Εν ονόματι - Αντώνης Σαμαράκης: Κριτική βιβλίου

10:50 24/11/2014 - Πηγή: Culture Now

«Να φωνάξω θέλω ότι ο κοινωνικός αποκλεισμός, η φτώχια, η πείνα, η ανεργία, ο ρατσισμός […] έκφραση ολοκληρωτισμού είναι, φασισμού. Γιατί όταν στερείς από τον άλλον τη δυνατότητα, το δικαίωμα να έχει απασχόληση, να βγάζει ένα κομμάτι ψωμί, τότε του στερείς το ίδιο το δικαίωμα στη ζωή».

Αντώνης Σαμαράκης.

Επανακυκλοφόρησε μόλις πριν από λίγες μέρες, από τις εκδόσεις Ψυχογιός, το τελευταίο μυθιστόρημα που άφησε ο Αντώνης Σαμαράκης με τίτλο «ΕΝ ΟΝΟΜΑΤΙ». Ο Σαμαράκης καταγράφει την αγωνία που ταλανίζει την ψυχή του για όλα όσα απατηλά ‘ΕΝ ΟΝΟΜΑΤΙ’ υπάρχουν στη ζωή μας και την δυναστεύουν,

αλλοιώνοντας ή καταργώντας τις προσωπικές μας αποφάσεις, τις αντιδράσεις και τις εκτιμήσεις μας. Το κείμενό του μοιάζει να είναι, περισσότερο από ποτέ, επίκαιρο σήμερα, τώρα που οι κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες της εποχής έχουν διαμορφωθεί με έναν τρόπο που ευτελίζει την ανθρώπινη υπόσταση και αποδυναμώνει τις συνειδήσεις.

Κι ενώ η λογοτεχνία δεν πρέπει να έχει διδακτικό χαρακτήρα αλλά κυρίως διαπλαστικό, ο αφηγηματικός κόσμος του Αντώνη Σαμαράκη παίρνει τις διαστάσεις ενός δωματίου μέσα στο οποίο η συνείδηση ενός έφηβου διαπλάθεται αρνούμενη να ενστερνιστεί όλες εκείνες τις αντιφάσεις που βλέπει να γιγαντώνονται ολόγυρά του. Ο συγγραφέας, για μια ακόμη φορά τοποθετείται ξεκάθαρα απέναντι στη βαρβαρότητα του μεταπολεμικού κόσμου και στην αφοπλιστική απάθεια που χαρακτηρίζει τους ανθρώπους. Με το λιτό τρόπο γλωσσικής εκφορά, που έχει επιλέξει στο έργο του, καταγράφει τους ψυχικούς κλυδωνισμούς ενός νέου παιδιού ενάντια σε ό,τι σταδιακά αποδομεί την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, σε ό,τι «στραγγαλίζει την ανθρώπινη προσωπικότητα» σε όλα τα «δήθεν» της εποχής που αφοπλίζουν τον άνθρωπο, σε ό,τι καταστρατηγεί την ανθρώπινη ελευθερία ή απλώς την κάνει ανίσχυρη και γι’ αυτό τελικά ακίνδυνη.

Οι προκηρύξεις που γεμίζουν την κυριολεκτική και μεταφορική νύχτα της πόλης, γραμμένες από τον έφηβο ήρωα του βιβλίου, πέφτουν κυριολεκτικά σαν εκρηκτικός μηχανισμός μέσα στις ναρκωμένες συνειδήσεις των κατοίκων και τις συνταράζουν. Λειτουργούν ως το κίνητρο της εξέγερσης και καλούν τους πολίτες αλλά και τους αναγνώστες αυτού του τεράστιου δημιουργού να δουν ξεκάθαρα, πως η ανθρώπινη αξιοπρέπεια δεν χάνεται, επειδή έτσι επιβάλλει ένα παγκόσμιο κοινωνικοπολιτικό Σύστημα εξουσιών, αλλά επειδή εμείς οι ίδιοι αφομοιωνόμαστε σ’ αυτό, ακολουθώντας όλα εκείνα τα «ΕΝ ΟΝΟΜΑΤΙ» που μας καλλιεργεί την ίδια στιγμή που μας αλυσοδένει στα γρανάζια του.

