Ο Φιλαράκος - Γκυ ντε Μωπασάν: Κριτική βιβλίου

10:26 5/1/2015 - Πηγή: Culture Now

"Η ζωή είναι ένας λόφος, όσο ανεβαίνεις κοιτάζεις την κορυφή και χαίρεσαι, αλλά όταν φτάσεις επάνω, βλέπεις άξαφνα την κατηφόρα, και το τέλος, που είναι ο θάνατος".

Αυτή είναι η ζωή που περιγράφεται εδώ, αυτή η εναλλαγή των συναισθημάτων σε έναν δρόμο που λέγεται ζωή και είναι άλλοτε δύσβατος, άλλοτε σταθερός, έτοιμος να σε οδηγήσει στον προορισμό σου ή να σε εκτροχιάσει. Για αυτό και αυτό το μυθιστόρημα είναι ένα μοναδικό αριστούργημα από έναν άνθρωπο που άφησε ανεξίτηλα το σημάδι του στην ιστορία της λογοτεχνίας,

αυτό τον γενναιόδωρο ραφτάκο των λέξεων που στην εποχή του διαβαζόταν χωρίς ανάσα. Είναι από αυτά τα βιβλία που τα καταπίνεις γιατί εκτός από το επίκαιρο του θέματός τους που είναι συνυφασμένο με την διαχρονικότητά τους, επιπλέον κυλάει μέσα τους η αλήθεια του συγγραφέα, είναι η ψυχή του που γράφει με όλο της το είναι και δίνεται στον αναγνώστη γυμνή και άσπιλη. Είναι η απόλαυση του λόγου του Μωπασάν που συνεπαίρνει με το ύφος και δαμάζει ό,τι βρει μπροστά του με έναν νατουραλισμό αψεγάδιαστο, μία τελειότητα που η μετάφραση του δεξιοτέχνη Φώντα Κονδύλη δεν αφήνει περιθώρια για αμφιβολίες.

Αυτό που ο συγγραφέας καταθέτει εδώ είναι αυτό που λίγο πολύ θα δούμε στον εικοστό αιώνα με τον Φιτζέραλντ, υπό άλλο βέβαια πρίσμα και σε άλλη σφαίρα εξέλιξης της αφήγησης. Ο ήρωας του Μωπασάν είναι ένας θνητός της εποχής του, ένας ήρωας του καιρού του που αναζητά την ευτυχία του και μοχθεί για αυτή. Θα βρεθεί ενώπιον δυσκολιών, θα ανεβεί λόφους και θα διεκδικήσει την θέση του σε μία κοινωνία που δεν θα του χαριστεί. Χωρίς εισόδημα και που την κεφαλή κλίναι θα γίνει κοινωνός δύστροπων συμπεριφορών, θα αγγίξει την ανέχεια, αλλά δεν θα απογοητευτεί γιατί θα συνεχίσει τον αγώνα για την δική του καταξίωση σε ένα περιβάλλον άκρως ανταγωνιστικό, εχθρικό πολλές φορές και σίγουρα καθόλου έτοιμο να τον δεχτεί με την πρώτη αγκαλιά. Όλα αυτά σίγουρα θυμίζουν κάτι από το σήμερα αυτή την αέναη και ανήλεη πάλη του κάθε ανθρώπου να ορθοποδήσει κοινωνικά και οικονομικά για να εξασφαλίσει τα προς το ζην. Δεν υπάρχουν αυταπάτες και παραισθήσεις, η ιστορία του ανθρώπου του τότε καθρεφτίζεται και αντανακλά στο σήμερα, καμία διαφορά αλλά μία πληθώρα ομοιοτήτων όπως δύο σταγόνες νερού που κυλάνε από δύο βρύσες αντικριστές.

Ο δημιουργός του "Φιλαράκου" έχει τον οίστρο αλλά έχει και τα δεδομένα της ζωής του γιατί χωρίς προσωπικά πεπραγμένα και ίδιες εμπειρίες να κυλάνε στις φλέβες των σελίδων και των φράσεων κανένα μυθιστόρημα όσο ευφάνταστο και αν είναι δεν μένει στην ιστορία για να διαβάζεται από γενιές συνεχόμενες. Ο Μωπασάν ξετυλίγει το κουφάρι της ζωής του Ζορζ Ντι Ρουά, ενός περιπατητή των δύο όχθεων σε ένα Παρίσι που τότε περισσότερο από ποτέ σφύζει από ζωή, από ανεμελιά, από έρωτα και πάθος, από γεγονότα και πολιτικές εξάρσεις. Ο πρωταγωνιστής, χωρίς καμία αριστοκρατική διάθεση αλλά με επιθυμία να ξεφύγει από την αφάνεια και το άγνωστο, βουτάει βαθιά στον ρόλο που του έχουν αναθέσει, αυτόν ενός μικρού και ασήμαντου δημοσιογράφου που κυνηγά την είδηση, την παραμικρή πληροφορία για να κατορθώσει να εισέλθει στα σαλόνια της αριστοκρατίας, στα υπόγεια της πολιτικής ελίτ και της κοινωνικής θηλυκής "εταιρείας", όπου η τελευταία είναι και το αρτιότερο και το πιο αποτελεσματικό εισιτήριο σε έναν κόσμο πλούσιων παροχών και ατελείωτης σαγήνης. Η αποστολή του λοιπόν είναι ένα βουνό που σαν άλλος Μωάμεθ καλείται να ανέβει χωρίς καμία βοήθεια αλλά με όπλο και μοναδικό οδηγό την ευστροφία του, την καπατσοσύνη του και την θρασύτητα του, γιατί το τελευταίο είναι εργαλείο και χαρακτηριστικό που ανοίγει πόρτες και κλείνει στόματα. Σε ένα Παρίσι πολύβουο και πολυφυλετικό, ήδη από τότε, κανένα λάθος δεν επιτρέπεται, όλοι κρίνονται στον βωμό της καθημερινής μάχης με το θηρίο που λέγεται επαγγελματική στόχευση για τα υψηλά κλιμάκια, άνθρωπος χωρίς φιλοδοξίες ισούται με σιντριβάνι χωρίς νερό που περιμένει πότε θα δροσιστεί.

Η σφαίρα της ανθρώπινης περιγραφής είναι για τον Μωπασάν ό,τι και το ψυχογράφημα για τον Ντοστογιέφσκι, εισέρχεται στα άδυτα του ήρωά του για να ρίξει φως στις άγνωστες και αδύναμες πτυχές του, να φωτίσει τον δρόμο προς την επιτυχία ή την αποτυχία του με την διαφορά πως δεν θα βρούμε εδώ την σκληρότητα με το ίδιο πρόσωπο που θα συναντήσουμε στους Αδελφούς Καραμαζόφ. Ο Γάλλος συγγραφέας μπορεί σε κάποιες στιγμές να σπέρνει την θλίψη και την λύπη, την απαισιοδοξία και την μαυρίλα παράλληλα όμως, φροντίζει να πασπαλίζει τις ζωές των ηρώων του με τον ρομαντισμό και τον ερωτισμό όταν πρόκειται να μας εκμυστηρευτεί το τι συμβαίνει πίσω από το παραβάν και τα παρασκήνια, εκεί όπου εισβάλει για να μην ξεφύγει τίποτα που θα καθιστούσε το μυθιστόρημα ένα πράγμα ξένο προς την ίδια την ζωή. Και όλα αυτά σαν τον ζαχαροπλάστη που έχει βάλει την τελευταία πινελιά για να μας πει την τελευταία του λέξη.

Γράφει ο συγγραφέας: "Εγώ, όταν αγαπώ μία γυναίκα, μπροστά της χάνεται όλος ο κόσμος {...} Δεν υπάρχει ευτυχία μεγαλύτερη από το πρώτο σφίξιμο των χεριών, όταν το ένα ρωτάει "Μ'αγαπάς" και το άλλο απαντάει "Ναι, σ'αγαπώ". Μήπως τελικά έχει κυριαρχήσει τόσος εγωισμός που λέξεις όπως η αγάπη έχουν γίνει απαγορευμένες στο στόμα των ανθρώπων? Τι περιμένει κανείς και γιατί τρομάζει να τις αρθρώσει; Ποιος φόβος πρέπει να κατατρέχει τον άνδρα ή την γυναίκα αυτό που πραγματικά βράζει μέσα του ή μέσα της και να μην σταθεί στα λόγια και τα σχόλια όσων βρίσκονται τριγύρω; Ο Ζορζ Ντι Ρουά, με τον καιρό θα ζήσει την αναγνώρισή του ως δημοσιογράφος, την ανέλιξή του ως εραστής στα μάτια μικρών και μεγάλων κυριών και θα γευτεί την οικονομική ευμάρεια μέσα από μία περιπέτεια γεμάτη απογοητεύσεις, απορρίψεις και εκμαυλισμούς από μέρους του περίγυρού του. Θα προσπεράσει τους φόβους του, θα επιβάλει τα θέλω του και θα σβήσει τα όχι που σαν βροχή έρχονται από δεξιά και αριστερά. Και όταν στο τέλος θα βρει στο πρόσωπο της μικρής Κλοτίλντ τον έρωτα που σίγαζε μέσα του, τότε αλήθεια ποιος είναι ο κερδισμένος από το στοίχημα που έβαλε με τον εαυτό του; Να η πραγματική ευτυχία, είναι αυτή που δεν την περιμένεις αλλά καιροφυλακτεί μέσα από αναπάντεχα γεγονότα, από στιγμές απρόσμενες, σου κλείνει το μάτι και εσύ ο μικρός πρίγκιπας, ο μέχρι πρότινος κατατρεγμένος από τον ίδιο σου τον εαυτό, εξυψώνεσαι και φωνάζεις "παρών" κατανικώντας όλα αυτά που σε έτρωγαν μέσα σου. Και τώρα ελεύθερος ατενίζεις το μέλλον αγκαλιά με αυτό που αγαπάς, μία για πάντα!

"Τι δύσκολο που είναι να βρεις έναν άνθρωπο με πλατιά σκέψη, που να σου δίνει την αίσθηση του ανέμου που ανασαίνεις σε μιαν ανοιχτή θάλασσα"

Το βιβλίο του Γκυ ντε Μωπασάν, Ο Φιλαράκος κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καλέντης.