Book review: Αστραπές, Jean Echenoz

10:26 19/6/2013 - Πηγή: Culture Now

Αξίζει στις εμβληματικές φυσιογνωμίες, που με την δράση τους και την προσωπικότητά τους κατάφεραν να πρωτοστατήσουν και να ξεχωρίσουν, ένα ή περισσότερα αφιερώματα μυθιστορηματικής ή μη φύσεως.

Από τον Γιάννη Αντωνιάδη

Αν ο συγγραφέας μπορεί μέσω μίας ιστορίας που αγγίζει την βιογραφία και με μία γεύση μυθοπλασίας την προσγειώνει στο είδος που ονομάζουμε μυθιστόρημα - με αποτέλεσμα να της προσδώσει και έναν χαρακτήρα ανεπαίσχυντης φαντασίας - τότε το βιβλίο αποκτά έναν ρόλο όχι μόνο ψυχαγωγικό αλλά

και εκπαιδευτικό. Στο ερώτημα που εύλογα βέβαια θα τεθεί είναι κατά πόσο κάτι τέτοιο είναι εφικτό και σύνηθες, η απάντηση έρχεται αστραπιαία να επιβεβαιώσει πως λίγα εγχειρήματα αυτού του είδους έχουν επιτυχία. Είμαι στην ευχάριστη θέση να σας πω πως οι «Αστραπές», για να έρθουμε στο θέμα μας, με την πολύ ευκρινή και εύστροφη γραφή του Echenoz μας ηλεκτρίζουν τον εγκέφαλο γιατί πρωταγωνιστής τους είναι ο Γκρέγκορ, πίσω από τον οποίο κρύβεται ο μεγαλοφυής πλην αδικημένος Νίκολα Τέσλα. Και εσείς που δεν έχετε ασχοληθεί κατά το κοντινό ή μακρινό παρελθόν με εφευρέτες θα αναρωτηθείτε ποιος είναι ο πολυμήχανος κύριος Τέσλα. Τότε εγώ θα έρθω να σας παραθέσω κάποιες εκ των εφευρέσεών του: το ραδιόφωνο, οι ακτίνες Χ, ο τηλεχειρισμός, τα ρομπότ, το ηλεκτρονικό μικροσκόπιο και το πιο σημαντικό ακόμα το εναλλασσόμενο ρεύμα.

Ο Echenoz μέσα από την καταγραφή γεγονότων και συμβάντων της ζωής του μεγάλου ερευνητή (1856-1943) μας σκιαγραφεί μία προσωπικότητα αμφιλεγόμενη, δυσπρόσιτη, παράξενη αλλά και φυσικά ευφυή, ευαίσθητη, αφελή και καλοπροαίρετη μαζί. Κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης θα καταλάβετε πως ο Τέσλα δεν θα μπορούσε να ήταν περισσότερο επιμελής, οργανωτικός, μεθοδικός και συνεπής με τις δικές του εφευρέσεις γιατί πολύ απλά δεν θα είχε τον χρόνο να μεταπηδά από την μία στην άλλη. Δεν επικεντρωνόταν ποτέ σε μία εφεύρεση για να την τελειοποιήσει και να την παραδώσει έτοιμη έτσι ώστε να εξασφαλίσει με αυτόν τον τρόπο τα δικαιώματα της. Κάθε άλλο, σαν μέλισσα που ψάχνει κάθε φορά και ένα καινούργιο λουλούδι για να διασφαλίσει την γύρη έτσι και ο Τέσλα με πρόσκαιρο και εντελώς ερασιτεχνικό τρόπο αφήνει πίσω του μισοτελειωμένες δουλειές παραχωρώντας έτσι στους επίδοξους «ληστές» που παραμονεύουν στην γωνία να υποκλέπτουν τις ιδέες του και να οικειοποιούνται τον κόπο και τον ιδρώτα του. Αυτό ακριβώς έκανε ο Μαρκόνι με το ραδιόφωνο, μία εφεύρεση που ανήκει αποκλειστικά στον Τέσλα. Το εναλλασσόμενο ρεύμα, την ανακάλυψη του οποίου ποτέ δεν κατοχύρωσε ο Τέσλα, αφήνοντας στον κύριο αντίπαλό του και πρώην εργοδότη του Τόμας Έντισον να υπερηφανεύεται πως το ολοκλήρωσε προς όφελος της κοινωνίας.

