ΑΝΑΛΥΣΗ: Η Τουρκία μετατρέπεται σε οθωμανικό χαλιφάτο;

15:43 5/6/2018 - Πηγή: Sigma Live

Έντονος είναι ο προβληματισμός, τόσο στην Τουρκία, όσο και στον υπόλοιπο κόσμο για το αποτέλεσμα των επερχόμενων εκλογών και το πώς αυτές θα διαμορφώσουν τον ρου της τουρκικής πολιτικής και της κοινωνίας, εξάγοντας τις αλλαγές στις σχέσεις της χώρας με τον υπόλοιπο κόσμο σε μια εποχή που η σταθερότητα στην περιοχή αλλά και στις διεθνείς συμμαχίες είναι μέγα ζητούμενο.

Βασικό ερώτημα παραμένει το κατά πόσο ο κοσμικός χαρακτήρας που επέβαλε στην Τουρκική Δημοκρατία ο ιδρυτής της Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ προσανατολίζοντάς την στις δυτικές αρχές και αξίες, θα καταλυθεί μετά

από την ενδεχόμενη επικράτηση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην εκτελεστική προεδρία, αλλά και του κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης στην βουλή, δίνοντάς τη θέση της εκ νέου στο θρησκευτικό στοιχείο και τον θρησκευτικό προσανατολισμό, όπως γινόταν στην πάλαι ποτέ Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Σε δημοσίευμά του αραβικού δικτύου Αλ Τζαζίρα το οποίο πραγματεύεται το εν λόγω ζήτημα σε μια προσπάθεια να προσεγγίσει το διακύβευμα που ενδέχεται να αλλάξει τις ισορροπίες στη Μέση Ανατολή και ευρύτερα στον αραβικό κόσμο, αναφέρεται ότι ο Ατατούρκ ιδρύοντας την Τουρκική Δημοκρατία σχεδόν έναν αιώνα πριν, «ξήλωσε» το θρησκευτικό στοιχείο από την δημόσια σφαίρα.

Αφού αντικατέστησε τη Σαρία, δηλαδή τον ισλαμικό νόμο με ευρωπαϊκούς κώδικές, επέβαλε στο Σύνταγμα την έννοια του «αντικληρισμού» -ήτοι του κοσμικού κράτους- και προχώρησε σε μεταρρυθμίσεις που άλλαξαν ριζικά τον ιστό της μουσουλμανικής πλειοψηφίας, η οποία μόλις χρόνια αποτελούσε την έδρα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Χαλίφης σε αναμονή ο Ερντογάν;

Σήμερα και μετά από την 16χρονη κυριαρχία του Ταγίπ Ερντογάν και το Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) στο πολιτικό σκηνικό της χώρας, ωθώντας την συνεχώς σε έναν πιο συντηρητικό και πιο θρησκευτικό προσανατολισμό.

Ωστόσο, με εκατομμύρια Τούρκους να οδηγούνται στην κάλπη στις 24 Ιουνίου, η πολιτική Ερντογάν δεν μένει στο απυρόβλητο, καθώς δέχεται σκληρή κριτική και αμφισβήτηση.

Ως εκ τούτου, η αντιπολίτευση στρέφει το αφήγημά της κατά του Ταγίπ Ερντογάν χαρακτηρίζοντάς τον ως «χαλίφη σε αναμονή», ο οποίος επιδιώκει να αναλάβει μαζικές εξουσίες ώστε να αλλάξει τους νόμους της χώρας και να ενισχύσει το μουσουλμανικό στοιχείο.

Όπως δηλώνει στο Αλ Τζαζίρα ο βουλευτής του αριστερόστροφου και κοσμικού Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος Μπαρίς Γιαρκαδάς, στην ηγεσία του AKP επικρατεί ένα μεγάλο παράδοξο.

«Από τη μια, το κόμμα ισχυρίζεται ότι είναι κοσμικό ενώ από την άλλη, διαφωνεί με μια σειρά από απόψεις που είχε ο Ατατούρκ, επιδιώκοντας να καταλύσει τη Δημοκρατία», αναφέρει.

Αν και ο ίδιος ο Εντογάν έχει απορρίψει τη συγκεκριμένη άποψη, είναι κοινώς αποδεκτό ότι η εκλογή του στο αξίωμα αλλά και η νίκη του κόμματός του αναμένεται να αναδιαμορφώσουν την Τουρκία τα επόμενα χρόνια, με τους υπέρμαχους του κοσμικού κράτους να αντιδρούν διερωτώμενοι δημοσίως αν χώρα μπορεί να σβήσει την διαχωριστική γραμμή μεταξύ θρησκείας και κράτους.

Πάντως ο ίδιος βουλευτής εκφράζει την θέση ότι αν το κόμμα αναλάβει την εκτελεστική προεδρία του κράτους, θα μπορούσε να ανατρέψει την κληρονομιά του Ατατούρκ, ο οποίος αφού απαλλάχθηκε από τους μουσουλμανικούς περιορισμούς, κατάφερε να «προάγει» τις αρχαίες τουρκικές παραδόσεις και να τις ενσωματώσει σε μια σειρά μεταρρυθμίσεων με πρόθεση ο τουρκικός εθνικισμός να «ξεπεράσει» την ιδέα μιας παγκόσμιας μουσουλμανικής κοινότητας.

Αποτέλεσμα αυτού ήταν το πολιτικό και νομικό σύστημα που ιδρύθηκε να εμποδίσει τους φανατικούς μουσουλμάνους να ασκήσουν επιρροή στην διακυβέρνηση και στις σημαντικές υποθέσεις, καθιστώντας έτσι την κοσμικότητα ως τη «νέα θρησκεία» της Τουρκίας.

Ενδεικτικά των μέτρων που έλαβε ο Ατατούρκ ήταν η απαγόρευση στους άντρες να φορούν φέσι, αντικαθιστώντας το με το καπέλο Παναμά που είχε καθιερωθεί στις δυτικές χώρες αλλά και τα παραδοσιακά ρούχα με κοστούμι με γραβάτα, φέρνοντας έτσι τον πληθυσμό εγγύτερα στα ευρωπαϊκά ήθη και δεδομένα, δημιουργώντας ταυτόχρονα δεσμούς με τη Δύση.

Το AKP επανάφερε τους φανατικούς μουσουλμάνους;

Όπως δηλώνει η Φάτμα Μπενλί, βουλευτής του AKP από την Κωνσταντινούπολη, από τότε που το κόμμα πήρε στα χέρια του την εξουσία, δόθηκε στους μουσουλμάνους το περιθώριο να απολαύσουν τα ίδια δικαιώματα με τους υπόλοιπους Τούρκους πολίτες.

Σύμφωνα με την ίδια, το AKP είναι το ισοδύναμο ενός ευρωπαϊκού συντηρητικού Χριστιανοδημοκρατικού κόμματος, το οποίο προέκυψε από το κλείσιμο του Κόμματος της Αρετής και που, όταν πήρε την εξουσία, «προώθησε φιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις, πέτυχε πρωτοφανή οικονομική επιτυχία μετατρέποντας μια οικονομία που ταλανιζόταν από την κρίση σε μια οικονομία που τροφοδοτείται από το εμπόριο και τις ξένες επενδύσεις.

Παράλληλα, σύμφωνα με την βουλευτή, παραμέρισε τον στρατό «ο οποίος υπονόμευσε την τουρκική δημοκρατία με σειρά πραξικοπημάτων το 1960, 1971, 1980 αλλά κι ένα “μεταμοντέρνο πραξικόπημα” το 1997».

Σύμφωνα με το δημοσίευμα, κατά τη διάρκεια των 16 ετών που το AKP βρίσκεται στην εξουσία, έχει διαχειριστεί την κατάσταση περισσότερο «πραγματιστικά» όσον αφορά στο ζήτημα της θρησκείας, επιμένοντας παράλληλα ότι η χώρα θα παραμένει «κοσμική» ακόμα και μετά τις επερχόμενες εκλογές.

Σύμφωνα με τον μουσουλμάνο θεολόγο Ιχσάν Ελιασίκ, η Τουρκία μπορεί προς το παρόν να εμφανίζεται πιο «ισλαμική» σε σχέση με κάποιες δεκαετίες νωρίτερα, αλλά κοιτώντας βαθιά μέσα στην κοινωνία, αυτή παραμένει κοσμική, κάτι που σε συνδυασμό με την ισχνή νίκη του Ερντογάν στο δημοψήφισμα, δείχνει ότι η κοινωνία είναι αρκετά διασπασμένη.

«Πολύς κόσμος δεν υπακούει στις ισλαμικές αξίες, ενώ στις επερχόμενες εκλογές υπάρχει μια πραγματική πιθανότητα το AKP να χάσει την πλειοψηφία στο κοινοβούλιο. Αν αυτό συμβεί, θα υποχωρήσει η αντίληψη ότι η Τουρκία είναι πράγματι ένα ισλαμικό κράτος», τονίζει.

Από την άλλη πλευρά, βουλευτές του κυβερνόντος κόμματος ισχυρίζονται ότι η τουρκική κοινωνία πάντα ήταν χωρισμένη σε ομάδες, όπως οι Τούρκοι και οι Κούρδοι, οι κοσμικοί και οι μη κοσμικοί, υποστηρίζοντας έντονα ότι το AKP είναι ένα δημοκρατικό κόμμα.

Οι υποστηρικτές του Ταγίπ Ερντογάν ωστόσο υποστηρίζουν ότι μια εκτελεστική προεδρία θα μπορούσε να επιτρέψει στο AKP να επανεξετάσει διάφορα «επίμαχα ζητήματα» και να προωθήσει τις κοινωνικά συντηρητικές αξίες και τα αισθήματα που ένα μεγάλο μέρος της τουρκικής κοινωνίας ασπάζεται.

Μιλώντας στο αραβικό δίκτυο, νεαροί υποστηρικτές του AKP αναφέρουν ότι «η Τουρκία δεν είναι Ιράν», καθώς και ότι «η χώρα έχει υιοθετήσει το δικό της είδος κοσμικού κράτους το οποίο αμφισβητεί την “στρατιωτική κοσμικότητα”»

Ο Ερντογάν ως προστάτης των «ευσεβών»

Ένα από τα βασικά συστατικά των προεκλογικών ομιλιών του Ταγίπ Ερντογάν είναι η άποψη ότι περίοδος από το 1920 μέχρι το 2000 υπήρξε «σκοτεινή», καθώς η «κοσμική ελίτ κυβερνούσε τη χώρα την ώρα που ευσεβείς πολίτες είχαν περιθωριοποιηθεί».

Όπως αναφέρει συχνά, ο στρατός θεωρούσε από καιρό τον κοσμικό χαρακτήρα ως εργαλείο για την επιβίωση της ελίτ, έχοντας παράλληλα άλλες εξωτερικές συντηριτικές παγίδες να τον βαραίνουν.

Στο δημοσίευμα τονίζεται ότι στις αρχές της δεκαετίας του ’90, μετά από δεκαετίες «βάρβαρης καταστολής», οι μουσουλμανικές αξίες και πρακτικές επέστρεψαν στη δημόσια σφαίρα, ευρισκόμενες σε συνεχή αντιπαράθεση υπό την μορφή «αγώνων εξουσίας», με τις ένοπλες δυνάμεις να διατηρούν το ρόλο του «ρυθμιστή» και του «εγγυητή» του κράτους, επηρεάζοντας και κατευθύνοντας τις κυβερνήσεις.

Αναφορά πάντως γίνεται και στον πρώτο υπερ-μουσουλμάνο πρωθυπουργό, τον Νεκτμεντίν Ερμπακάν ο οποίος αναγκάστηκε το 1997 από τους στρατιωτικούς να αποχωρήσει από την εξουσία, καθώς θεωρήθηκε ότι είχε απομακρυνθεί κατά πολύ από τον κοσμικό χαρακτήρα του κράτους.

«Η ιδέα ότι ο κοσμικός χαρακτήρας είναι σήμερα υπό απειλή αμφισβητείται κατά πολύ», υποστηρίζει ο ακαδημαϊκός και συγγραφέας Σεβίνκ Ντογκάν, προσθέτοντας ότι ο πρόεδρος Ερντογάν έχει επανειλημμένως δηλώσει πως είναι «αφοσιωμένος» σε αυτόν, χωρίς ωστόσο να πιστεύει πως θα πρέπει αυτός να λειτουργεί εις βάρος των Τούρκων που θέλουν να εκφράσουν τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις με πιο ανοικτό τρόπο.

Εκφράζει δε την άποψη ότι το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα το οποίο ίδρυσε ο Κεμάλ Ατατούρκ, συνεργάζεται πλέον με το Κόμμα Ευδαιμονίας, μια ομάδα πολιτικών που είναι πολύ πιο συντηρητικοί από το AKP.

«Άρα, αν το ΡΛΚ φοβάται την απειλή που θέτει ο λαϊκισμός από τις ισλαμικές ομάδες, γιατί έχει συμμαχήσει με μια ισλαμική ομάδα;», διερωτάται ο Ντογάν.