Από κάλπη σε κάλπη το Ισραήλ

14:22 27/6/2022 - Πηγή: Sigma Live

Στις κάλπες επιστρέφουν ξανά οι Ισραηλινοί το φθινόπωρο, με την επερχόμενη εκλογική αναμέτρηση να είναι η πέμπτη κατά σειρά που πραγματοποιείται στη χώρα τα τελευταία τριάμισι χρόνια. Η οκτακομματική συγκυβέρνηση υπό τους Μπένετ-Λαπίντ αποδείχτηκε τελικά βραχύβια, καθώς άντεξε περίπου 12 μήνες στην εξουσία.

Στη «Σημερινή» μίλησε ο Δρ Γαβριήλ Χαρίτος, που διδάσκει Ιστορία των Πολιτικών Σχέσεων Κύπρου-Ελλάδας-Ισραήλ στο Πανεπιστήμιο

Κύπρου, στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και στο ισραηλινό Πανεπιστήμιο Μπεν-Γκουριόν και είναι επιστημονικός συνεργάτης του ΡΙΚ.

Γιατί το Ισραήλ οδηγείται και πάλι σε εκλογές;

Η τελευταία αφορμή δόθηκε όταν βουλευτές της συμπολίτευσης δεν στήριξαν το νομοσχέδιο που θα ανανέωνε την ισχύ ειδικών ρυθμίσεων που καθορίζουν το ειδικό καθεστώς των εβραϊκών οικισμών στην Δυτική Όχθη. Οι οικισμοί αυτοί βρίσκονται σε εδάφη με κυριαρχία «υπό διαπραγμάτευση» βάσει των Συμφωνιών του Όσλο.

Εάν δεν περνούσε το συγκεκριμένο νομοσχέδιο, το ισραηλινό Δημόσιο δεν θα είχε νομικά την δυνατότητα να παρέχει βασικές υπηρεσίες στους πολίτες που ζουν εκεί – και μιλάμε για κάτι περισσότερο από μισό εκατομμύριο ανθρώπους. Οι αραβικής καταγωγής βουλευτές της συμπολίτευσης δεν το ψήφισαν για λόγους ιδεολογικούς. Οι βουλευτές της δεξιάς πτέρυγας της κυβέρνησης δεν το ψήφισαν για λόγους πολιτικούς, επειδή κατά την άποψή τους η κυβέρνηση ‘χρωματίσθηκε’ περισσότερο αριστερή απ’ όσο θα ήθελαν.

Η αιτία βεβαίως ήταν η σύνθεσή της. Συνενώθηκαν πολιτικές δυνάμεις, με μόνο συνεκτικό στοιχείο την αντιπολιτευτική στάση τους έναντι του Βενιαμίν Νετανιάχου. Όταν σχηματίσθηκε πριν ένα χρόνο, θεωρούσαμε ότι οι αντοχές της θα έφταναν μέχρι τη συμπλήρωση πέντε έως επτά μηνών το πολύ. Το γεγονός ότι συμπλήρωσε 12 μήνες ζωής, είναι κατόρθωμα.

Ποια ήταν η πρωτοτυπία της κυβέρνησης

Για πρώτη φορά στην πολιτική του Ιστορία, το Ισραήλ απέκτησε Άραβα μουσουλμάνο υπουργό, που προερχόταν από το αριστερό κόμμα «Μέρετς» , το οποίο τάσσεται σταθερά υπέρ της αποχώρησης του Ισραήλ από την Δυτική Όχθη και έχει δικοινοτική σύνθεση στα κομματικά του όργανα. Ονομάζεται Ισάουι Φρέιζ και ανέλαβε το υπουργείο περιφερειακής συνεργασίας. Επίσης, το ισλαμιστικό αραβικό κόμμα Ράαμ στήριξε μία κυβέρνηση που για πρώτη φορά είχε για πρωθυπουργό έναν Εβραίο θρησκευόμενο, τον Ναφτάλι Μπένετ. Δεν έχει ξανασυμβεί ο πρωθυπουργός της χώρας να τηρεί την αργία του Σαββάτου. Όλα αυτά ήταν νέα δεδομένα που η ισραηλινή κοινωνία δεν τα είχε ξαναδεί.

Αντιλαμβάνεστε το μέγεθος της πόλωσης μεταξύ των Εβραίων πολιτών της χώρας; Οι υποστηρικτές της κυβέρνησης ξεπέρασαν το ‘ταμπού’ του Άραβα βουλευτή, αρκεί να φύγει ο Νετανιάχου από την εξουσία. Αυτή είναι η μεγαλύτερη πρωτοτυπία απ’ όλες.

Ποιο θα είναι το πολιτικό μέλλον του Μπένετ και της συμμαχίας με τον Γιαίρ Λαπίντ;

Όπως δήλωσε ο ίδιος ο Μπένετ πριν λίγες μέρες, θα ανακοινώσει τι θα κάνει αμέσως μετά την ψηφοφορία για την διάλυση της Κνέσετ, που έχει προγραμματισθεί για την αρχή της εβδομάδας. Δεν έχει αποκλείσει το ενδεχόμενο να αποχωρήσει από την πολιτική.

Η απόφαση του Μπένετ να αναλάβει την πρωθυπουργία μίας τόσο ετερόκλητης κυβέρνησης, του κόστισε πολιτικά. Οι ψηφοφόροι του ήταν ως επί το πλείστον δεξιοί θρησκευόμενοι Εβραίοι έποικοι, οι οποίοι ήθελαν τον Νετανιάχου για πρωθυπουργό. Η απόφαση του Μπένετ να συγκατοικήσει με την Αριστερά και να στηρίζεται από Άραβες βουλευτές τον αποξένωσε από την δεξαμενή των ψήφων του.

Είναι χαρακτηριστικό ότι μέσα σε έναν χρόνο ζωής της κυβέρνησής του, οι δημόσιες εμφανίσεις του σε εβραϊκό οικισμό της Δυτικής Όχθης είναι ζήτημα εάν ξεπέρασαν τις τρεις συνολικά. Και εκεί που εμφανίσθηκε, τον περίμεναν διαδηλωτές που αισθάνονταν ‘προδομένοι’ ιδεολογικά. Από την άλλη, ο Ναφτάλι Μπένετ προέρχεται από το εβραϊκό ρεύμα των ρεφορμιστών, που είναι εξαιρετικά ισχυρό στις ΗΠΑ και ιδιαίτερα στο Κόμμα των Δημοκρατικών του Προέδρου Μπάιντεν.

Ανέκαθεν οι ρεφορμιστές αναζητούσαν μία πολιτική φωνή στην ισραηλινή πολιτική ζωή. Πιστεύω ότι ο Ναφτάλι Μπένετ δεν θα εγκαταλείψει την δημόσια ζωή.

Ίσως να μην κατέβει στις ερχόμενες εκλογές. Δεν παύει όμως να έχει διατελέσει πρωθυπουργός σε μία κυβέρνηση με τόσες ιστορικές πρωτοτυπίες. Δεν υπάρχουν πολλοί πολιτικοί στο Ισραήλ που να έχουν καταφέρει τόσες συναινέσεις. Δεν νομίζω ότι ο Ναφτάλι Μπένετ είναι ένας πολιτικός ‘μίας χρήσεως’.

Η αποξένωση του Ναφτάλι Μπένετ από τους ψηφοφόρους του είχε ως αποτέλεσμα την μετακίνησή τους δεξιότερα. Έτσι, οι ψηφοφόροι του κόμματος «Γιεμίνα» φαίνεται να μετακινούνται και να υποστηρίζουν τον «Θρησκευτικό Σιωνισμό» με ηγέτες τους Ιταμάρ Μπεν-Γκβιρ και Μπετσαλέλ Σμότριτς. Ο «Θρησκευτικός Σιωνισμός» είναι ένας κομματικός σχηματισμός της εθνοθρησκευτικής Δεξιάς, που θεωρεί ο,τιδήποτε μη εβραϊκό ή καθαρά εθνικό-θρησκευτικό στην ισραηλινή κοινωνία ως κάτι το περιττό, εξοβελιστέο και εν δυνάμει επικίνδυνο.

Εάν ο Μπένετ αποσυρθεί από την πολιτική και το κόμμα του «Γιεμίνα» διαλυθεί, τα ποσοστά της παράταξης Μπεν-Γκβιρ και Σμότριτς θα αυξηθούν και είναι κοινό μυστικό ότι ο Νετανιάχου και η πλειοψηφία των δεξιών ψηφοφόρων του Λικούντ δεν θα ήθελαν να ταυτιστούν με ακραίες εθνοθρησκευτικές απόψεις, για πάρα πολλούς λόγους. Στις τελευταίες δημοσκοπήσεις ο «Θρησκευτικός Σιωνισμός» έρχεται τρίτο κόμμα με δέκα έδρες. Απόδοση εξαιρετικά υψηλή.    

Υπάρχει σενάριο επαναφοράς του Νετανιάχου στην εξουσία;

Όσο ο Νετανιάχου δεν αποσύρεται από την πολιτική, πάντα θα υπάρχει σενάριο επαναφοράς του στην εξουσία. Είναι εξαιρετικά δύσκολο να γίνει κάποια ασφαλής εκτίμηση ειδικά αυτές τις μέρες. Ο Νετανιάχου επιδιώκει να σχηματίσει μία όσο το δυνατόν ευρύτερη δεξιά κυβέρνηση, ελπίζοντας ότι θα φέρει στο δικό του στρατόπεδο τους απογοητευμένους βουλευτές που ανήκαν στο κόμμα του Μπένετ, ή του τέως στελέχους του Λικούντ, Γκιντόν Σάαρ.

Σκοπός του είναι να μην προχωρήσει η χώρα στις κάλπες, για τους εξής δύο λόγους: Πρώτον, δεν είναι σίγουρος εάν τα κόμματα της δεξιάς και κεντροδεξιάς θα ξεπεράσουν συνολικά τις 60 έδρες. Και δεύτερον, δεν θα ήθελε να δει τον ακραίο «Θρησκευτικό Σιωνισμό» να γίνει ρυθμιστής των εξελίξεων. Προτιμά να ακούγονται οι απόψεις του συγκεκριμένου κόμματος σε δημόσιες συγκεντρώσεις για λόγους εκτόνωσης της δεξιότερης μερίδας της κοινωνίας, δεν θέλει όμως αυτές οι απόψεις να καθορίσουν και τις αποφάσεις της κυβέρνησης.

Έχει αλλάξει κάτι στα βασικά ζητήματα που απασχολούν την ισραηλινή κοινωνία που θα επηρεάσουν το αποτέλεσμα των επερχόμενων εκλογών;

- Υπάρχει ακόμα η πόλωση των υποστηρικτών και των επικριτών του Νετανιάχου, ο οποίος παραμένει στις δημοσκοπήσεις ως ο πιο δημοφιλής πολιτικός και συγκεντρώνει ποσοστό άνω του 45% στην απάντηση για την καταλληλότητά του στην πρωθυπουργία.

- Αυτό που απασχολεί την ισραηλινή κοινωνία είναι η αύξηση του κόστους ζωής, τα υψηλά ενοίκια, το άπιαστο όνειρο αγοράς ακινήτου. Αυτά είναι ζητήματα που καμία πολιτική δύναμη δεν προτείνει ουσιαστικές λύσεις επειδή έχει γίνει συνείδηση ότι οι νόμοι της αγοράς είναι ‘υπεράνω κάθε νόμου’. Δεν είναι ακόμα ώριμη η ισραηλινή κοινωνία να απαιτήσει μία όποια δραστικότερη παρέμβαση του κράτους στους κανόνες της αγοράς. Όσο και να ακούγεται περίεργο, κανένας εδώ δεν νοσταλγεί την εν πολλοίς σοσιαλιστική δομή της οικονομίας των δεκαετιών του ’50 και του ’60. Από την άλλη όμως, δεν κάνει απολύτως τίποτα να γλυτώσει από έναν άκρατο φιλελευθερισμό που αργά και σταθερά εξαντλεί την μεσαία τάξη. Η οικονομία θα συζητηθεί στην προεκλογική περίοδο και αναμφίβολα θα ακουστούν όμορφες υποσχέσεις.

- Το πρόβλημα «Ιράν» είναι το μείζον ζήτημα ασφάλειας για το Ισραήλ, ειδικά εξ αιτίας της μεγάλης πιθανότητας κατάρρευσης των διαπραγματεύσεων για το πυρηνικό του πρόγραμμα. Η επίσκεψη του Προέδρου Μπάιντεν στο Ισραήλ, στα παλαιστινιακά εδάφη και στη Σαουδική Αραβία τον ερχόμενη μήνα θα δώσει τον ρυθμό των εξελίξεων και πιστεύω ότι όσα ειπωθούν, δημοσίως και μη, θα επηρεάσουν σημαντικά το προεκλογικό κλίμα.

- Το Παλαιστινιακό βρίσκεται πάντοτε σε δεύτερη μοίρα. Σε περίπτωση όμως που ο Πρόεδρος Μαχμούντ Αμπάς βρεθεί σε θέση να μην μπορεί να ασκήσει τα καθήκοντά του, δεν θα είναι απλό να αντιμετωπισθεί μία πολιτική αστάθεια στα παλαιστινιακά εδάφη, ενώ το Ισραήλ θα βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο. Παρά τις επικρίσεις που δέχεται η Παλαιστινιακή Αρχή, η παρουσία του Αμπάς στην εσωτερική πολιτική σκηνή διατηρεί ευαίσθητες ισορροπίες τόσο εντός της παλαιστινιακής κοινωνίας, όσο και σε σχέση με τους υπόλοιπους παίκτες της περιοχής.

Η γενικότερη αστάθεια στο πολιτικό σύστημα κατά πόσο επηρεάζει την εξωτερική πολιτική της χώρας είτε αυτό αφορά τις Συμφωνίες του Αβραάμ είτε τις σχέσεις με Ελλάδα-Κύπρο –Τουρκία;

- Η ενάσκηση της εξωτερικής πολιτικής δεν επηρεάζεται από την πολιτική αστάθεια στο εσωτερικό της χώρας. Μία «υπηρεσιακή κυβέρνηση» στο Ισραήλ ασκεί πολιτική, χωρίς να διαφέρει σε τίποτα από μία «τακτική» κυβέρνηση. Το Ισραήλ κυβερνήθηκε για τρία ολόκληρα χρόνια από υπηρεσιακές κυβερνήσεις. Υπηρεσιακές κυβερνήσεις αντιμετώπισαν και νομοθέτησαν για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Υπηρεσιακές κυβερνήσεις διαπραγματεύτηκαν, υπέγραψαν και εφάρμοσαν τις Συμφωνίες του Αβραάμ, αλλά και άσκησαν πολιτική έναντι του Ιράν.

- Η αναθέρμανση των σχέσεων Ισραήλ-Τουρκίας είναι γεγονός. Καμία διπλωματική κρίση δεν διαρκεί για πάντα. Κάποτε τελειώνει. Εν τω μεταξύ όμως, έχει μεσολαβήσει μία δεκαετία, κατά τη διάρκεια της οποίας έχουν δημιουργηθεί εξαιρετικά σταθερές δομές συνεργασίας σε στρατιωτικό και οικονομικό επίπεδο μεταξύ Ισραήλ, Ελλάδας και Κύπρου – κάτι που εκάστοτε ισραηλινή κυβέρνηση δεν θα μπορεί να αγνοεί από τώρα και στο εξής.

- Την προηγούμενη δεκαετία, το βασικό και απόλυτα πρωτόγνωρο ζήτημα που απασχολούσε την ισραηλινή εξωτερική πολιτική είναι να μην «χάσει το τραίνο» στον αγώνα της ενεργειακής ασφάλειας. Τα κοιτάσματα φυσικού αερίου ουσιαστικά μεταμόρφωσαν την εξωτερική πολιτική όλων των κρατών της περιοχής. Η σύσφιξη των σχέσεων Ισραήλ-Ελλάδας-Κύπρου είχε ως αφετηρία την ενεργειακή συνεργασία. Μέσα σε αυτήν την δεκαετία το Ισραήλ κατάφερε να εξορύξει και να εξάγει το φυσικό του αέριο. Εντός αυτού του πλαισίου αναπτύχθηκαν οι σχέσεις του με τον ελληνικό περιφερειακό παράγοντα.

- Κατά το ερχόμενο διάστημα, το θέμα «Ιράν» φαίνεται ότι θα μονοπωλήσει το ενδιαφέρον όχι μόνο του Ισραήλ αλλά και πολλών άλλων γειτονικών χωρών. Βλέπετε πόσο εύκολα αντιστρέφονται οι ισορροπίες στις σχέσεις ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας, Τουρκίας-Εμιράτων ή Κατάρ-Σαουδικής Αραβίας. Οι αποστάσεις ξαφνικά μικραίνουν όταν υπάρχει ένα κοινό αντίπαλο δέος. Η νέο-ψυχροπολεμική πόλωση που δημιούργησε το Ουκρανικό περιπλέκει ακόμα περισσότερο τα πράγματα στη Μέση Ανατολή, βάζοντας τον ρωσικό παράγοντα σε μία περιοχή από την οποία η Μόσχα την παρατηρούσε εν πολλοίς εξ αποστάσεως. Δεν ισχύει αυτό πια.

Μέσα σε αυτό το νέο σκηνικό πολώσεων και συμμαχιών που διαμορφώνεται στη Μέση Ανατολή, η Τουρκία έχει σημαντικό ρόλο να παίξει. Αυτό έχει γίνει αντιληπτό από όλους τους περιφερειακούς παίκτες και όχι μόνο από το Ισραήλ.

Συνεπώς, είναι αναπόφευκτο ότι το θέμα «Ιράν» θα μονοπωλήσει τα ισραηλινά κέντρα λήψεως αποφάσεων. Αθήνα και Λευκωσία καλούνται να υπενθυμίζουν στο Ισραήλ τα αμοιβαία κεκτημένα τους, που απορρέουν από αυτήν τη σημαντική τριμερή περιφερ