Κανείς δεν είπε πως ο κόσμος που ζούμε είναι δίκαιος και αποδίδει τα του Καίσαρος τω Καίσαρει, όμως τομές και εφευρέσεις όπως αυτές του Τέσλα που άλλαξαν την ίδια την πορεία της ανθρωπότητας και διευκόλυναν τις επικοινωνίες και την ζωή εν γένει, έρχονται να μας διδάξουν πως η διεκδίκηση των «δεδουλευμένων» είναι υπόθεση που δεν χωράει αμφιβολίες. Ο Τέσλα δεν επέβαλλε ποτέ το σήμα κατατεθέν του και άφησε να λυμαίνονται τις ιδέες και τις σκέψεις του άνθρωποι ανήθικοι και κουτοπόνηροι που το μόνο που γνώριζαν ήταν η μείωση και υποβάθμιση του διπλανού τους πολύ απλά γιατί οι ίδιοι δεν ήταν σε θέση να αγγίξουν το πνεύμα ενός Τέσλα. Η ιστορία όμως γράφεται με αυτόν τον τρόπο, σε όλους εσάς όμως να σημειώσω πως ως άνθρωπος ο Τέσλα υπήρξε σε πολλές περιπτώσεις δύσκολα προσβάσιμος, απόμακρος, απρόθυμος για κοινωνικές εκδηλώσεις και ιδιαίτερα σπάταλος όταν επρόκειτο να διαχειριστεί χρήματα που μόλις είχε κερδίσει. Εξασφάλιζε πάντα πλουσιοπάροχες ανέσεις στον εαυτό του μην λαμβάνοντας υπόψη του πως οι καιροί αλλάζουν και οι έχοντες μετατρέπονται σε επαίτες. Όσο περνούσαν τα χρόνια η φήμη του γινόταν όλο και περισσότερο αντικείμενο ένδειας και φθόνου σε τέτοιο βαθμό που έχανε συνεχώς έδαφος και χρήματα. Έφτασε μάλιστα λίγα χρόνια πριν το θάνατό του να διαμένει σε πολύ κατώτερο ξενοδοχείο από αυτό που αρχικά έμενε και λίγο πριν αποδημήσει εις κύριον να έχει καταλήξει σε ένα δωμάτιο ενός άθλιου καταλύματος παρέα με τα περιστέρια που πάντα αγαπούσε και φρόντιζε. Τα περιστέρια σε όλη του την ζωή υπήρξαν οι σύντροφοί του, οι παρηγορητές του και οι ασθενείς του μαζί μιας και εκείνος φρόντιζε ως ευαίσθητη ψυχή να τα περιθάλπτει σε βαθμό τόσο εκκεντρικό και υπερβολικό που είχε μετατρέψει το δωμάτιο του σε κλινική περιστεριών. Τελικά, το παράδοξο της υπόθεσης είναι πως τα περιστέρια έμελλε να γίνουν η καταδίκη του, τον λόγο θα τον καταλάβετε από μόνοι σας.

Μπορεί η ιστορία που σας περιέγραψα να κρύβει τα κακώς κείμενα ενός κόσμου που δυστυχώς μέχρι και σήμερα διακατέχεται από μικροπρέπεια και μικροψυχία όμως ο Τέσλα, μακριά από αψιμαχίες και φιλονικίες με τους αντίδικούς του επικεντρώθηκε στον προσωπικό του στόχο και διαδραμάτισε τον ρόλο που ο ίδιος επεδίωκε, αυτόν της εμπέδωσης πως η ενέργεια μπορεί να είναι φτηνή και προσβάσιμη από όλους. Προσέφερε στον κόσμο ένα αγαθό που δίχως την δική του προσήλωση και αφοσίωση ούτε ο Έντισον ούτε ο Μαρκόνι θα είχαν καταφέρει με την ιδιοτέλεια και το πάθος για πρόσκαιρο κέρδος που τους κυβερνούσε να διασφαλίσουν. Για αυτό και μόνο ο Τέσλα παραμένει στο πάνθεον των επιστημόνων και ως επιστήμονα που μόχθησε όπως έκανε κάποτε ο Γαλιλαίος να τον εκτιμήσετε και να τον γνωρίσετε. Μέσα από την γραφή του Echenoz αναδεικνύεται με τον καλύτερο τρόπο η προσωπικότητα και η προσφορά αυτού του μεγάλου εφευρέτη. Αυτές οι αστραπές θα λάμψουν μέσα σας!

Το βιβλίο του Jean Echenoz, με τίτλο «Αστραπές» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Πόλις».