Book review: Το πορτρέτο της σιωπής – Έφη Ριζά

14:57 28/5/2013 - Πηγή: Culture Now

Το Πορτρέτο της σιωπής θέτει πολλά και καίρια ζητήματα, άμεσα συνδεδεμένα με τις διαχρονικές υπαρξιακές αγωνίες του ανθρώπου.

Από την Έφη Ριζά

Μέσα από τις σελίδες του αναδύεται η εικόνα του προσώπου που περιπλανάται συναισθηματικά ενώ κινείται αγωνιωδώς για να ικανοποιήσει τα θέλω του που άλλοτε, ή μάλλον στην αρχή , είναι σαφή και ξεκάθαρα, είναι αυτά που πεισματικά υποστηρίζει, ενώ στη συνέχεια θολώνουν την όραση , υποχωρούν και τον ταλανίζουν. Αυτός είναι ο Γιάννης και αργότερα Χριστόφορος, ο άνθρωπος που συγκρούεται κατά μέτωπο και βασανιστικά με το περιβάλλον

του, εισπράττει την σκληρή αντίδραση της μητέρας του και παρόλα αυτά μένει ακλόνητος και υλοποιεί την αρχική απόφασή του: να εγκαταλείψει τα εγκόσμια και να ζήσει στο Άγιο Όρος.

Πόσο στέρεη όμως είναι η επιλογή του Χριστόφορου;

Η συνάντησή του με τη Μαρίνα αργότερα θα του δείξει ότι δεν ήταν τόσο σταθερή όσο αρχικά εκείνος υπέθετε.

Τι οδηγεί τον άνθρωπο να εγκαταλείπει μια ζωή λίγο πολύ καθορισμένη και προδιαγεγραμμένη από το περιβάλλον του, συχνά άτυπα, σχεδόν βουβά;

Ο Γιάννης βγαίνει κάθε απόγευμα και παίζει βιολί στο φάρο. Συναντιέται με την Κατερίνα που τον αγαπά και ίσως και κείνος να την αγαπά ή έτσι να πιστεύει, γιατί μάλλον κάποια πρέπει ν’ αγαπά για να την παντρευτεί και να κάνει οικογένεια, μια και αυτό είναι το σενάριο. Και έρχεται η ξαφνική απόφαση του Γιάννη να φύγει και να εγκαταλείψει ανεξήγητα το σχέδιο της ζωής του. Τι τον κινεί; Μήπως ο έρωτας για τη ζωή; Η ανάγκη να βιώσει μεγάλες, απροσδιόριστες συγκινήσεις , να συγκρουστεί με το πεπρωμένο του κι ας πληγωθεί; Μήπως γιατί η Κατερίνα δεν είναι ο δυνατός έρωτας κι εκείνος το διαισθάνεται, παρά το νεαρό της ηλικίας του, που ευτυχώς τού γεννά το απαραίτητο θράσος για να μπορέσει να φύγει και να την εγκαταλείψει; Η Τέσυ δεν δίνει συγκεκριμένη απάντηση σ’ αυτά. Ο εσωτερικός αγώνας του Γιάννη , αν υπάρχει , δεν προβάλλεται-παρά τις εκμυστηρεύσεις του στις ημερολογιακές σελίδες - αφήνοντας τον καθένα μας να δώσει τη δική του ερμηνεία και τη δική του διάσταση στην πάλη του ανθρώπου ανάμεσα στο δεδομένο και στο ζητούμενο της ζωής του. Ωστόσο στις σελίδες του βιβλίου ξεδιπλώνονται οι στοχασμοί του Χριστόφορου, όταν πλέον αναζητά διέξοδο και δίνει φωνή στη σιωπή του , σε μια προσπάθεια να βρει την ισορροπία ανάμεσα στις αναζητήσεις του και στις ανάγκες της μοναστικής ζωής .