«Εάν επιθυμεί να παραμείνει ζωντανός ο επαναστατικός νους πρέπει να επιστρέψει στις πηγές της εξέγερσης και να αντλήσει την έμπνευσή του από το μοναδικό σύστημα σκέψης που παραμένει πιστό στην προέλευσή του• τη σκέψη που αναγνωρίζει τα όρια», γράφει ο Αλμπέρ Καμύ, συνοψίζοντας σε μια μόνη φράση την προσωπική του ιδεολογία περί ελευθερίας και ο Αντώνης Σαμαράκης έρχεται να συμπληρώσει: «Αλίμονο στον νέο των είκοσι χρόνων που δεν είναι επαναστάτης, που δεν είναι εξεγερμένος» και συνεχίζει: «΄Η θα διαλέξεις τη σιωπή για να μη χάσεις τη βολή σου, την ησυχία σου, ή θα αντιδράσεις, θα αντισταθείς, θα αγωνιστείς σε όλα αυτά τα αποτρόπαια, τα εφιαλτικά που γίνονται για σένα, υποτίθεται, αλλά χωρίς εσένα.

– Θα μιλήσω. Η σιωπή είναι φυγή, λιποταξία.
– Καλά πάμε. Η σιωπή, η αδιαφορία, η απάθεια αντίκρυ στη θέα του κόσμου μας δεν ταιριάζει σ’ ένα παιδί, σ’ έναν νέο όπως εσύ.
– Θα διαλέξω την ελευθερία να πω όχι, αρνούμαι θα πω σ’ αυτήν την απάνθρωπη ανθρωπότητα!»

Ο Σαμαράκης για μια ακόμη φορά εκφράζει τον σπαραγμό του απέναντι στο καφκικό αύριο που γιγαντώνεται στον κόσμο και θεωρεί μια βαθύτατη προσωπική αναγκαιότητα να δείξει τους ζοφερούς μηχανισμούς που δημιουργούν έναν απαράδεκτο μέλλον.

Ο Σαμαράκης αγωνιά για την πτώση των αξιών και της ηθικής και ο καταγγελτικός του λόγος, κοφτός, καταιγιστικός και ταυτόχρονα ευθύβολος, πλήττει την κρίση του αναγνώστη και την ακρωτηριασμένη του σκέψη. Από το «Ζητείται ελπίς» μέχρι και το «ΕΝ ΟΝΟΜΑΤΙ» ο αναγνώστης του Σαμαράκη μπορεί να βρει τα συγγραφικά ίχνη μιας προσωπικής οδύνης που σηματοδοτεί, άλλοτε με σαρκαστικό και άλλοτε με ειρωνικό ύφος, αλλά πάντα με διορατικότητα και βαθιά συναίσθηση της κοινωνικής αποστολής της λογοτεχνίας, το φόβο του συγγραφέα.

Πρόκειται για ένα σθεναρό φόβο όχι μόνο μόνο απέναντι στην οργουελική διαμόρφωση της κοινωνίας αλλά κυρίως απέναντι στην ατομική απάθεια και αδιαφορία του πολίτη. Αυτός είναι ο ισχυρότερος φόβος του Σαμαράκη: η αποδόμηση της κοινωνικής ελευθερίας, αποτέλεσμα της έλλειψης ανησυχίας των ανθρώπων. Και μας το λέει ξεκάθαρα πως το μόνο που χρειάζεται για να αποφευχθεί αυτό είναι επαναφορά μας στην εφηβική ηλικία της σκέψης, στην αθωότητα της ανησυχίας, στην ελπίδα πως υπάρχουν τελικά πολίτες με «ιδιάζουσα ευαισθησία».

Το μυθιστόρημα του Αντώνη Σαμαράκη, με τίτλο Εν ονόματι, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός