Ο άρχοντας των μυγών - Γουίλιαμ Γκόλντινγκ: Κριτική βιβλίου

10:37 25/7/2016 - Πηγή: Culture Now

Ένα από τα πιο διαχρονικά μυθιστορήματα αγγλικής λογοτεχνίας, ένα βιβλίο σημείο αναφοράς για μικρούς και μεγάλους, ένα βιβλίο σημερινό, επίκαιρο, καθόλου φανταστικό αλλά πολύ πραγματικό. Πόσο όμως συγκλονιστικό και πόσο σκληρό είναι να ζει κανείς σε μία κοινωνία που οι κανόνες και οι νόμοι κλίνουν προς το χάος και την πλήρη αναρχία; Πόσο άπληστο, κακεντρεχές και αχάριστο ζώον είναι ο άνθρωπος και πως γίνεται μόνον σε αυτόν να οφείλονται όλα τα κακώς κείμενα αυτού του κόσμου; Αυτό που ο συγγραφέας κατορθώνει είναι να μας θυμίζει την απίστευτη και αδιάκοπη ροπή προς την βαναυσότητα

ενώ βυθίζεται η καλοσύνη και η αγαθότητα. Στην ιστορία αυτή δεν πρωταγωνιστούν ενήλικες, δεν βρίσκονται σε πρώτο πλάνο κάποιοι άνθρωποι με ολοκληρωμένη προσωπικότητα αλλά παιδιά που διαμορφώνουν τον χαρακτήρα τους, ζυμώνονται μέσα τους και χτίζουν το μέλλον τους. Παιδιά που θα επιθυμούσαμε να είναι αγνά, αμόλυντα και μακριά από εγγενείς δυσλειτουργίες της ενήλικης ψυχής, παιδιά που ο αναγνώστης μπορεί να ονειρεύεται και να αφήνεται να πιστέψει πως με την αθωότητά τους μπορούν και καταφέρνουν να ξεχωρίσουν από την αγριότητα και την αντιπαλότητα που επιδεικνύουν οι "μεγάλοι". Πόσο μάταια και ουτοπικά είναι όλα αυτά κατά τον Γκόλντινγκ, πόσο φαύλες συμπεριφορές και κακοήθεις ενέργειες θα εκτυλιχθούν στο νησί και θα αποδείξουν το ακριβώς αντίθετο προς έκπληξη όλων;

Όλοι μας θυμόμαστε τις όμορφες ιστορίες που ναι μεν παρουσιάζουν έναν κόσμο όχι αγγελικά πλασμένο αλλά τουλάχιστον αφήνουν το παιδί ανέγγιχτο από τις αθλιότητες των θεωρητικά σοφών. Ιστορίες όπως ο Μόγλης, ο Όλιβερ Τουίστ ή ακόμα και το νησί των θησαυρών του Στήβενσον παρουσιάζουν το παιδί να διδάσκει με την καλόκαρδη ματιά του και την αγνότητά του και να μένει ανέγγιχτο και ανέπαφο από μίση και συγκρούσεις παρά μόνο στα πλαίσια του παιχνιδιού. Εδώ ο Γκόλντινγκ πρωτοτυπεί καθώς επικεντρώνει το ενδιαφέρον του στο παιδί-εγκληματία, στο παιδί που βρίσκεται μόνο του ενώπιον άλλων παιδιών σε ένα νησί και αποφασίζει μακριά από τα βλέμματα των ενηλίκων για το μέλλον του δίχως παρεμβάσεις και παρεμβολές, είναι το ίδιο το παιδί ρυθμιστής και άρχοντας. Εδώ όμως ο κανόνας της επιβίωσης έρχεται να χτυπήσει πρόωρα την πόρτα της ενήλικης ζωής και να αφαιρέσει μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα κάθε διάθεση συνεργασίας και αλληλεγγύης, κάθε έννοια παιδικότητας και κάθε πνεύμα ομαδικότητας. Εδώ θα εκτυλιχθούν σκηνές απρόσμενης βαρβαρότητας, θα καταγραφούν δολοφονίες και εγκλήματα, παρατυπίες και εκτροχιασμοί από τον αρχικό στόχο της επίλυσης προβλημάτων μέσω της δημοκρατικότητας. Καμία αίσθηση δικαιοσύνης δεν θα επικρατεί σε λίγο, κανένας νόμος δεν θα είναι σε ισχύ και οι μικρές ομάδες που θα δημιουργηθούν θα αναμειχθούν σε έναν πόλεμο δίχως αύριο για την επικράτηση των ισχυροτέρων με τίμημα που δεν μετράται.

Η ζωή στο νησί είναι δύσκολη, απαιτεί από τα παιδιά-ναυαγούς προσήλωση στον στόχο που είναι η προσοχή των άγριων θηρίων, ένας κίνδυνος αόρατος αλλά που παραμονεύει και οφείλουν να τον αντιμετωπίσουν. Όταν όμως το άγριο θηρίο πιάνεται και δολοφονείται με ανελέητο τρόπο από τους μέχρι πριν λίγο διστακτικούς μικρούς ήρωες τότε όλα αλλάζουν, όλα μεταμορφώνονται μέσα τους και είναι πλέον πεπεισμένα πως έχουν και αυτά την δύναμη της εξουσίας των μεγάλων. Μία εξουσία που θα ασκήσουν χωρίς κανέναν έλεγχο και οίκτο! Ο εχθρός πλέον έχει εξολοθρευτεί και το μόνο που μένει είναι ή να βρουν τον επόμενο ή να αλληλοβοηθηθούν για να μπορέσουν να αποδράσουν σώοι και αβλαβείς ανάβοντας φωτιές, προκαλώντας την προσοχή περαστικών καραβιών, κινώντας γη και ουρανό για να μείνουν όλοι ασφαλείς από κακοδαιμονίες και κακοτοπιές. Και όμως το μικρόβιο του αλληλοσπαραγμού έχει ήδη ανάψει και το σπίρτο αρχίζει να καίει πολύ έντονα κάθε έννοια συνεννόησης και αλληλοσεβασμού που μέχρι πριν ίσχυε. Κάθε μέρα που περνάει στο νησί είναι και ένα βήμα προς την εξαφάνιση των μέχρι πρότινος φυσιολογικών συνθηκών και ορθολογισμού, τα παιδιά δεν είναι πια παιδιά και η ύπαρξή τους είναι επισφαλής. Ο Γκόλντινγκ δεν ωραιοποιεί καταστάσεις, σπέρνει τον διχασμό, προκαλεί αναταραχές και πόλεμο, ρίχνει βέλη δηλητηριώδη προς κάθε πλευρά και οι ρήξεις δεν αργούν να έρθουν. Αλληλοεξοντώσεις, προπηλακισμοί, απειλές, οι τριγμοί ανάμεσα σε μικρούς και μεγάλους - όλα τους παιδιά διάφορων ηλικιών - φτάνουν στο σημείο ο εχθρός να είναι οι ίδιοι και το θηρίο που κάποτε κυνηγούσαν να σκοτώσουν να είναι εκεί ενώπιόν τους θυμίζοντάς τους πως κινδυνεύουν από την ίδια τους την υπόσταση ενώ εκείνο τους κοιτά δολοφονημένο και πλέον άκακο. Ο συγγραφέας αναφέρει χαρακτηριστικά: "Δέχονταν τις απολαύσεις του πρωινού, τον αστραφτερό ήλιο, το κυμάτισμα της θάλασσας και τον ευωδιαστό αέρα, όπως στο ξέγνοιαστο παρελθόν τους, όταν η ζωή ήταν γεμάτη, όταν η ελπίδα δεν χρειαζόταν και έτσι την ξεχνούσαν".

Τελικά η σωτηρία είναι ένα τετράδιο γραμμένο με μαύρα γράμματα και όταν έρχεται η ώρα να καθαριστεί είναι πια πολύ αργά για δάκρυα. "Ο Ραλφ θρηνούσε για το τέλος της αθωότητας, το σκοτάδι της ανθρώπινης καρδιάς και την πτώση μέσα από τον αέρα του πιστού, σοφού του φίλου που τον έλεγαν Πίγκυ" θα μας πει στο τέλος του βιβλίου ο Γκόλντινγκ αφήνοντας μία πικρή γεύση για το μέλλον μίας κοινωνίας που βρέθηκε ανίκανη να σώσει το ίδιο της το μέλλον, τα παιδιά της.

"Το δύσκολο του να είσαι αρχηγός είναι ότι πρέπει να σκέφτεσαι, να είσαι σοφός. Κι επειδή οι ευκαιρίες γλιστρούν και χάνονται τόσο εύκολα, πρέπει να παίρνεις τις αποφάσεις σου χωρίς το παραμικρό χασομέρι. Αυτό σε κάνει να σκέφτεσαι͘ γιατί η σκέψη είναι πολύτιμο πράγμα, που φέρνει αποτελέσματα..."

Το μυθιστόρημα του Γουίλιαμ Γκόλντινγκ, με τίτλο " Ο άρχοντας των μυγών", κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Καστανιώτη