Η περιπλάνησή του στις μονές , στα χωράφια και στα σοκάκια της αθωνικής πολιτείας εμφανίζεται στο έργο της Τέσυς ως πορεία αυτογνωσίας, ως δρόμος προς την εσωτερική ηρεμία. Ο Χριστόφορος δεν απαιτεί απ΄ τη ζωή, προσπαθεί μάλλον απελπισμένα να τη βιώσει μέσα στη γοητεία του τοπίου και των απλών , καθημερινών δραστηριοτήτων. Κομβική η συνάντηση του Χριστόφορου με τον μυστηριώδη Ιάκωβο, ταράζει τη φαινομενική του ηρεμία , του θυμίζει την ανθρώπινη υπόστασή του, τον επανασυνδέει με τη ζωή , του παρέχει ανεξήγητες και πρωτόγνωρες συγκινήσεις , του αναγεννά πάθη θαμμένα και ξεχασμένα. Δίπλα του βιβλική φυσιογνωμία ο πατέρας Ευδόκιμος, διακριτικός και εύστοχος παρατηρητής των δρώμενων. Τον ηρεμεί με τα λόγια του, τον ταξιδεύει με τις διηγήσεις του, του παρέχει εικόνες που ο Χριστόφορος εγγράφει στο υποσυνείδητό του. Θα τις ανακαλέσει στη σκέψη του όταν η ζωή, που θα επανέλθει διεκδικητική μέσα από τις ταλαιπωρίες των δικών του ανθρώπων -στον ιστό των οποίων εντάσσεται αναπόφευκτα και ο ίδιος- θα του απαιτήσει να δώσει εκείνος λύση στο δράμα του. Τα πάθη του Ευδόκιμου θα του προσφέρουν τη διέξοδο και -σαν υποθήκη στη θύμησή του- ο Χριστόφορος θα επισκεφθεί τον τόπο του Ευδόκιμου και θα υλοποιήσει την επανένωση μαζί του

Η Τέσυ ξεσηκώνει διαφωνίες με το τέλος που δίνει στο βιβλίο της. Τι είναι τελικά ο Χριστόφορος; Ένας τυχαίος άνθρωπος που διεκδίκησε τη ζωή του και εκείνη, επειδή δεν συναίνεσε σ’ αυτή τη διεκδίκηση τον τιμώρησε σκληρά; Μια εγωιστική φυσιογνωμία που έκανε πράξη όσα ήθελε, διαλύοντας τις ζωές των άλλων και όταν ήρθε η δύσκολη ώρα αντί να αναλάβει τις ευθύνες του τις αρνήθηκε; Ένας άνθρωπος που έστω κι αργά αντιλήφθηκε ότι έκανε λάθος, αλλά δεν είχε τη δύναμη να το αποδεχθεί και τις αντοχές να γιατρέψει τις πληγές του και να επανασχεδιάσει τη ζωή του σε νέα βάση; Μια αινιγματική φυσιογνωμία αναντίρρητα ο Χριστόφορος. Εξάλλου η Τέσυ δεν του αφήνει τα περιθώρια να μας εκμυστηρευτεί άμεσα τις σκέψεις, τις αγωνίες , τα διλήμματά του. Επιλέγοντας,στο μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου, την τριτοπρόσωπη αφήγηση, ως πανεπόπτης παρατηρητής,τον παρακολουθεί διακριτικά και από απόσταση. Ως φωτογραφικός φακός καταγράφει καρέ καρέ την οπτική του απέναντι στα πράγματα, μέσα από τις πράξεις και τις επιλογές του. ‘Ισως γιατί δεν υπάρχει μοναδική και συγκεκριμένη προσέγγιση του ψυχισμού και των βαθύτερων επιθυμιών του, και έτσι το ανεξερεύνητο της ανθρώπινης ύπαρξης ανάγεται σε εξηγητική των πάντων αρχή.

Μήπως όμως τελικά ο Χριστόφορος είναι ο απρόβλεπτος Καθένας μας που, είτε το αντιλαμβάνεται είτε όχι, έτσι ζει, πολυδιάστατα, με τις καταφάσεις και τις επιβεβαιώσεις, με τις ματαιώσεις , τις αναβολές και τις διαψεύσεις; Κι ας μην επιλέγει το Άγιο Όρος αλλά τον κοσμικό αυτοεγκλεισμό, ως πράξη θέασης της ζωής, με ένα ιδιαίτερο και όχι υποχρεωτικά καταδικαστέο τρόπο;

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου:

Ψιχάλιζε τρυφερά. Η κορυφή του Άθω αχνοφαινόταν μέσα στην ομίχλη. Ένας αράγιστος καθρέφτης η θάλασσα δεχόταν γαλήνια στους κόλπους της την ψιλή βροχή. Το Άξιον Εστί, το γέρικο πλοιάριο, που χρόνια τώρα ενώνει τη μοναστική πολιτεία με τον αληθινό κόσμο, σε λίγα λεπτά θα έπιανε τη Δάφνη, το μικρό λιμανάκι του Άθω, κι ο ήχος της πλώρης που σκίζει τα νερά ήταν ο μόνος που τάραζε την ερημιά του χρόνου..."

Ένα βιβλίο που σε περιβάλλει με μια έντονη νοσταλγία: αυτή τη νοσταλγία που σου απομένει στο τέλος ενός ονείρου ή μετά από μια καταβύθιση μέσα στην καρδιά και στην ψυχή! Διαβάστε το επειγόντως! (Ζιλμπέρ Σινουέ)

Το βιβλίο της Τέσυς Μπάϊλα με τίτλο “Το πορτρέτο της σιωπής”, κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Έναστρον.