«Για τις χαμένες ημέρες», Dejan Crnomarkovic, από τη Σερβία με αγάπη

14:29 10/3/2016 - Πηγή: Culture Now

Με τον Dejan Crnomarkovic γνωριστήκαμε μέσω κοινής φίλης τέσσερεις περίπου μήνες πριν. Σέρβος, ποιητής, δημοσιογράφος, λάτρης της Ελλάδας, είχα τη χαρά να βρεθώ στην παρουσίαση της πρώτης του ποιητικής συλλογής για την Ελλάδα στο Free Thiniking Zone, στη Σκουφά. Μαζί με τη μεταφράστρια της συλλογής, Νόρα Λέφα, αρχιτέκτονα,

εικαστικό και αγαπημένη κοινή φίλη και των δύο, είχαμε την ευκαιρία να συνομιλήσουμε, να γνωρίσω την υπέροχη οικογένεια του και να θαυμάσω την απλότητα και την αμεσότητα του χαρακτήρα του. Μετά από τα 30 πρώτα λεπτά γνωριμίας, ήμουν ήδη προσκεκλημένος στη Σερβία, στο σπίτι του, στην πόλη του, πράξη που για ακόμα μια φορά που θύμισε την ψυχή των σέρβων, την ευγένεια και την αγνότητα ενός λαού που κάποτε ξεριζώθηκε, βασανίστηκε μα δεν ξέχασε ποτέ την ταυτότητα του.

Τα ποιήματα του ειλικρινά, «πονεμένα» θα τα περιέγραφα στους δικούς μου φίλους, με αγγίζουν, με συγκινούν, με κάνουν να θαυμάσω το έργο ενός ανθρώπου που στέκει δυνατός μα ξέρω ότι κάποτε βρέθηκε αδύναμος να ψάχνει για πατρίδα και σιωπηλά να γράφει, ίσως γιατί αυτό ήταν το μόνο που του έδινε διέξοδο, που του έδινε ζωή. Κάθε ποίημα, μια μικρή ταινία, θαυμάζω τη δουλειά της μεταφράστριας που με απίστευτη λεπτότητα, κατάφερε τόσο εύστοχα να κρατήσει απόσταση από λέξεις που είχαν τόσα πολλά να πουν και τόσα να θυμίσουν και σε εκείνη.

Το παιδί αποκοιμήθηκε και / δεν το ξύπναγαν / όσο κατεδάφιζαν πόλεις και / σκότωναν την αυγή. / Άφησε όλα τα παιχνίδια και / τον καθρέφτη. /Το παιδί ονειρευόταν και / σχεδίαζε τα όνειρα / με κοιμισμένο χέρι. / Αυτά / ποτέ κανείς δεν τα είδε και / κανείς δεν ξέρει το παιδί / που αποκοιμήθηκε / μόνο και μόνο για να μην είναι ξύπνιο.

Από τη Σερβία, με απέραντο σεβασμό, αφήνω τις απαντήσεις του Dejan Crnomarkovic στις δικές μου ερωτήσεις να κυλίσουν, να μιλήσουν, να μας αγγίξουν το ίδιο αρμονικά όπως και οι στίχοι των ποιημάτων του.

Για τις αναμνήσεις από την πρώτη επίσκεψη: «Παλαιότερα, την περίοδο του 1993, όταν διαλύθηκε η χώρα μου η Γιουγκοσλαβία, έψαχνα καταφύγιο στην Ελλάδα και έτσι έφτασα στην Κρήτη, στο Ρέθυμνο. Έζησα εκεί λίγο παραπάνω από έναν χρόνο, γνώρισα υπέροχους ανθρώπους και έκανα καλές φιλίες. Εκεί γνώρισα και τη σημερινή μεταφράστρια του βιβλίου μου στα ελληνικά, τη Νόρα. Στην Ελλάδα, και ιδιαίτερα στην Αθήνα, έρχομαι με την ψυχή μου γεμάτη επιθυμία να επισκεφτώ και πάλι όλα τα υπέροχα μέρη της. Με θέα την Ακρόπολη από το σπίτι των φίλων μου, της Νόρας και του Παύλου, η έμπνευση που ξυπνά είναι ίδια με την δράση ενός καλού κρασιού. Μου δίνει δύναμη. Μάλλον λόγο της αίσθησης ότι αιώνες εξουσιάζει το παρελθόν σε αυτό τον τόπο…»

Για την ποίηση: «Η ποίηση για μένα είναι η προσωπική μου σύγκρουση με τη ζωή. Ο χώρος όπου είμαστε “ένας εναντίον ενός“. Αναγεννιέται αυτή η σύγκρουση που είναι βαθιά μέσα μου, με κάθε γραμμένη λέξη να με φέρνει όλο και πιο κοντά στο τέλος του αγώνα. Δεν έχει νικητές και ηττημένους, οι λέξεις όμως μένουν, μένει το ποίημα… Δεν θα άλλαζα αυτή τη φανταστική αίσθηση. Η ποίηση είναι ένα σπάνιο και γευστικό κομμάτι της ζωής, όπως η κίνηση αυτή στο πινέλο που θα μεταμορφώσει έναν απλό πίνακα σε αριστούργημα. Ελπίζω οι νέοι να επιθυμούν να εξελιχτούν και προς αυτή την κατεύθυνση. Μακάρι να είναι έτσι. Η ποίηση είναι συνομιλία με τον ίδιο μου τον εαυτό, η οποία μέσα από το ποίημα γίνεται μήνυμα που σας το μεταφέρω. Το γράψιμο είναι ένας αγώνας που σε εξαντλεί αλλά σου το επιστρέφει σαν απρόβλεπτη ικανοποίηση. Εάν η ανθρώπινη ζωή είναι μια θεϊκή δημιουργία, τότε η ποίηση είναι το πιο αγνό μέρος της. Αλλά είμαι άνθρωπος που του αρέσει να αντιμετωπίζει την πραγματικότητα κατάματα. Η τέχνη είναι διέξοδος αν είσαι έτοιμοι για κάτι τέτοιο. Εάν παράγεις τέχνη, τότε η διαδρομή σου δεν θα αμφισβητηθεί. Αν πάλι είσαι καταναλωτής της τέχνης, από τη δική μου οπτική γωνία, είσαι στο σωστό δρόμο. Μένει μόνο αυτό που μας συμβούλεψε ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ: “Έχω αρκετά χρήματα για να μπορώ να είμαι ελεύθερος“. Εδώ βρίσκονται τα πιθανά προβλήματα. Πεινασμένοι άνθρωποι δεν σκέφτονται για την τέχνη.

Για την Ελλάδα: «Είναι το θεμέλιο του οίκου μας που ονομάζουμε πλανήτη Γη. Ο ελληνικός πολιτισμός έχει καθιερώσει το σύστημα αξιών στις οποίες βασίζεται η ανθρωπότητα. Σήμερα είναι σε εξέλιξη η οικονομική κατάκτηση του κόσμου όπου το συναίσθημα, το ταλέντο και το πνεύμα του ελληνικού λαού βρίσκεται πλέον μπροστά σε μεγάλους πειρασμούς. Οι Έλληνες όπως και οι Σέρβοι, λαοί συναισθηματικοί και με έντονη προσωπικότητα, δύσκολα αντέχουν τις άδικες κριτικές από κέντρα του εξωτερικού. Και είμαστε συνεπείς όταν στην αποτυχία ολισθαίνουμε ξανά σε νέα αποτυχία. Η σημερινή Ελλάδα δεν εξαρτάται από την θέληση των θεών του Ολύμπου, αλλά από τη δύναμη και ικανότητα των πολιτών της να ζήσουν και να επιζήσουν μέσα στην εποχή της αισχροκέρδειας. Κανείς, εκτός από τον ίδιο μας τον εαυτό, δεν μπορεί να βοηθήσει…

Ως γονιός: «Οι αξίες με τις οποίες μεγάλωσα στην πρώην Γιουγκοσλαβία δεν υπάρχουν πλέον. Είχαμε μια πραγματικά καλή ποιότητα στην εκπαίδευση. Πολιτισμό... Αγωγή... Κάναμε παρέα... Τίποτα απ’ όλα αυτά δεν υπάρχει σήμερα. Παρακολουθούμε πλέον τη γενική κοινωνική, πολιτιστική και πνευματική αποκάλυψη. Στη Σερβία, οι περισσότεροι παρακολουθούν στην τηλεόραση προγράμματα τύπου reality στα οποία μερικοί άνθρωποι από τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα όλη την ημέρα και τη νύχτα, μαλώνουν μπροστά στις κάμερες προσελκύοντας έτσι το τηλεοπτικό κοινό. Λυπάμαι που ο γιος μου μεγαλώνει σε μια κοινωνία που κυριαρχείται από τέτοιες αξίες. Πάντα και παντού υπάρχει και η άλλη πλευρά, κάποιο μονοπάτι οδηγεί σε αυτήν, αλλά είναι λίγο πιο δύσκολο να το περάσεις. Είναι απαραίτητο να ασχοληθούμε με τους εαυτούς μας και με το περιβάλλον. Να τεστάρουμε τους εαυτούς μας…»

Για τους νέους: «Σε μια παλιά Γιουγκοσλάβικη ταινία του Εμίρ Κουστουρίτσα ο πρωταγωνιστής λέει: “Κάθε μέρα με κάθε τρόπο όλο και περισσότερο προοδεύω“. Λοιπόν, αυτό είναι το μήνυμα. Ποτέ δεν μου άρεσε η μετριότητα, και δεν με ευχαριστούσαν οι εύκολοι στόχοι, αλλά προσπαθούσα να κατακτήσω κορυφές. Μερικές φορές δεν τα καταφέρνουμε, αλλά και αυτό είναι ένα μήνυμα. Οι νέοι απλά πρέπει να έχουν εφόδια για να διανύσουν αυτή τη διαδρομή, με γνώση, με εκπαίδευση, με το ταλέντο... Είναι πιο δύσκολο, αλλά μεγαλύτερη η ικανοποίηση».

Ευχαριστούμε τη βιβλιοθήκη Milutin Sreckovic για τη φιλοξενία, την εικαστικό Νόρα Λέφα για τη μετάφραση και τη βοήθεια της σε όλη τη διάρκεια της επαφής μας με τον συγγραφέα, και φυσικά τον Dejan Crnomarkovic για την υπέροχη εμπειρία και το σπουδαίο έργο που έφερε στη χώρα μας. Η συλλογή κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Direct ( τηλ. 210-4129249, [e-mail] ).