θεώρησης είναι

η τελική απόρριψη του Μαρξισμού από όλα τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα της Δυτικής και Βόρειας Ευρώπης μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1960 [στη Γερμανία, στο Ην Βασίλειο, στην Ολλανδία, στη Γαλλία και στη Σκανδιναβία]. Επιτομή της πολυσυλλεκτικής στρατηγικής αποτελεί το Συνέδριο του SPD στο Μπαντ Γκότεσμπεργκ το 1959.

Στο Συνέδριο αυτό εγκαταλείπεται ο «ορθόδοξος» μαρξισμός (του Κάουτσκι) και προάγεται η ουσιαστική συμφιλίωση των σοσιαλιστικών κομμάτων με τις αρχές του φιλελευθερισμού και με την εκκλησία και υιοθετείται έντονη αντίθεση προς τον κομμουνισμό. Επίσης, υποβαθμίζεται η ιδεολογική ταυτότητα και λειτουργία της οργάνωσης και δίνεται έμφαση στην εκλογική αποτελεσματικότητα και στον κοινοβουλευτισμό.

Σημαντική εξέλιξη αποτελεί η υιοθέτηση του δυτικού γεωπολιτικού προσανατολισμού, ο οποίος μέχρι το 1955 δεν ήταν διόλου δεδομένος, καθώς το SPD είχε ταχθεί κατά της ένταξης της Δυτικής Γερμανίας στο ΝΑΤΟ, με το επιχείρημα ότι κάτι τέτοιο θα αποτελούσε εμπόδιο για την επίλυση του γερμανικού εθνικού ζητήματος, δηλαδή την επανένωση της Γερμανίας.

Στην ίδια κατεύθυνση φαίνεται να κινείται και το Labour Party το οποίο, με τον Hugh Gaitskell στην ηγεσία, μειώνει τις ιδεολογικές του αναφορές, δίνει έμφαση στην εκλογική αποτελεσματικότητα, περιορίζονται οι αναφορές στις εθνικοποιήσεις, δίνεται έμφαση στην οικονομική ανάπτυξη, στην ιδιωτική πρωτοβουλία, στις ίσες ευκαιρίες, μια ουσιαστική αποδοχή της κεϋνσιανής ανάλυσης για ρύθμιση του καπιταλισμού.

Οι βασικοί λόγοι της προσήλωσης των κομμάτων της σοσιαλιστικής οικογένειας στην καπιταλιστική συσσώρευση είναι η ουσιαστική μετατροπή τους σε κόμματα του έθνους που λειτουργούν και αναπαράγουν το καπιταλιστικό κράτος, αλλά και τη συγκεκριμένη καπιταλιστική συσσώρευση, η αποδοχή των ΗΠΑ ως της κυρίαρχης δύναμης και η τοποθέτησή τους στο αντικομμουνιστικό στρατόπεδο την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, η μετακίνησή τους στην υποστήριξη της πολιτικής του ΝΑΤΟ, η ξεκάθαρη θέση τους υπέρ του εθνικού ιμπεριαλισμού και κατά των εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων της αποαποικιοποίησης (Ernest Bevin – Ην. Βασίλειο, Guy Mollet – Γαλλία).

Αλλά και η ίδια η οικοδόμηση και επέκταση του κοινωνικού κράτους μετά τα μέσα της δεκαετίας του 1950 οδηγεί μεν στη βελτίωση των συνθηκών των κοινωνιών και ειδικά της εργατικής τάξης, αλλά είναι – παρά τις κοινές καταβολές – μια θέσμιση στο πλαίσιο του έθνους κράτους.

Παρά το γεγονός ότι η πορεία του κοινωνικού κράτους είχε θετικά αποτελέσματα στη ζωή των ανθρώπων στη Δυτική και Βόρεια Ευρώπη, από τα τέλη της δεκαετίας του 1960 γνωρίζει σημαντική αμφισβήτηση. Από τη στιγμή κατά την οποία έχουν υλοποιηθεί βασικά «υλιστικά» αιτήματα της εργατικής τάξης, νέα «μεταϋλιστικά» αιτήματα αναδεικνύονται στο προσκήνιο, τα οποία έρχονται να συγκρουστούν με την παλαιά «υλιστική» θέσμιση της μεταπολεμικής συναίνεσης.

Η διεκδίκηση μιας νέας θέσμισης δείχνει να ξεπερνά τη βιομηχανική κοινωνία των μεγάλων συλλογικοτήτων, στις οποίες εντάσσονται και προωθούνται τα ατομικά συμφέροντα και η οποία εγκαινιάζει την κίνηση προς τη μεταβιομηχανική, κατά τον D. Bell, κοινωνία, με βασικά χαρακτηριστικά την αντίθεση προς τον καταναλωτισμό και τη μετατόπιση από τις μεγάλες συλλογικότητες στην αυτονομία του ατόμου.

Η περίπτωση του Μάη του 1968 στη Γαλλία σηματοδοτεί αυτή τη νέα εξέλιξη, η οποία σε συνδυασμό με τις αντίστοιχες εξελίξεις στο Ην. Βασίλειο, με το Κίνημα των Χίπις στις ΗΠΑ, αλλά και με την «άνοιξη της Πράγας» εισάγει μια νέα εποχή που φαίνεται πως οι μεταπολεμικές θεσμίσεις / σταθερές είναι δύσκολο να αναπαραχθούν. Όπως εύστοχα έχει αναλυθεί, «από τη σαγήνη της άμεσης δημοκρατίας και των συμμετοχικών μορφών, μέχρι τη σεξουαλική απελευθέρωση και τις ηδονιστικές υπερβολές της αντικουλτούρας από τους πρακτικούς πειραματισμούς της αυτοδιαχείρισης, μέχρι τις αδιάκοπες επικρίσεις της αλλοτρίωσης, από όλες αυτές τις απόψεις το 1968 αμφισβήτησε την ηγεμονία του 1945».

Την ίδια εποχή αρχίζουν να εκδηλώνονται οι πρώτες ανισορροπίες, οικονομικές κρίσεις που, εκτός από την ιδεολογική αμφισβήτηση των Νέων Κοινωνικών Κινημάτων, προσθέτουν και ερωτήματα σε σχέση με την οικονομική και κοινωνική αναπαραγωγή των καθεστώτων της μεταπολεμικής συναίνεσης και ευημερίας.

Όπως χαρακτηριστικά τονίζεται, «η οικονομική κρίση των αναπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών που εκδηλώνεται στα τέλη της δεκαετίας του 1960 βάζει για πρώτη φορά σε αληθινή δοκιμασία τη δυνατότητα του κράτους στο μακροοικονομικό, αλλά και στο κοινωνικό επίπεδο να λειτουργήσει σύμφωνα με τις ιδιότητες που του είχαν αποδοθεί ως Keynesian – Welfare State.

Έτσι, ένα από τα άμεσα αποτελέσματα της οικονομικής κρίσης και των αρχικών προσπαθειών επίλυσής της μέσω της εκτεταμένης κρατικής παρέμβασης ήταν και η δημοσιονομική κρίση του κράτους (fiscal crisis of the state), που υπονόμευσε σημαντικά τη νομιμοποιητική λειτουργία (legitimization function) του κράτους και απομυθοποίησε σε μεγάλο βαθμό τη ρυθμιστική ικανότητά του».

Λίγα λόγια για το βιβλίο

Οι εκδόσεις Διόνικος και το Δίκτυο για τον Σοσιαλισμό και τη Δημοκρατία παρουσιάζουν το βιβλίο «Σοσιαλισμός και πολιτική εξουσία σήμερα» απόψε στις 7 μ.μ., σε εκδήλωση που πραγματοποιείται στον κήπο του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου (Πατησίων 44).

Το βιβλίο είναι συλλογικό έργο με κείμενα των Χρύσανθου Τάσση (που έχει και τη συνολική επιμέλεια), Βασίλη Ασημακόπουλου, Κώστα Δημουλά, Γρηγόρη Ζαρωτιάδη, Αριστομένη Συγγελάκη, Θέμη Τζήμα και Βασίλη Φούσκα.

Για το βιβλίο στην εκδήλωση θα μιλήσουν οι: Κώστας Ελευθερίου, επίκουρος καθηγητής στο ΔΠΘ, Δημήτρης Μανιάτης, δημοσιογράφος της εφημερίδας «Τα Νέα», Ανδρέας Σπυρόπουλος, γραμματέας της Κ.Π.Ε του ΠΑΣΟΚ / ΚΙΝΑΛΛ, Διονύσης Τεμπονέρας, μέλος της Π.Γ. του ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία.

Παρεμβάσεις θα κάνουν οι: Κώστας Δημουλάς, καθηγητής Κοινωνικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Νίνα Γ. Κασιμάτη, βουλευτής Β’ Πειραιά ΣΥΡΙΖΑ – Π.Σ., μέλος της Π.Γ. του κόμματος Ευρωπαϊκής Αριστεράς, Αριστομένης Συγγελάκης, οδοντίατρος – πολιτικός επιστήμων, διδάκτωρ Κοινωνικής Οδοντιατρικής ΕΚΠΑ. Τη συζήτηση θα συντονίσει η Μαρία Μητσοπούλου, δημοσιογράφος στην εφημερίδα «Το Ποντίκι».

Το βιβλίο κάνει μια αναδρομή στην εμφάνιση και την εξέλιξη των σοσιαλιστικών/ σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων, εστιάζοντας στο δεύτερο μισό στην ελληνική περίπτωση φθάνοντας ώς την Ελλάδα της κρίσης, ενώ επιχειρεί και την κατάθεση μιας πρότασης για ένα σύγχρονο σοσιαλιστικό πρόγραμμα στο νέο διεθνές πλαίσιο που διαμορφώνεται.

Διαβάστε επίσης:

Βιβλίο: Η τελευταία θυσία

Βιβλίο: Μύθοι & Ζωολόγιο

Βιβλίο: Οι γλώσσες των ζώων