Χαζεύοντας «έξυπνες» συσκευές

07:08 6/5/2015 - Πηγή: Sigma Live

Κίνδυνος εκδήλωσης οριακής «αυτιστικής» συμπεριφοράς στα παιδιά, λόγω ηλεκτρονικών συσκευών
Γιατροί και εκπαιδευτικοί ανησυχούν για την υπερέκθεση στις οθόνες και τις επιπτώσεις που αυτή έχει στην ανάπτυξη της γλώσσας και των κοινωνικών δεξιοτήτων των παιδιών

Καθόλου έκπληξη δεν αποτελεί το γεγονός ότι στη σημερινή εποχή τα smartphones και τα tablets έχουν πλέον αντικαταστήσει τα παιχνίδια μπάσκετ και ποδοσφαίρου στις αλάνες της γειτονιάς. Χαζεύοντας

ατελείωτες ώρες μπροστά στις οθόνες των «έξυπνων» τηλεφώνων τους, τα παιδιά έχουν εδώ και καιρό αφαιρέσει από τη λίστα των επιθυμιών τους τις κούκλες και τα στρατιωτάκια, αντικαθιστώντας τα με «έξυπνες» ηλεκτρονικές συσκευές.

Παιδιά του δημοτικού, που βρίσκονται στην πιο αθώα και ανέμελη φάση της ζωής τους, αντί να αρχίζουν φυσιολογικά να κοινωνικοποιούνται, αντιθέτως, ξεκινούν να ζητούν, ή καλύτερα να εκλιπαρούν, γι' αυτές τις νέες μορφές της τεχνολογίας, με κίνδυνο να οδηγηθούν σταδιακά σε απομόνωση. Πέραν όμως από τις κοινωνικές διαστάσεις από τη χρήση της τεχνολογίας, και συγκεκριμένα των «έξυπνων» τηλεφώνων και υπολογιστών, σημαντικές φαίνεται πως είναι και οι επιπτώσεις στην υγεία και την ομαλή νοητική ανέλιξη των παιδιών.

Αριθμοί που σοκάρουν
Σήμερα υπολογίζεται ότι σχεδόν πάνω από 1,8 δισεκατομμύριο άνθρωποι διαθέτουν smartphones και χρησιμοποιούν τις συσκευές τους σε καθημερινή βάση, ενώ ο μέσος άνθρωπος εκτιμάται ότι ελέγχει την οθόνη του 150 φορές την ημέρα. Αυτή η ευρεία χρήση της τεχνολογίας παρατηρείται κυρίως από τα νεότερα μέλη της κοινωνίας μας, με τα δεδομένα στη Βρετανία να δείχνουν ότι σχεδόν το 70% των παιδιών μεταξύ 11 και 12 ετών χρησιμοποιούν κινητό τηλέφωνο, με το ποσοστό αυτό να αυξάνεται σε σχεδόν 90% από την ηλικία των 14 ετών. Διαπιστώνεται επίσης ότι το 56% των παιδιών ηλικίας μεταξύ 10-13 αγόρασαν ήδη smartphone, ενώ σοκ προκαλεί το γεγονός ότι το 25% των παιδιών ηλικίας μεταξύ 2 και 5 ήδη διαθέτουν smartphone.

Προβλήματα αυτισμού
Η συνεχής χρήση της τεχνολογίας, όπως τα smartphones και τα tablets, έχει ως αποτέλεσμα τα σημερινά παιδιά να εμφανίζουν σημάδια οριακής «αυτιστικής» συμπεριφοράς, προειδοποιεί ο ψυχίατρος Iain McGilchrist. Σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα της εφημερίδας «Telegraph», o πρώην καθηγητής Λογοτεχνίας της Οξφόρδης, ο οποίος έχει κάνει επανεκπαίδευση ως γιατρός, ισχυρίζεται ότι τα παιδιά ηλικίας μόλις πέντε ετών γίνονται όλο και περισσότερο ανίκανα να διαβάζουν τις εκφράσεις του προσώπου ή δείχνουν εμπάθεια, σε σύγκριση με τα παιδιά των προηγούμενων γενεών. Ο ίδιος δήλωσε επίσης ότι υπάρχει αύξηση του αριθμού των εκπαιδευτικών που αναγκάζονται πλέον να εξηγήσουν στους μαθητές τους τι σημαίνουν οι διαφορετικές εκφράσεις του προσώπου.

Αδυναμία συγκέντρωσης
Σε συνομιλίες του με διάφορους καθηγητές, ο ψυχίατρος πληροφορήθηκε, επιπλέον, ότι περίπου το ένα τρίτο των μαθητών έχουν σοβαρά προβλήματα στη διατήρηση της προσοχής ή την κατανόηση των συναισθημάτων ή των εκφράσεων του προσώπου άλλων ανθρώπων. Τα αίτια του συγκεκριμένου προβλήματος, όπως ισχυρίζεται, οφείλονται στην αυξανόμενη παρουσία της τεχνολογίας στη ζωή των παιδιών.

