Ο Γέρος - Γουίλιαμ Φώκνερ: Κριτική βιβλίου

10:17 6/4/2015 - Πηγή: Culture Now

Στον "Γέρο", ένα βιβλίο που πρωτοδημιοσιεύτηκε το 1929, ο Φώκνερ ανακοινώνει και επαληθεύει την συγγραφική του μαεστρία και τον αιχμηρό του λόγο που θα γνωρίσουμε εκτενώς αργότερα, επικεντρώνοντας την προσοχή του στον δικό του Ποσειδώνα, τον ποταμό Μισσισσιππή.

Η ιστορία του μυθιστορήματος αυτού εστιάζει στην καταστροφική πλημμύρα του 1927 που στοίχισε την ζωή σε χιλιάδες ανθρώπους, τσακισμένους από τα αγριεμένα και οργισμένα νερά του ποταμού. Έρχεται να μας θυμίσει με έντονη γλαφυρότητα και μέσα από σκληρές περιγραφές αλλά και αμεσότητα που θρυμματίζει την σκέψη πως κανείς δεν είναι

άτρωτος και όλοι είναι αναλώσιμοι μπροστά στο θαύμα που ονομάζουμε φύση. Ένας συμπατριώτης του, ο ζωγράφος Τζάκσον Πόλοκ σχολίαζε σχετικά με την ζωγραφική του πως "είμαι φύση". Παράλληλα όμως, γίνεται αναλυτής και της ανθρώπινης ψυχής αυτής που ανυψώνεται και κατακρημνίζεται με τον ίδιο ρυθμό. Ο κατάδικος που τοποθετεί στον πρωταγωνιστικό ρόλο βρίσκεται αντιμέτωπος με την σωτηρία του και αυτήν μιας εγκύου που καλείται μέσα στον ορυμαγδό εχθρότητας της φύσης να υπερασπιστεί στο όνομα της ησυχίας της συνείδησής του. Για αυτό και εξαντλεί όλες του τις δυνάμεις και τελματώνεται για να το πραγματώσει. Το στοίχημα είναι να υπερπηδήσει τα εμπόδια που θα τον οδηγήσουν στην τελική ολοκλήρωση.

Ο όρος "Γέρος" που χρησιμοποιεί ο Φώκνερ φανερά αλληγορικός για να προσδώσει στον ποταμό, τον κάθε ποταμό που κινεί γη και ουρανό την θέση του ανάμεσα στις δημιουργίες της φύσης. Μας φέρνει σε επαφή με την ορμή ενός αρχέγονου προσώπου που αν μπορούσε να απεικονιστεί θα ήταν μια μορφή με γένια, επιβλητική, μυώδης παρά τα χρόνια της και μία μορφή που με την δύναμή της, την ζωηρή και το σώμα το αιωνόβιο θα εξουσίαζε τα πάντα, ακριβώς όπως ο Θεός καθισμένος βλέπει από ψηλά καθισμένος στον θρόνο του. Αυτός ο μυθικός ποταμός είναι που στέκει αγέρωχος, ατάραχος και μεγαλοπρεπής να μαστιγώνει με τα χέρια του και να παρασέρνει στο διάβα του κάθε τι έμβιο. Έτσι συμβαίνει και εδώ όπου τίποτα δεν μένει ίδιο όταν εκείνος το αποφασίσει. Εδώ υπεισέρχεται η εικόνα ενός Ποσειδώνα μυθικού που κρίνει τους ανθρώπους που τον επισκέπτονται, τους πλέκει στα δίχτυα του και δοκιμάζει τις αντοχές τους σαν αυτοί βρεθούν αδύναμοι μπροστά στην αίγλη του που δεσπόζει όπως ο αετός πάνω από τα θηράματά του. Ο λογοτέχνης Φώκνερ επαναφέρει στην σύγχρονη πραγματικότητα έναν αρχαίο μύθο που παραμένει ξάγρυπνος και ισχυρός.

