H έννοια του αρνητικού μεγέθους στη φιλοσοφία - Immanuel Kant

10:53 29/10/2014 - Πηγή: Culture Now

Από τις εκδόσεις Printa και στη σειρά «Στις Πηγές της Γνώσης» κυκλοφόρησε σε 2η έκδοση το έργο του Immanuel Kant με τίτλο Η έννοια του αρνητικού μεγέθους στη φιλοσοφία, σε μετάφραση, εισαγωγή και σχόλια του Χάρη Τασάκου.

Το δοκίμιο αυτό δημοσιεύθηκε το 1763 και ανήκει στα έργα της δεύτερης φάσης της προκλητικής περιόδου (1762-1769), στην οποία ο Καντ απομακρύνεται βαθμιαία από τον δογματικό ορθολογισμό, αναπτύσσοντας τις θεμελιώδεις έννοιες της μελλοντικής του Κριτικής.

Προσφεύγοντας στη μαθηματική

έννοια του αρνητικού μεγέθους, ο Καντ θα ορίσει την πραγματική αντίθεση (κατ’ αντιδιαστολή προς τη λογική αντίφαση) ως μια σχέση εναντίωσης, στην οποία τα αντίθετα κατηγορήματα (που πρέπει να ανήκουν στο ίδιο υποκείμενο, έτσι ώστε να αίρουν τις συνέπειες αλλήλων) δεν αντιφάσκουν μεταξύ τους, είναι αμφότερα καταφατικά, και αποτελούν ισάριθμους θετικούς προσδιορισμούς. Ο χαρακτηρισμός, επομένως, «αρνητικά μεγέθη» είναι μια συμβατική ονομασία, η οποία δεν δηλώνει «κατ’ ουδένα τρόπο ένα ιδιαίτερο είδος πραγμάτων ως προς την εσωτερική τους φύση». Τα αρνητικά μεγέθη δεν αποτελούν αρνήσεις μεγεθών, αλλά «κάτι το πραγματικά θετικό καθ’ εαυτό» που αντιτίθεται απλώς σε ένα άλλο θετικό μέγεθος, ως κάτι το καταφατικό.

Επεκτείνοντας την εφαρμογή αυτής της έννοιας στα αντικείμενα της θεωρητικής και της πρακτικής φιλοσοφίας, ο Kant θα αναζητήσει την εξήγηση του φαινομένου της ύπαρξης εκτός του πεδίου των λογικών σχέσεων, εισάγοντας την έννοια του πραγματικού λόγου, ο οποίος δεν υπόκειται στον κανόνα της ταυτότητας και την αρχή της αντίφασης.

Επιτείνοντας συστηματικά την αντίθεση ανάμεσα στη λογική και την ύπαρξη, ο Kant θα προετοιμάσει μεθοδικά το συμπέρασμα του Δοκιμίου του: την αμφισβήτηση της κατηγορίας της αιτιότητας και της παντοδυναμίας της αρχής της αντίφασης.