Σε δηλώσεις του στη «The Telegraph», ο δρ McGilchrist είπε: «Τα παιδιά περνούν περισσότερο χρόνο ενασχόλησης με μηχανήματα και με την εικονική πραγματικότητα απ' ό,τι συνήθιζαν στο παρελθόν, όπου δεν έχουν να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες της πραγματικής ζωής», προσθέτοντας: «Σε εικονικά περιβάλλοντα, τα παιδιά δεν χρειάζεται να ερμηνεύσουν τις λεπτές νύξεις της πραγματικής ζωής, όπως όταν παίζουν με τα παιδιά στο δάσος». Χαρακτήρισε επίσης ανησυχητική την κατάσταση αλλαγής των οικογενειακών ρόλων και το γεγονός ότι τα παιδιά εγκαταλείπονται συχνά μπροστά από την οθόνη της τηλεόρασης ή του tablet.

Διάσταση απόψεων
Ωστόσο, άλλοι ειδικοί υποστηρίζουν ότι το όλο ζήτημα είναι πιο περίπλοκο. Συγκεκριμένα, η δρ Nandia Reissland, ψυχολόγος του Πανεπιστήμιο του Durham, κράτησε αποστάσεις από τη δήλωση του Gilchrist περί ανικανότητας των παιδιών να διαβάζουν συναισθήματα, χαρακτηρίζοντας τον ισχυρισμό αυτό κάπως υπερβολικό. Η ίδια πάντως πιστεύει ότι η απροθυμία των παιδιών να μιλήσουν και να εκδηλώσουν τα συναισθήματά τους ενδεχομένως να οφείλεται στο γεγονός ότι αυτά προέρχονται από διαφορετικούς πολιτισμούς.

Κοινωνικές και νοητικές επιπλοκές
Άκρως ενδιαφέρουσες είναι και οι πληροφορίες για το πώς τα smartphone επηρεάζουν την παιδική ψυχολογία. Σύμφωνα με το ανεξάρτητο κοινωνικό δίκτυο ψυχικής υγείας της Μασαχουσέτης «Psych Central, η δρ Jenny Radesky, κλινική εκπαιδευτικός στο Ιατρικό Κέντρο Βοστόνης, δήλωσε πως άρχισε να ανησυχεί όταν παρατήρησε την έλλειψη αλληλεπίδρασης μεταξύ γονέων και παιδιών. «Τα παιδιά μαθαίνουν από τους γονείς τη γλώσσα, μαθαίνουν για τα συναισθήματά τους, για να μάθουν πώς να τα ρυθμίζουν. Παρακολουθώντας μας, μαθαίνουν πώς να έχουν μια συνομιλία, πώς να διαβάζουν τις εκφράσεις του προσώπου των άλλων ανθρώπων. Και αν αυτό δεν συμβαίνει, τότε τα παιδιά έχουν έλλειψη από σημαντικούς παράγοντες ανάπτυξης».

Είναι γεγονός ότι ο χρόνος μπροστά από την οθόνη απομακρύνει τα παιδιά από τη φυσική μάθηση και την εξερεύνηση του κόσμου μέσα από το παιχνίδι και τις διάφορες αλληλεπιδράσεις του περιβάλλοντος. Αξίζει να σημειωθεί ότι πολλοί είναι οι γιατροί και οι εκπαιδευτικοί που ανησυχούν ιδιαίτερα για το πώς η υπερέκθεση στην οθόνη αφής (touch-screen) μπορεί να επηρεάσει επιπλέον την ανάπτυξη του εγκεφάλου. Σε αυτό το πλαίσιο, σημειώνει το Psy Central, φαίνεται ότι η αύξηση του χρόνου της οθόνης παραμελεί εκείνα τα κυκλώματα-κέντρα του εγκεφάλου που ελέγχουν τις πιο παραδοσιακές μεθόδους μάθησης, όπως είναι η ανάγνωση, η γραφή και η συγκέντρωση.

Κριτική χρήση
Πέραν, όμως, από τις επικίνδυνες επιπτώσεις, υπάρχει και μια θετική διάσταση. Αν ένα iPad χρησιμοποιείται για εκπαιδευτικούς σκοπούς -όπως η απόκτηση λεξιλογίου ή το διάβασμα ηλεκτρονικών βιβλίων- αυτό όντως μπορεί να βοηθήσει στην εκπαίδευση του παιδιού. Αλλά, όταν τα παιδιά στρέφονται σε ανόητο υλικό, που συχνά οι ερευνητές αποκαλούν «ηλίθιο», μπορεί άνετα να γίνει επιβλαβές. «Έχει ευρέως μελετηθεί ότι η αυξημένη έκθεση σε τηλεοπτικό χρόνο μειώνει την ανάπτυξη της γλώσσας και των κοινωνικών δεξιοτήτων του», επεσήμανε η Radesky, προσθέτοντας ότι «η χρήση κινητών μέσων μαζικής ενημέρωσης αντικαθιστά το ποσό του χρόνου που θα μπορούσε να δαπανάται για συμμετοχή στην άμεση αλληλεπίδραση μεταξύ ανθρώπων».