Ο Φώκνερ με τις περιγραφές του μας καταθέτει την ιστορία του ιδωμένη μέσα από τα μάτια ενός κατάδικου που κλήθηκε να συμμετάσχει στις σωστικές επιχειρήσεις που έλαβαν χώρα κατά την διάρκεια των φονικών πλημμυρών. Εκεί λοιπόν μέσα στην λαίλαπα των εκρήξεων της φύσης που δεν ορίζονται από πουθενά και λειτουργούν συμπαντικά χωρίς να λογαριάζουν τίποτα, ο κατάδικος χάνεται στα νερά του "Γέρου" αναζητώντας την επιβίωση του παλεύοντας με όλα αυτά που ο ποταμός του επιφυλάσσει και τον δοκιμάζει συστηματικά προκαλώντας του προσχώματα στον δρόμο προς την σωτηρία. Κροκόδειλοι, κλαδιά, ορμητικά και αδηφάγα ρεύματα είναι οι εχθροί του στην προσπάθειά του να ορίσει την μοίρα του, να πάει κόντρα στο γραφτό του και να σώσει από τον πνιγμό τον ίδιο του τον εαυτό αλλά και μία έγκυο γυναίκα που βρίσκει στο πρόσωπό του εντελώς τυχαία την σωσίβια λέμβο της. Ο κατάδικος εκπροσωπεί τον άνθρωπο που καλείται από την ίδια την μοίρα να εξισορροπήσει το όποιο κακό προκάλεσε και να κοιμίσει το κακό προς όφελος του καλού. Στην δίνη των κλυδωνισμών του και με κίνδυνο της ζωής του θυσιάζεται, αφιερώνεται και αφοσιώνεται να ανατρέψει την εις βάρος του κατάσταση στα μάτια του "Γέρου" που τον παρακολουθεί. Ο κατάδικος τελικά θα κριθεί για τις πράξεις του και θα ελαφρύνουν οι όροι κράτησης και ο χρόνος φυλάκισής του ως ένδειξη αναγνώρισης της απαράμιλλης γενναιοδωρίας του και μεγαλοψυχίας του καθώς και του απρόσμενου αλτρουισμού του ή θα συνεχίσει να "πυροβολείται" με τιμωρίες δεδομένης της απόδρασής του; Ποιος θα δει την πραγματικότητα με καθαρή και αμερόληπτη ματιά;

Ο Φώκνερ όμως προσφέρει και μία άλλη διάσταση, αυτή της αδικίας ενός ολόκληρου κόσμου όπως του σωφρονιστικού συστήματος που φυλακίζει ψυχές και σκοτώνει συνειδήσεις και δεν είναι υπερβολή να τον ονοματίσουμε ως έναν από τους θεμελιωτές της λογοτεχνίας που με κοινωνικό και πολιτικό βλέμμα, ακριβώς όπως έκανε και ο ομοϊδεάτης του Στάινμπεκ, θα στηλιτεύσει και θα επικρίνει τα τρωτά σημεία ενός καθεστώτος που η αμερικανική κοινωνία και οι πολιτικοί της ηγέτες ποτέ δεν μπόρεσαν, ακόμα και σήμερα, να επουλώσουν τα τραύματά και τις πληγές και να διδαχθούν από τα σφάλματα. Ο "Γέρος" αποτελεί αδιαμφισβήτητα πρώιμο δείγμα γραφής του συγγραφέα που λίγα χρόνια αργότερα θα τιμηθεί με το βραβείο Νόμπελ. Αυτό το μυθιστόρημα μπορεί και να ήταν το σημείο εκκίνησης για μία σειρά μυθιστορημάτων που θα τον κατατάξουν ως μία από τις πιο αντιπροσωπευτικές φωνές της αμερικανικής λογοτεχνίας. Κλείνω με μία φράση του που βάζει στο στόμα του κατάδικου: "Δεν ξέρω που βρίσκομαι και θαρρώ δεν ξέρω πως να γυρίσω εκεί που θέλω να πάω".

"Έρχεται μία στιγμή στο φόβο όπου δε νιώθεις πια καμία αγωνία μόνο κάτι σαν φοβερή φαγούρα, όπως μετά από ένα άσκημο κάψιμο"

Το βιβλίο του Γουίλιαμ Φώκνερ, Ο Γέρος, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Το Ροδακιό.