Αστική και ποινική ιατρική ευθύνη

15:29 26/2/2019 - Πηγή: Sigma Live

Ο όρος «ιατρική ευθύνη» εκφράζει την ευθύνη του ιατρού, αλλά και των λοιπών εμπλεκόμενων στην παροχή υπηρεσιών υγείας προσώπων (όπως των νοσοκόμων) να ενεργούν σύμφωνα με τους κανόνες της ιατρικής επιστήμης, της δεοντολογίας και της τέχνης τους απέναντι στους ασθενείς. Η ευθύνη αυτή μπορεί να είναι αστική ή ποινική.

Αστική είναι η ευθύνη που φέρουν τα πρόσωπα αυτά απέναντι στον ασθενή δυνάμει της προβλέπουσας αστικά αδικήματα νομοθεσίας, όπως αυτό της αμέλειας ως αποτυπώνεται στο Άρθρο 51 του Περί Αστικών Αδικημάτων Νόμου, Κεφ.148. Ποινική είναι η ευθύνη που φέρουν τα

πρόσωπα αυτά απέναντι στον ασθενή δυνάμει της προβλέπουσας ποινικά αδικήματα νομοθεσίας, όπως αυτό της πρόκλησης σωματικής βλάβης ή αυτό της ανθρωποκτονίας ως αποτυπώνονται στα Άρθρο 237 και 205 του Ποινικού Κώδικα, Κεφ.154 αντίστοιχα.

Είναι γεγονός πως πρόσφατα στη χώρα μας έλαβε χώρα σειρά παραπόνων, αγωγών και ερευνών σχετικών με την ευθύνη ιατρών και λοιπών εμπλεκόμενων προσώπων κατά την άσκηση των καθηκόντων τους. Τα πλείστα παράπονα σχετίζονταν με ασθενείς που επισκέφθηκαν τα επείγοντα περιστατικά και, κατ’ ισχυρισμό, είτε δεν έλαβαν τη δέουσα φροντίδα είτε μετά από εσφαλμένη διάγνωση ο ασθενής κατέληξε.

Όσον αφορά την αστική ευθύνη των προσώπων αυτών, και δη των ιατρών, το αδίκημα που χρησιμοποιείται συνήθως ως νομική βάση παραπόνων των ασθενών είναι αυτό της αμέλειας. Σε αυτές τις περιπτώσεις, αρμοδιότητα εκδίκασης έχουν τα πολιτικά δικαστήρια. Ενάγων είναι ο ίδιος ο ασθενής ή ο διαχειριστής και/ή οι συγγενείς του σε περίπτωση αποβίωσης αυτού και εναγόμενος ο ιατρός και/ή τα λοιπά πρόσωπα που θεωρείται πως έχουν ευθύνη για τη ζημία του ασθενή. Ο επικαλούμενος την αμέλεια των προσώπων αυτών ενάγων φέρει και το σχετικό βάρος απόδειξης, το οποίο είναι αυτό του ισοζυγίου των πιθανοτήτων. Φέρει, με άλλα λόγια, το βάρος να αποδείξει πως ο ιατρός και/ή τα λοιπά σχετικά πρόσωπα δεν ενήργησαν σύμφωνα με τις εντολές του νόμου, της επιστήμης και της δεοντολογίας τους, μη επιδεικνύοντας τη δέουσα επιμέλεια.

Παρόλα αυτά, το βάρος απόδειξης μπορεί, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, να αντιστραφεί. Πρόκειται για τις περιπτώσεις εφαρμογής της αρχής res ipsa loquitur. Όταν ο επικαλούμενος την αμέλεια αποδεικνύει πως στον χρόνο πριν την ιατρική περίθαλψη η υγεία του ήταν σε συγκεκριμένη κατάσταση, στο χρόνο της ιατρικής περίθαλψης η κατάστασή του τελούσε υπό τον αποκλειστικό έλεγχο του θεράποντος ιατρού και των λοιπών εμπλεκόμενων προσώπων, και στη συνέχεια η κατάσταση του χειροτέρευσε, τεκμαίρεται πως ο ιατρός και/ή τα εμπλεκόμενα αυτά πρόσωπα δεν επέδειξαν τη δέουσα επιμέλεια. Μετακυλίεται, δηλαδή, το βάρος απόδειξης στους τελευταίους, οι οποίοι και πρέπει να αποδείξουν πως πράγματι ενήργησαν ως όφειλαν. Σε περιπτώσεις διαπίστωσης αμέλειας από το Δικαστήριο, αυτό μπορεί να επιδικάσει ειδικές αποζημιώσεις, ήτοι αποζημιώσεις ίσες με τα έξοδα στα οποία προέβη ο ασθενής, γενικές αποζημιώσεις, ήτοι αποζημιώσεις για την ταλαιπωρία του ασθενή, και ενδεχομένως τιμωρητικές αποζημιώσεις, όταν η συμπεριφορά του ιατρού και/ή των λοιπών προσώπων τελούσε σε τόση παρέκκλιση από τις επιταγές του νόμου, της επιστήμης και της δεοντολογίας τους που το Δικαστήριο κρίνει πως τούτες απαιτούνται.

Πέρα από την αμέλεια όσον αφορά την θεραπεία, αστική ευθύνη μπορεί να επιφέρουν η ελλιπής πληροφόρησης του ασθενή, η μη λήψη ρητής συγκατάθεσης του ασθενή, η παραβίαση του ιατρικού απορρήτου, καθώς και οποιαδήποτε μορφή συμβατικής ευθύνη. Και στις περιπτώσεις αυτές, το Δικαστήριο μπορεί να επιδικάσει τις ανωτέρω αναφερόμενες θεραπείες.

Σημαντικότατες υποθέσεις ως προς την ενημέρωση και/ή πληροφόρηση των ασθενών, αναφορικά με τους κινδύνους περίθαλψης και/ή ακόμη επέμβασης, είναι οι υποθέσεις Sidaway και Bolitho αλλά και η υπόθεση Pearce v. United Bristol Healthcare NHS Trust [1999] 48 B.M.L.R. 118. Τα δικαστήρια στις ανωτέρω υποθέσεις τόνισαν την επαγγελματική υποχρέωση των ιατρών να ενημερώνουν με απόλυτη ακρίβεια, με αναφορά σε συγκεκριμένα και επιστημονικά αποδεδειγμένα ποσοστά, για τους όποιους πιθανούς κινδύνους δυνάμει της προτεινόμενης θεραπείας. Σε διαφορετική περίπτωση, το δικαστήριο κάνει εύρημα για αμέλεια.

Όσον αφορά την ποινική ευθύνη των ιατρών και των λοιπών εμπλεκόμενων στην υγεία προσώπων, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Αρμοδιότητα έχουν τα ποινικά δικαστήρια. Κατηγορούσα Αρχή είναι η ίδια η Δημοκρατία και κατηγορούμενος ο θεράπων ιατρός και/ή τα λοιπά σχετικά πρόσωπα. Ποινικά αδικήματα που μπορούν να αποτελέσουν νομική βάση για τέτοιες διώξεις, ως αναφέρθηκε και ανωτέρω, είναι αυτό της πρόκλησης σωματικής βλάβης από αμέλεια ή ακόμη και αυτό της ανθρωποκτονίας, καθώς και άλλα σχετικά αδικήματα. Σε αυτές τις περιπτώσεις, το βάρος απόδειξης έχει η Κατηγορούσα Αρχή και είναι αυτό του πέραν πάσης λογικής αμφιβολίας. Σε περίπτωση απόδειξης τέλεσης τέτοιου αδικήματος, το Δικαστήριο μπορεί να επιβάλει, ανάλογα με τις προβλεπόμενες στο νόμο ποινές, φυλάκιση και/ή πρόστιμο.

Δέον στο σημείο αυτό να σημειωθεί πως ευθύνη για ένα περιστατικό μπορεί να έχουν περισσότερα του ενός πρόσωπα, καθώς και ότι αστική και ποινική ευθύνη μπορεί να συντρέχουν.

Καταληκτικά, θα θέλαμε να επισημάνουμε τόσο την ανάγκη πρόληψης όσο και την ανάγκη κατασταλτικής αντιμετώπισης των περιστατικών ιατρικής ευθύνης. Οι ασθενείς πρέπει να ενημερώνονται δεόντως, οι ιατροί και τα λοιπά εμπλεκόμενα πρόσωπα πρέπει να ενεργούν με τη μέγιστη δυνατή επιμέλεια και η δικαιοσύνη πρέπει να είναι ταχεία και αποτελεσματική.

Αλέξανδρος Χ. Αλεξάνδρου
Δικηγόρος - Νομικός

Τα σχόλια αντιπροσωπεύουν την προσωπική γνώμη των συγγραφέων τους και όχι αυτή του Sigmalive.com