Ένας φίλος του Κάφκα και άλλες ιστορίες - Ισαάκ Μπάσεβις Σίνγκερ: Κριτική βιβλίου

10:31 11/5/2015 - Πηγή: Culture Now

Ιστορίες βγαλμένες από την παιδική του ηλικία και την πατρίδα του, την Πολωνία αλλά και την δεύτερη πατρίδα του την Αμερική, αυτές είναι οι αφηγήσεις του Σίνγκερ.

Με φλεγματικό, καυστικό και πολύ αιχμηρό τρόπο περιγράφει την ζωή των Εβραίων της Πολωνίας όπως και της Αμερικής, τα συμπλέγματά τους, την πιστή τους αφοσίωση στην Τορά και την αδυναμία τους να αφουγκραστούν το σωστό και το λάθος εθελοτυφλώντας και θεωρώντας πως είναι ακόμα ο επιούσιος λαός του Θεού. Οι ιστορίες του διέπονται από την πεποίθηση μίας

ακανθώδους μοιρολατρίας εκ μέρος των ηρώων του προς ό,τι είναι εβραϊκό και άρα εξ'ορισμού ορθό και άξιο λόγου. Οι άνθρωποι του Σίνγκερ είναι φαντάσματα του εαυτού τους και έρμαια των διδαχών που οι ραβίνοι τους έπεισαν πως οφείλουν να ακολουθούν αφαιρώντας εμμέσως πλην σαφώς την ικανότητα να επεξεργάζονται την πληροφορία και να κρίνουν αυτό που τους διδάσκεται, άρα να πορεύονται χωρίς να ερευνούν.

Ο Σίνγκερ έχοντας ζήσει τα παιδικά του χρόνια στην Πολωνία και έχοντας αντιληφθεί την ματαιοδοξία των ανθρώπων, με σκωπτικό τρόπο και με λόγο σαρκαστικό ασκεί κριτική σε όλα αυτά που θεωρεί υπερβολικά και ανούσια, θέματα σχετικά με την θρησκεία, τον τρόπο προσέγγισης της οικογένειας, των σχέσεων, του γάμου, του έρωτα, την αδυναμία να ξεχωρίσει κανείς το ουσιώδες και το επουσιώδες. Και αυτό το καταφέρνει καταφεύγοντας σε παραβολές βγαλμένες από την δική του προσωπική "Βίβλο" εμπειριών. Εμπειρίες που συγκέντρωσε ζώντας ως ενήλικας πια στην Νέα Υόρκη όπου και συνάντησε την ίδια κάστα ανθρώπων των παιδικών του χρόνων. Σε αυτό το χωροταξικό πλαίσιο τοποθετεί και κάποιες ιστορίες συμπατριωτών του Εβραίων καταδεικνύοντας πως τις ιδέες και τις απόψεις ενός ανθρώπου δύσκολα τις αλλάζει το οποιοδήποτε περιβάλλον αν ο ίδιος δεν είναι έτοιμος να αλλάξει. Αυτή είναι και η πεμπτουσία της γραφής του που είναι γεμάτη αλληγορικά σχήματα και μαθήματα ηθικής από ανθρώπους που κηρύττουν το καλό και την αλήθεια και πράττουν το ακριβώς αντίθετο στην καθημερινή τους ζωή. Όλα αυτά δηλαδή που ο Χριστός έμελλε να συναντήσει και να γευτεί με τον πιο πικρό τρόπο στο πέρασμά του για να κάνουμε και μία σύντομη αναδρομή στην ιστορία. Ένα πέρασμα που ο Σίνγκερ επαναφέρει με την δική του σαρκαστική ματιά όταν αναφέρεται στον αδύναμο άνθρωπο που έχει χάσει την επαφή με όλα αυτά που ο Χριστός πρέσβευε χωρίς φαρισαϊσμούς.

Ο ραβίνος του Σίνγκερ στην ιστορία Κάτι υπάρχει εκεί εγκαταλείπει τον Θεό γιατί βλέπει πως το λάθος του δεν του κοστίζει αλλά και πως το σφάλμα των άλλων δεν τους οδηγεί στην τιμωρία. Έτσι ο ραβίνος έχοντας απολέσει την ίδια του την ψυχή απαρνείται όλα αυτά που κάποτε υπερασπιζόταν για να εκδικηθεί τον Θεό του. Πόση όμως μωρότητα και πόση ανοησία μπορεί να κρύβει ο άνθρωπος του σήμερα μέσω αυτής της μικροπρεπούς συμπεριφοράς? Ο Σίνγκερ δυστυχώς είναι παρών για να μας την θυμίσει όταν καταθέτει μέσω του ήρωά του ραβίνου: "Εάν ο Κύριος είναι παντοδύναμος, θα μπορούσε να αποκαλύπτεται χωρίς τη συνδρομή του πνεύματος του Κακού. Εάν δεν είναι παντοδύναμος, τότε δεν είναι αληθινός". Με λίγα λόγια, ο ραβίνος ως θρησκευτικός πατέρας και καθοδηγητής παρασέρνει τους πιστούς σε εσφαλμένα μονοπάτια αφού ο ίδιος έχει χάσει τον δρόμο του και την πίστη του. Είναι στο έλεος της απώλειας της ψυχής του και οι δυνάμεις του με την παραμικρή δυσκολία δηλώνουν απουσία. Είναι εκπληκτικό το γεγονός πως ο Σίνγκερ με απλότητα μπαίνει στην καρδιά του προβλήματος του σύγχρονου ανθρώπου που δεν έχει το σθένος να αντισταθεί και να επιστρατεύσει τον νου του στην υπηρεσία του εφικτού. Οι ήρωες του Σίγνκερ είναι άνθρωποι υποχείρια ενός διαβόλου που έχουν αφεθεί να χειραγωγηθούν απλουστεύοντας το καθετί που πηγαίνει ενάντια στο βόλεμά τους. Για παράδειγμα στην ιστορία Ο βλάσφημος διαπιστώνουμε πως επαναλαμβάνεται η ίδια υποχώρηση της κατά τα άλλα ισχυρής πίστης όταν ο πρωταγωνιστής αναφέρει: "Τι είναι ένας ραβίνος; Ένας αργόσχολος με γούνινο καπέλο. Και τι είναι ο θόλος του γάμου; Μερικά μέτρα βελούδο. Και τι είναι το κετουμπά (εβραϊκό προγαμιαίο συμφωνητικό); Ένα κομμάτι χαρτί." Όλα γίνονται στάχτη στον βωμό του συμφέροντος ισοπεδώνοντας όλα αυτά τα πιστεύω που μέχρι πρότινος ήταν η σημαία της ορθής και ηθικής ζωής. Όλα καταρρέουν και γκρεμίζονται όταν οι νόμοι και οι κανόνες παύουν να εξυπηρετούν τις προσωπικές μας προτιμήσεις. Γιατί να δυσκολεύουμε την ζωή μας όταν μπορούμε να εκτροχιαστούμε χωρίς να μας βλέπουν;

Ο συγγραφέας με ειρωνική διάθεση, με θλίψη και υποδόριο χιούμορ επαναφέρει στην επιφάνεια όλα αυτά που οι άνθρωποι θέλουν να θάβουν στο χώμα της συνείδησής του για να μην φανεί το παραστράτημά τους που φωνάζει αλλά που εκείνοι το αποσιωπούν και το φιμώνουν προς απόλαυσή τους. Εξαιρετικά επίκαιρος και ιδιαίτερα χρήσιμος είναι ο λόγος του Σίνγκερ και ο αναγνώστης βρίσκει κάτι από τον εαυτό του γιατί το γεγονός πως αναφέρεται σε Εβραίους δεν εξαιρεί κανέναν από τον πίνακα, όλα τα ονόματα είναι εκεί γραμμένα και όλοι βρίσκονται στην κρίση του Δημιουργού. Και όπως λέει και ο ίδιος αναφερόμενος στα Περιστέρια στην ομώνυμη ιστορία: "Δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να υπηρετείς το Δημιουργό από το να είσαι ευγενικός με τα πλάσματά Του."

"Αν ο Αριστοτέλης είχε δίκιο ότι το σύμπαν υπάρχει από πάντα, τότε η αλυσίδα των γενεών δεν έχει αρχή"

Το βιβλίο του Ισαάκ Μπάσεβις Σίνγκερ, με τίτλο Ένας φίλος του Κάφκα και άλλες ιστορίες, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη.