Γιώργος Κουμεντάκης: Τρία ερωτήματα για την όπερα

16:42 21/11/2013 - Πηγή: Culture Now

Γιατί Όπερα;

Η όπερα είναι ένα ολοκληρωμένο έργο τέχνης, όπου σε αυτό συναντιούνται όλες οι τέχνες: η μουσική, ο λόγος, τα εικαστικά, ο χορός. Κινητήριος δύναμη και επίκεντρο της όπερας είναι η μουσική. Από αυτή ξεκινούν και αναπτύσσονται όλες οι άλλες διαστάσεις. Η όπερα γεννάει υψηλά συναισθήματα και παρουσιάζει μεγάλα και ακραία πάθη. Άλλωστε το βασικό χαρακτηριστικό του κοινού της όπερας είναι το πάθος για το είδος αυτό. Η όπερα έχει μια σύμβαση που κανείς πρέπει να την ξεπεράσει για να καταλάβει την μαγεία της. Το γεγονός ότι οι πρωταγωνιστές των έργων τραγουδούν αντί να μιλούν

είναι ένα στοιχείο που ξενίζει τον μην μυημένο ακροατή / θεατή. Το στοιχείο της υπερβολής υπάρχει στον τρόπο που τα συναισθήματα εκφράζονται σε μια όπερα. Αν λοιπόν κάποιος αποδεχτεί, κατανοήσει και ξεπεράσει αυτή τη σύμβαση τότε μπαίνει σε έναν κόσμο συναρπαστικό. Πρόκειται αναντίρρητα για την πιο ολοκληρωμένη έκφραση του ανθρώπινου πνεύματος στη μουσική. Γι’ αυτό και το κοινό της όπερας είναι τόσο φανατικό. Οι φίλοι της όπερας ταυτίζονται με το είδος και ταυτίζουν και τη ζωή τους μαζί μ' αυτό. Συμπορεύονται ψυχή τε και σώματι και γίνεται μέρος της καθημερινής τους ζωής. Αυτό το κοινό είναι που θρέφει, βοηθάει και στηρίζει ώστε ν' ανανεώνεται συνεχώς το είδος.

Τι βαρύνει πιο πολύ στην Όπερα; Το θέαμα ή το ακρόαμα;

Στην όπερα και το θέαμα και το ακρόαμα είναι εξίσου σημαντικά. Δεν μπορεί και δεν πρέπει κανένα από τα δύο να περνάει σε δεύτερη μοίρα. Για αυτό το θέμα έχουν χυθεί τόνοι μελανιού, αφού οι αντικρουόμενες απόψεις είναι εξαιρετικά ισχυρές. Υπάρχουν περιπτώσεις παραστάσεων που η μουσική καταστρέφεται στον βωμό μιας σκηνοθετικής άποψης και άλλες, όπου το θέαμα υποτιμάται έναντι της μουσικής. Στην όπερα βεβαίως ο συνθέτης παίζει τον σημαντικότερο ρόλο γιατί είναι αυτός που δημιουργεί εξαρχής το έργο και δίνει τη θεατρική και δραματουργική υπόσταση μέσω της μουσικής. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις, όπου το λιμπρέτο μιας όπερας δεν είναι αξιόλογο και όμως λόγω της αξίας της μουσικής σύνθεσης, παίρνει άλλη διάσταση. Από την άλλη τι νόημα έχει ένα συγκλονιστικό θέαμα αν η μουσική δεν είναι ενδιαφέρουσα, αν το έργο δεν αποδίδεται σωστά από μια ορχήστρα ή αν οι φωνές που το ερμηνεύουν είναι μέτριες; Η ιδανική συνθήκη είναι να υπάρχει ισορροπία και όλοι οι συντελεστές να αποδίδουν τα μέγιστα ο καθένας στο κομμάτι του.

Πως βλέπετε την έννοια της ανανέωσης στην Όπερα;

Από την αναγέννηση και μετά, η όπερα ανανεώνεται συνεχώς, ενώ ανάλογα με την εποχή οι απόπειρες ανανέωσης παίρνουν και άλλες διαστάσεις. Στον 20ο αιώνα υπήρξαν πολλές τέτοιες περιπτώσεις, εξαιρετικά επιτυχημένες. Μην ξεχνάμε τα έργα που γράφτηκαν αυτόν τον αιώνα και τον νέο αέρα που έφεραν, οι περιπτώσεις Λιγκέτι, Άνταμς, Γκλάς είναι ενδεικτικές. Βεβαίως τα τελευταία χρόνια έχουμε συνδέσει την έννοια της ανανέωσης με την πρωτοποριακή σκηνική παρουσίαση και όχι τυχαία. Παρ' όλα αυτά, βλέπω ότι τελευταία η μουσική επιστρέφει δυναμικά στις όπερες του κόσμου, έτσι που να αφαιρεί ένα σημαντικό μέρος από την εξουσία του σκηνοθέτη. Το μέλλον θα δείξει.

Info: Ο Γιώργος Κουμεντάκης είναι φιλοξενούμενος συνθέτης στην Εθνική Λυρική Σκηνή. Αυτή την περίοδο συνθέτει την όπερα Η Φόνισσα η οποία θα παρουσιαστεί στην ΕΛΣ στις αρχές του 2014