Πέρσα Κουμούτση : Η ποίηση παραμένει ένα δυνατό πλην «απαλό όπλο»

17:07 22/11/2022 - Πηγή: Star

Η βραβευμένη συγγραφέας και μεταφράστρια  Πέρσα Κουμούτση μιλάει στη Γεωργία Χάρδα με την ευκαιρία της επανέκδοσης της «Ανθολογίας της Σύγχρονης Αραβικής Ποίησης» από τις εκδόσεις ΑΩ. Πρόκειται για ένα βιβλίο αναφοράς στην Αραβική Ποίηση ,με αξιόλογη μετάφραση και ανθολόγηση. Όλα αυτά συνδυάστηκαν σε μια εξαιρετικής αισθητικής έκδοση. Η μετάφραση έγινε απευθείας από το πρωτότυπο και πρόκειται για ποίηση ρεαλιστική,

συμβολική , καταγγελτική, μα πάνω από όλα κατανοητή σε άμεση γλώσσα.Πέρσα Κουμούτση: «Τώρα οι ποιητές εκφράζονται πολύ πιο απλά, πιο άμεσα και εξίσου ποιητικά, βεβαίως. Εξάλλου υπάρχουν επιρροές από διάφορες άλλες σχολές, όπως επίσης κι από τη δική μας ποίηση. Θα βρείτε για παράδειγμα τα «Καβαφογενή» ποιήματα στη συλλογή, ποιήματα δηλαδή που είναι επηρεασμένα από την ποίηση του Καβάφη, ή ποιήματα που θυμίσουν Φροστ, Ρίλκε ή Γκαίτε»Στην φροντισμένη έκδοση  που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΑΩ δώσατε  μεγαλύτερη έκταση στην αιγυπτιακή ποίηση. Θεωρείτε ότι είναι αντιπροσωπευτική των αλλαγών που έγιναν;Ναι, σε ένα βαθμό ισχύουν αυτά, και νομίζω ότι ο πρόλογος μου εξηγεί επ' ακριβώς πως επέδρασε η αιγυπτιακή λογοτεχνία από την αρχαιότητα ως σήμερα στη λογοτεχνία των Αράβων, και πως εν γένει παραμένει πρόδρομος και πρότυπο για τα άλλα αραβικά έθνη. Αλλά συνέβη επίσης και λόγω της γνωριμίας μου και της ιδιαίτερης αγάπης που τρέψω για την Αιγυπτιακή κουλτούρα και τη λογοτεχνία της από τα φοιτητικά κιόλας χρόνια μου και τις σπουδές μου στο πανεπιστήμιο του Καΐρου ...-Τι εκφράζει η Σύγχρονη Αραβική Ποίηση;Όπως κάθε ποίηση, ενός τόπου, έτσι και η αραβική εκφράζει τους προβληματισμούς , τα όνειρα και τις ελπίδες του κάθε έθνους, αφού δεν είναι ενιαία χώρα αλλά πολλές μαζί που αν και διατηρούν κοινά χαρακτηριστικά, η κάθε μια είναι διαφορετική με τη δική της ιστορία κλπ. Άλλωστε όπως είναι γνωστό, είναι ο καθρέφτης της κοινωνίας μέσα στην οποία εξελίσσεται, ή γράφεται, αν θέλετε. Η ποίηση παραμένει ένα δυνατό πλην ‘απαλό όπλο’ με το οποίο μπορούν οι γράφοντες να διατυπώσουν, όλα εκείνα που ενδεχομένως δεν είναι εύκολο να εκφράσουν αλλιώς. Από την Αίγυπτο έως την Σαουδική Αραβία, και από το Μαρόκο έως το Σουδάν, οι Άραβες-Αραβόφωνοι ποιητές, που διατρέχουν το 'σώμα' της ποίησης, φέρουν το ζήτημα της ταυτότητας και προσδιορίζουν την κουλτούρα των πολλαπλών προσλήψεων αλλά και αντιθέσεων. Απέχοντας πλέον από το να είναι 'στατική' ή μονοδιάστατη, η Αραβική ποίηση συνιστά πολιτική κριτική, αλλά και επίκληση και συνδιαλλαγή με το συναίσθημα, τον νόστο τον έρωτα, το 'τραύμα' , την ιστορία , τη φυγή, και την επιστροφή στις ρίζες .. Ο κάθε ποιητής, με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο, συμβάλλει, στην εξέλιξή της, ανάγοντας τη σε μέσο συνομιλίας και διαλόγου με άλλες κουλτούρες .-Παρατηρούμε ότι η σύγχρονη Αραβική ποίηση τα τελευταία χρόνια έχει εξελιχθεί και έχει γίνει πιο προσιτή στον Δυτικό αναγνώστη. Ποιο στοιχείο θεωρείτε ότι της έδωσε την ώθηση;Η απλότητα των εκφραστικών της μέσων, η γλώσσα δηλαδή έγινε πιο απλή και πιο ανεπιτήδευτη, παλαιότερα η γλώσσας ήταν εξαιρετικά λόγια και συχνά επιτηδευμένη και «φορτωμένη» με σκοπό να εντυπωσιάσει, κάτι που ξένιζε τον «ξένο» αναγνώστη. Τώρα οι ποιητές εκφράζονται πολύ πιο απλά, πιο άμεσα και εξίσου ποιητικά, βεβαίως. Εξάλλου υπάρχουν επιρροές από διάφορες άλλες σχολές, όπως επίσης κι από τη δική μας ποίηση. Θα βρείτε για παράδειγμα τα «Καβαφογενή» ποιήματα στη συλλογή, ποιήματα δηλαδή που είναι επηρεασμένα από την ποίηση του Καβάφη, ή ποιήματα που θυμίσουν Φροστ, Ρίλκε ή Γκαίτε. κλπ. Επίσης θα ήθελα να σημειώσω εδώ ότι η μετάφραση από το πρωτότυπο και όχι ενδιάμεση γλώσσα, όπως συχνά συμβαίνει στην Ελλάδα, έχει βοηθήσει καλύτερα στη πρόσληψη της αραβικής ποίησης.-Ο Άχμαντ Σάουκι (1868-1932) υπήρξε ο θεμελιωτής της σύγχρονης αραβικής ποίησης.Ένα μικρό απόσπασμα από το ποίημα:Το παγόνι και ο βασιλιάς […] Είπε στο βασιλιά:Δεν είμαι εγώ η αναπαράσταση των λιβαδιών, μ’ όλα τα λαμπερά φώτα κι όλα τα άνθη πάνω μου;Σ’ εμένα δεν αποτυπώνεται κάθε λογής ομορφιάκάθε σκιά και κάθε λεπτομέρεια χρωμάτων; Έφτασα ως εδώ εγώ ως άρχοντας των πουλιώνΚαι στέκομαι στο δικό σου το κατώφλι. Γιατί λοιπόν να στερηθώ αυτό που περισσότερο απ’ όλα λαχταρώ εγώ,ο ευγενέστερος όλων των απογόνων;»[…]-Ποια είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της γραφής του και τι μας αποκαλύπτει η ποίηση του;Ο  Άχμαντ Σάουκι έχει επιρροές από την αρχαία ελληνική γραμματεία και σε αυτό το ποίημα οι επιρροές είναι εμφανείς. Η δε διπλή- ίσως και τριπλή- πολιτισμική του ταυτότητα τον βοήθησε να δημιουργήσει ένα αξεπέραστο είδος ποίησης που πολλοί προσπάθησαν να μιμηθούν, αλλά ελάχιστοι τα κατάφεραν. Παραμένει δε ένας από τους σημαντικότερους ποιητές του κόσμου, αν και ελάχιστα ποιήματα του έχουν μεταφραστεί στα Γαλλικά. Ξεκίνησα το ποιητικό αυτό ταξίδι με ένα ενδεικτικό δικό του ποίημα, ακριβώς γιατί υπήρξε ο θεμελιωτής της αραβικής ποίησης, δεν θα μπορούσα να επιλέξω καλύτερη εισαγωγή.-Ξεχωριστά είναι και τα ποιήματα που είναι γραμμένα από άντρες και γυναίκες της Συρίας. Στίχοι που ανατριχιάζουν και βγάζουν πόνο και ξεριζωμό, κυρίως των γυναικών. Πόσο βασανίστηκαν αυτές οι γυναίκες για να κάνουν τον πόνο τους ποίηση;Ο πόνος είναι ένα δυνατό συστατικό, θα έλεγα πως ένας από τους πυλώνες της αραβικής ποίησης είναι η έκφραση του πόνου και του τραύματος για τον ξεριζωμό, την αποξένωση από την πατρίδα και την προσφυγιά. ακριβώς όπως λειτουργεί σε μεγάλο μέρος της και η Κυπριακή ποίηση, κυρίως της προηγούμενης γενιάς. Κάποιοι μιλούν για τον αυτό-εξορισμό τους, αλλά και την φλογερή επιθυμία του «ανήκειν» σε ένα τόπο από τον οποίο εκδιώχθηκαν ή επέλεξαν να απομακρυνθούν για πολιτικούς λόγους.. Η ποίηση των Αράβων είναι πρωτίστως πολιτική ποίηση, και δευτερευόντως κοινωνική. Είναι επίσης συχνά καταγγελτική, και καθώς πολλά έθνη από την εποχή της αποικιοκρατίας ως σήμερα δεν έχουν σταματήσει να βάλλονται και να ταλαιπωρούνται, η ποίηση αυτή θα εμπεριέχει στίχους που εκφράζουν πόνο..Ποίημα του δημοφιλή Αιγύπτιου ποιητή Φαρούκ Γκουέιντα (1946) τα έργα του οποίου έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και διδάσκονται στα πανεπιστήμια της ΑιγύπτουΑύριο θα αγαπηθούμε πάλιΑγαπημένη,ήρθε η ώρα του χωρισμούγι’ αυτό μη στρέψεις το βλέμμα σουστον ήλιο την ώρα του αποχωρισμού.Αύριο το φως του θα σου χαμογελάσει πάλι.[…] για να θυμηθείς ξανάτις μέρες εκείνεςτης χαράς. […]Και τότε, εύχομαι γλυκιά κι αγαπημένηνα με φέρνεις νοερά στο νου σου.Να με θυμάσαι θέλωκάθε φοράπου θα σιγοψιθυρίζει η άνοιξητο παράπονό της στα λουλούδια.[…]Γι’ αυτό, αγαπημένη μου, μη θλίβεσαικαι μη λες ποτέ η αγάπη μετά από εμάςθα εκλείψειδιότι η αγάπη γεννήθηκε μαζί με τον κόσμο,ζούσε εδώ αιώνες πριν την ύπαρξή μαςκαι αιώνες πολλούς θα παραμείνει.Αύριο, λοιπόν,αύριο θα αγαπηθούμε πάλι.Ποίημα του Αιγύπτιου ποιητή, Ρίφαατ Σαλάμ (1951)ΔολοφονημένοςΚαταμεσής της γης βαδίζωΌμορφοςΜε παλάμες άδειεςκαι καρδιά μισάνοιχτη στην ξαφνική μαχαιριά.Παιχνιδιάρικος πόθος φαντάζουν όλα σε μένακι έχω ένα δέντρο να του μάθωτη γραφή και το τραγούδι.Έπειτα, τ’ αφήνω πίσω μουκαι συνεχίζωκαταμεσής της γης να βαδίζω.Δολοφονημένος.Η Πέρσα Κουμούτση, είναι συγγραφέας και βραβευμένη μεταφράστρια λογοτεχνίας. Γεννήθηκε στο Κάιρο και ήρθε στην Ελλάδα αφού ολοκλήρωσε τις σπουδές της στη Φιλοσοφική Σχολή του Αιγυπτιακού Πανεπιστημίου του Καΐρου. Από το 1993 ασχολήθηκε επαγγελματικά με τη λογοτεχνική μετάφραση από τα αραβικά και τα αγγλικά. Εκτός από έργα αγγλόφωνων συγγραφέων, έχει μεταφράσει το μεγαλύτερο μέρος του έργου του Αιγύπτιου νομπελίστα λογοτέχνη Ναγκίμπ Μαχφούζ, καθώς και έργα άλλων σημαντικών Αράβων δημιουργών. Το 2001, τιμήθηκε για το σύνολο των μεταφράσεών της με το Διεθνές Βραβείο Καβάφη, ενώ το αιγυπτιακό κράτος την έχει βραβεύσει δύο φορές για τη συνεισφορά της στα γράμματα.