Υπερατλαντικός - Κόλουμ ΜακΚαν: Κριτική βιβλίου

10:42 26/6/2015 - Πηγή: Culture Now

Στην σκιά της μεγάλης των Ιρλανδών λογοτεχνικής σχολής, ο Κόλουμ ΜακΚαν καταθέτει στην ιστορία της χώρας του και απέναντι στον απαιτητικό αναγνώστη που διψάει για το διαφορετικό, ένα μυθιστόρημα που εκτείνεται σε τρεις γενιές ανθρώπων.

Υπό την σκέπη ενός κοινού άξονα, την αγωνία και τον αγώνα για τον άνθρωπο, την ειρήνη, την αξιοπρέπεια, αναφέρεται στην έντονη δράση τριών γυναικών που μάχονται από γενιά σε γενιά για να πραγματώσουν μία αποστολή. Δύναμη, αγάπη, αλληλεγγύη, υπομονή και επιμονή, στράτευση υπό τον κοινό σκοπό

τους, αυτές είναι ορισμένες έννοιες πρωταγωνίστριες σε αυτό το βιβλίο. Τα συναισθήματα πολλά, οι συγκινήσεις ακόμα περισσότερες, μία αφήγηση για το παρόν και το μέλλον μας σε αυτόν τον πλανήτη. Μέσα στον πανδαμάτορα χρόνο και έξω από εύκολες γλωσσικές περιπτύξεις, ο συγγραφέας με σεμνότητα και αφοσίωση στην ιστορία των προκατόχων του, καταπιάνεται με ένα ταξίδι μνήμης σε Ευρώπη και Αμερική υπό το πρίσμα της ανάγκης για συμβίωση μακριά από μίση και αντιπαλότητες.

Ξεκινώντας το ταξίδι του στην εύθραυστη στρατόσφαιρα του Α' Παγκοσμίου πολέμου και μέσα από το υπερατλαντικό ταξίδι δύο πιλότων που πάλεψαν για την ειρήνη, καταφέρνει να χτίσει όλη την πλοκή και όλη την υπόθεση με την οποία ελπίζει να περάσει τα μηνύματά του. Γράφει για την ειρήνη: "Δεν θα μπορούσαμε να αποκαταστήσουμε την ειρήνη αν η επιθυμία γι' αυτήν δεν ήταν ήδη επιτακτικά παρούσα". Ο κόσμος είναι ένας, μοναδικός, πολλές φορές δυσνόητος και εμείς απλοί περαστικοί και θεατές του, φαντάσματα του χρόνου που απλά υπάρχουμε και μετά παύουμε να υπάρχουμε, αφήνοντας την θέση μας στους επόμενους. Άρα, το όποιο μυστικό και τα όποια κρυμμένα γράμματα κάποια στιγμή θα βρουν το φως της δημοσιότητας και η αποκάλυψή τους θα σημάνει την δημοσιοποίηση της αλήθειας τότε μόνο που η ιστορία θα βρει το πλήρωμά της και θα αποφασίσει το μοιραίο βήμα της. Αυτό συμβαίνει με το γράμμα που τρεις γενιές ολόκληρες περιμένουν και δεν ξέρουν αν υφίσταται, τι περιέχει, αγνοούν την τύχη του και φοβούνται το εσωτερικό του για αυτά που ελλοχεύει ή απλά αδημονούν να εξωτερικεύσουν την όρεξή τους για προβολή του στον χρόνο.

Τρεις γυναίκες, διαφορετικών γενεών, τρεις μορφές σχετίζονται με αυτό το γράμμα και μέσα από την περιπέτεια αυτού, ο αναγνώστης επικοινωνεί με τον χρόνο και τα γεγονότα του. Ο αγώνας για την εξάλειψη του ρατσισμού και της δουλείας στην Αμερική μέσα από τις ζυμώσεις και τους στροβιλισμούς για απάλειψη αυτού του ειδεχθούς δηλητηρίου: "Αυτό που χρειάζεται θάρρος είναι να συναγωνιστείς στην αρένα της δημοκρατίας". Ζητήματα φωτιά, μία διαχρονική πληγή, που ακόμα και σήμερα ταλανίζει τον κόσμο και ειδικά την Νέα Γη, την Αμερική όπως ο συγγραφέας την αναφέρει ουκ ολίγες φορές στο πολύπλευρο και πολυσχιδές κείμενό του. Η κυριαρχία της Ιρλανδίας στις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις κατέχει εδώ επίσης κυρίαρχο ρόλο. Κάτοικοι της νέας χώρας, της Αμερικής, πολλοί Ιρλανδοί, εγκατεστημένοι μετανάστες σε άλλο τόπο με την ανάμνηση πάντα του δικού τους και των προβλημάτων που συνεχίζουν να απασχολούν την ταλαίπωρη γη τους. Δεν ξεχνιέται η πάλη ανάμεσα σε Προτεστάντες και Καθολικούς, οι εκρήξεις οργής και θυμού, η θυσία ανθρώπων στον βωμό της θρησκευτικής επικράτησης των μεν ή των δε. Όλες αυτές οι παράμετροι είναι παρούσες στο βιβλίο αυτό με πλούσιες αναφορές σε οργανώσεις που αντιστάθηκαν σθεναρά στο μένος και την μισαλλοδοξία με το οποίο ποτίστηκαν γενιές ολόκληρες και με την ελπίδα η ειρήνη να πρυτανεύσει.

Καταδεικνύει ο ΜακΚαν μέσα από τις ιστορίες των ηρωίδων του, των γυναικών αυτών που έγιναν μάρτυρες των παραπάνω πως ο κόσμος αυτός είναι ένα συγκοινωνούν δοχείο και πως ό,τι συμβαίνει στην μία άκρη επηρεάζει την άλλη, θέματα οικουμενικά και παγκόσμια δεν περιορίζονται σε καμία περίπτωση μέσα σε μία χώρα, ουδέν κρυπτόν υπό τον ήλιον. Σημειώνει χαρακτηριστικά κάπου: "Αν ρίξετε μία ματιά πάνω σε έναν και μόνο άνθρωπο, θα ρίξετε μία ματιά πάνω σε ολόκληρη την ανθρωπότητα. Καμία δύναμη δεν μπορεί να φυλακίσει, ό,τι είναι καλό και σωστό". Με αιχμηρό και επίκαιρο λόγο, ο ΜακΚαν αγγίζει την καρδιά προβλημάτων και μέσω των πρωταγωνιστριών του τα βάζει στο τραπέζι προς συζήτηση, μιας και οι άνθρωποι μοιάζουν χαμένοι στις ψευδαισθήσεις του σήμερα. Για παράδειγμα, περιγράφει γλαφυρά τον πόνο, την χαρά, την θλίψη και την ανησυχία για τα χαμένα στοιχήματα που εναπόκειται στην Έμιλι και μετά στην Λότι να κατορθώσουν μιας και η Λίλι δεν μπόρεσε λόγω συγκυριών ή λόγω αδυναμίας. Με δυνατή φωνή και χωρίς φόβο και πάθος, εγείρει την αξία της επιτακτικής ανάγκης η θέση της γυναίκας στην κοινωνία να θεμελιωθεί ακόμα πιο έντονα και υπογραμμίζει επ' αυτού: "Η λογική βάση μίας σωστής διακυβέρνησης βρίσκεται στη γυναικεία ψυχή". Οι γυναίκες του είναι ψυχές ζωσμένες με το πάθος για ζωή, αποφασισμένες να αντιμετωπίσουν λάθη του παρελθόντος, να σταθούν όρθιες στα πόδια τους και να αποδείξουν πως είναι ικανές να μην λυγίσουν μπροστά στην σκληρότητα και την αναξιοπρέπεια που πολλές φορές τους προσφέρεται ξεχνώντας την συμβολή τους στην ιστορία και την κοινωνία. Αλίμονο στην απαξίωση αρχών και θεσμών που εγγυώνται την συνέχειά μας σε αυτή την μικρή γωνιά του σύμπαντος, ο Κόλουμ ΜακΚαν καλά κάνει και μας επαναφέρει όλα αυτά που για τα οποία δεν τολμάμε να διαλογιστούμε αλλά τα πετάμε στο πηγάδι της λήθης.

"Αναγκαζόμαστε να αλλάξουμε επειδή αναγκαζόμαστε να θυμηθούμε. Αναγκαζόμαστε να θυμηθούμε όταν αναγκαζόμαστε να έρθουμε αντιμέτωποι με την πραγματικότητα".

"Όταν μια μεγάλη αλήθεια εξαπλώνεται στον κόσμο, καμία δύναμη πάνω στη γη δεν μπορεί να τη φυλακίσει ή να προδιαγράψει τα όριά της ή να την καταστείλει"

Το βιβλίο του Κόλουμ ΜακΚαν, Υπερατλαντικός, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη.