Ανάλυση: Το βασικό διακύβευμα του δημοψηφίσματος Καταλονίας

11:28 27/9/2017 - Πηγή: Sigma Live

Δεν αποκλείεται το ενδεχόμενο χρήσης βίας στην Καταλονία εν όψει του δημοψηφίσματος της Κυριακής. Τα νομικά δεδομένα σε σχέση με την ανεξαρτησία της περιοχής.

Καταλονία, Κόσοβο, Κουρδιστά, αποτελούν τρεις εντελώς διαφορετικές περιπτώσεις, αναφέρει στο Sigmalive ο καθηγητής Διεθνούς Δικαίου Αντώνης Στυλιανού.

Κατ' αρχήν, θα πρέπει να επισημανθεί ότι και οι τρεις αυτές περιπτώσεις βασίζονται στην

αρχή της αυτοδιάθεσης, η οποία προβλέπει ότι κάθε λαός έχει το δικαίωμα να επιλέξει το κράτος και τη διοίκηση κάτω από την οποία θα ζει.

Η αρχή αυτή είχε κυρίως ιδιαίτερη εφαρμογή μετά το τέλος του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου, όταν αρκετά κράτη άρχισαν να ζητούν ανεξαρτησία, κυρίως για απαλλαγή από το αποικιοκρατικό στάτους που είχαν πριν από την περίοδο αυτή.

Στην Ισπανία τώρα, υπάρχουν 17 περιφέρειες, με την Καταλονία να είναι μια από αυτές, οι οποίες λειτουργούν σε ομοσπονδιακό σύστημα. Υπάρχει συγκεκριμένο σύνταγμα, το οποίο διέπει τη λειτουργία του κράτους και όλες τις λεπτομέρειες σε σχέση με τις αρμοδιότητες των περιφερειών.

Όπως αναφέρει ο κ. Στυλιανού, το βασικό πρόβλημα με το επερχόμενο δημοψήφισμα στην Καταλονία, είναι ότι κρίνεται ως αντισυνταγματικό, μιας και το Σύνταγμα της Ισπανίας δεν προβλέπει αυτό τον τρόπο διεξαγωγής δημοψηφίσματος για την αυτονόμηση των συνιστωσών περιφερειών.

Το ενδεχόμενο χρήσης βίας

Η Μαδρίτη αντιδρά έντονα στο ενδεχόμενο διενέργειας αυτού του δημοψηφίσματος και παρά το ότι απαγορεύεται από το Σύνταγμα μια τέτοια ενέργεια, θέλουν να σταματήσουν το δημοψήφισμα πριν καν γίνει.

Ήδη έχουν διαμηνύσει ότι θα μπλοκάρουν όλα τα εκλογικά κέντρα από την Παρασκευή, έτσι ώστε να μην γίνει εφικτή η διεξαγωγή του δημοψηφίσματος. Αυτή η εξέλιξη φυσικά δεν πρόκειται να μείνει χωρίς απάντηση από τους Kαταλανούς, οι οποίοι αναμένεται να αντιδράσουν με τη σειρά τους με έντονο τρόπο, καθώς θεωρούν δημοκρατικό τους δικαίωμα το να διενεργηθεί το δημοψήφισμα.

Σύμφωνα με τον Αντώνη Στυλιανού, ο βασικός λόγος που η Μαδρίτη αντιδρά τόσο έντονα στη διενέργεια του δημοψηφίσματος, είναι ότι σε περίπτωση που υπερψηφιστεί σε μεγάλο ποσοστό η ανεξαρτησία της Καταλονίας, ακόμα και αν δεν έχει νομική - δεσμευτική ισχύ, αυτό θα προσθέσει ένα πολύ μεγάλο μοχλό πίεσης προς την ισπανική κυβέρνηση, στο να παραχωρήσει επιπρόσθετη αυτονομία στην καταλανική διοικητική περιφέρεια, κυρίως στον οικονομικό τομέα.

Το ζήτημα είναι κυρίως οικονομικό, καθώς η Καταλονία συνεισφέρει το 20% του ΑΕΠ της χώρας, το οποίο ισοδυναμεί με το ΑΕΠ της γειτονικής Πορτογαλίας. Η Καταλονία αντιδρά γιατί θεωρεί ότι συνεισφέρει πολύ περισσότερο από ό,τι κερδίζει από την κυβέρνηση της Ισπανίας και κάπου εκεί είναι που εστιάζεται και η μεγάλη διαφωνία.

Μπορεί η Καταλονία να επικαλεστεί Διεθνές Δίκαιο;

"Κατηγορηματικά όχι", αναφέρει ο καθηγητής Διεθνούς Δικαίου Αντώνης Στυλιανού. Κυριότερο στοιχείο που αποτρέπει την προσφυγή ή την επίκληση στο Διεθνές Δίκαιο, αποτελεί το γεγονός ότι το δημοψήφισμα αυτό κρίνεται ως αντισυνταγματικό στην Ισπανία.

Σε ερώτημα κατά πόσο η υπόθεση του Κοσόβου θα μπορούσε να αποτελεί προηγούμενο για τη συγκεκριμένη περίπτωση στην Καταλονία, η απάντηση ήταν και πάλι αρνητική, καθώς στο Κόσοβο είχαμε να κάνουμε με μια πράξη βίας η οποία έφερε ένα αποτέλεσμα, δημιουργήθηκε μια κατάσταση πραγμάτων, η οποία πλέον ελέγχεται από τα Ηνωμένα Έθνη και έχει την αυτονομία η οποία δημιουργεί συνθήκες για μετεξέλιξη σε κάτι μόνιμο.

Σημαντική η αναφορά και στο καθεστώς στα κατεχόμενα, καθώς βασική αρχή του Διεθνούς Δικαίου είναι ότι δεν μπορεί να προκύψει κάτι νόμιμο από μια παράνομη πράξη. Στην περίπτωση των κατεχομένων, παραβιάστηκε κάθε θεμελιώδης κανόνας, αυτοανακηρύχθηκαν σε ανεξάρτητο κράτος, γεγονός που έχει καταδικαστεί από τη διεθνή κοινότητα.

Το κυριότερο πρόβλημα, ωστόσο, στην Καταλονία, είναι η αντισυνταγματικότητα του δημοψηφίσματος. Υπάρχει συγκεκριμένη διαδικασία η οποία προβλέπεται από το Σύνταγμα της Ισπανίας και η οποία δεν ακολουθήθηκε.

Ακόμα και με την Κριμαία θα μπορούσαν να αναζητηθούν κοινά σημεία, αναφέρει ο κ. Στυλιανού, ωστόσο και πάλι υπάρχουν βασικές διαφορές. Η κίνηση αυτοδιάθεσης κρίθηκε ως "αντισυνταγματική" και στην Κριμαία, κάτι που αμφισβητήθηκε όμως, καθώς η κατάσταση σε μεγάλο βαθμό δεν επέτρεπε την ομαλή λειτουργία του Συντάγματος. Προχώρησαν σε ανεξαρτησία και αμέσως μετά αιτήθηκαν ένωση με τη Ρωσία.

Στην περίπτωση της Καταλονίας όμως δεν ισχύει τέτοιο καθεστώς, μιας και το Σύνταγμα της Ισπανίας λειτουργεί και η χώρα κινείται σε στέρεες και ομαλές βάσεις.

Ανησυχία εντός ΕΕ

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αυτό που ανησυχεί περισσότερο είναι οι αποσχιστικές τάσεις σε αρκετά κομμάτια της ευρωπαϊκής περιφέρειας, όπως η Σκωτία, η Κριμαία, η Καταλονία, ακόμα και σε περιοχές της Ιταλίας, όπως επίσης και λίγο πιο μακριά και εκτός ΕΕ, στο Ιρακινό Κουρδιστάν.

Ανησυχούν ότι τέτοια φαινόμενα ενδεχομένως να διαταράξουν την ομαλή λειτουργία των κρατών μελών, όπως επίσης και την οικονομική κατάσταση στην ΕΕ, καθώς τέτοιες πράξεις έχουν επιπτώσεις σε πολλά επίπεδα.

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η Καταλονία, ως ανεξάρτητη οντότητα, δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει ως μέλος της ΕΕ, κυρίως λόγω της αντίθεσης της Ισπανίας σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο.