Ε. Γιολίτη: Εντός των επόμενων μηνών θα μεταστεγαστεί το Κρατικό Αρχείο

11:32 11/6/2021 - Πηγή: Sigma Live

Εντός των επόμενων μηνών θα μεταστεγαστεί το Κρατικό Αρχείο, σε νέο κτήριο στην Έγκωμη, όπου εκεί θα βρίσκονται η Διοίκηση, τα εργαστήρια Συντήρησης και Ψηφιοποίησης, το Αναγνωστήριο και ένα επιπλέον Αρχειοφυλάκιο, ενώ παράλληλα, έχουν ήδη ξεκινήσει οι διαδικασίες για την ανέγερση Ενιαίου Αρχειοφυλακίου στην πρωτεύουσα, ανακοίνωσε σήμερα η Υπουργός Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης κα Έμιλυ Γιολίτη, στο πλαίσιο δημοσιογραφικής διάσκεψης με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Εβδομάδας Αρχείων.

Η κα Γιολίτη εξήρε το έργο του Κρατικού Αρχείου και

εξέφρασε τη στήριξή της στο έργο που επιτελείται για τη διαφύλαξη της μνήμης του τόπου μας, και την προφύλαξη, από τη φθορά του χρόνου, των σημαντικότερων αρχείων των τελευταίων 140 ετών της ιστορίας της Κύπρου, προσθέτοντας πως στα σύγχρονα πολιτεύματα, η αξία των αρχείων είναι ανεκτίμητη και η πρόσβαση σε αυτά είναι απαραίτητο στοιχείο της δημοκρατίας.

Ο αναπληρωτής Έφορος Κρατικού Αρχείου κ. Χρίστος Κυριακίδης αφού περιέγραψε το σημαντικό ρόλο του Κρατικού Αρχείου, σημείωσε ότι ένα μεγάλο μέρος των αρχειακών συλλογών, που διαφυλάσσονται στο Κρατικό Αρχείο, έχει ταξινομηθεί, κωδικοποιηθεί και με τα ανάλογα ευρετήριά τους είναι προσβάσιμα τόσο διαδικτυακά, όσο και στο Αναγνωστήριο του Κρατικού Αρχείου.  Πρόσθεσε πως  η ψηφιοποίηση και η μικροφωτογράφηση αρχείων προχώρησε σε σημαντικό βαθμό κατά τα τελευταία έτη.

Ανακοίνωσε ακόμη ότι Το Κρατικό Αρχείο, στο πλαίσιο των προσπαθειών του για διαφύλαξη όλου του αρχειακού υλικού, που αφορά στην αντιμετώπισή της πανδημίας, ξεκίνησε ήδη ένα πρόγραμμα για τη συλλογή ημερολογίων, σημειώσεων και λοιπού αρχειακού υλικού, που ετοίμασαν οι πολίτες, κατά τις δύσκολες ημέρες της πανδημίας. Πρόσθεσε ότι το υλικό αυτό θα διαφυλαχθεί στο Κρατικό Αρχείο, αφού προστατευθούν, τα προσωπικά δεδομένα, ώστε να αποτελέσει σημαντική πηγή για τους μελλοντικούς μελετητές της ιστορίας.  Κάλεσε δε όποιον πολίτη διαθέτει τέτοιο υλικό, να επικοινωνήσει με το Κρατικό Αρχείο, για περισσότερες πληροφορίες.

Στη διάσκεψη παρουσιάστηκαν σημαντικά έγγραφα και αντικείμενα που φυλάσσονται στο Κρατικό Αρχείο όπως τα πρώτα χαρτονομίσματα που κυκλοφόρησαν, η υπογεγραμμένη Συνθήκη Εγγυήσεων, μητρώο εκπαιδευτηρίων και σχολείων και άλλες ειδικές εκδόσεις.

Αυτούσιες οι ομιλίες

Η εβδομάδα που διανύσαμε, από τις 7 Ιουνίου μέχρι σήμερα, έχει καθιερωθεί να εορτάζεται ως Παγκόσμια Εβδομάδα Αρχείων. Από το 2007, όταν καθιερώθηκε η ενάτη Ιουνίου ως Παγκόσμια Ημέρα Αρχείων και ιδιαίτερα τα τελευταία τρία χρόνια, που επεκτάθηκαν οι εορτασμοί σε εβδομαδιαίους, σκοπός είναι να αναδειχθεί η χρησιμότητα των αρχείων για την κοινωνία και τη χρηστή διακυβέρνηση και να ευαισθητοποιηθεί το ευρύ κοινό για τη σημασία τους. Αυτός ήταν, εξάλλου, και ο στόχος της καθιέρωσης της ημέρας αυτής από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών.

H φετινή θεματική των εορτασμών, όπως έχει τεθεί από το Διεθνές Συμβούλιο Αρχείων, το οποίο ανέλαβε τον συντονισμό τους, έχει ως τίτλο «Ενδυναμώνοντας τα Αρχεία» (#EmpoweringArchives). Οι κυριότεροι επιμέρους στόχοι, που έχουν τεθεί, είναι:

Πρώτον: Η ανάδειξη του ρόλου των αρχείων στην προώθηση της διαφάνειας, μέσω της πρόσβασης των πολιτών σε πληροφορίες, με απώτερο στόχο τη λογοδοσία των κυβερνήσεων και τη διασφάλιση ότι οι πολίτες μπορούν να προστατεύσουν τα δικαιώματά τους, και

δεύτερον: Η ανάδειξη των αρχείων, μέσω του διαδικτύου, με στόχο την κατανόηση από το ευρύ κοινό του ρόλου και της συμβολής τους.

O πρώτος στόχος βρίσκεται σε κοινή πορεία με τη στρατηγική της κυβέρνησης για ενίσχυση της διαφάνειας, η οποία αποτελεί σημαντικό παράγοντα της χρηστής διοίκησης. Σε αυτό τον τομέα, ο ρόλος αφενός της ορθής αρχειοθέτησης και της τήρησης αρχείων, και αφετέρου της διάσωσης, διαφύλαξης και πρόσβασης του κοινού σε αυτά, είναι πολύ σημαντικός, αφού στα αρχεία τεκμηριώνονται όλες οι διοικητικές και οικονομικές πράξεις, και αποτελούν αποτρεπτικό παράγοντα οποιασδήποτε προσπάθειας διαφθοράς.

Στα σύγχρονα πολιτεύματα, η αξία των αρχείων είναι ανεκτίμητη και η πρόσβαση σε αυτά είναι απαραίτητο στοιχείο της δημοκρατίας. Τα δημόσια αρχεία δεν είναι απλώς εργαλεία των κυβερνήσεων ή πηγές της ιστορικής έρευνας, αλλά συνάμα παρέχουν στον πολίτη τη δυνατότητα να έχει άμεση πρόσβαση και να ανατρέχει στα πεπραγμένα των εκάστοτε κυβερνήσεων και στα ιστορικά δεδομένα του τόπου του.

Η ενδυνάμωση του Κρατικού Αρχείου, το οποίο για 43 χρόνια επιτελεί σημαντικό ρόλο στη διάσωση των αρχείων που παράγει ο δημόσιος και ο ευρύτερος δημόσιος τομέας, σε συνάρτηση με την ηλεκτρονική διακυβέρνηση, η οποία προχωρά με γοργούς ρυθμούς, αποτελούν σημαντικά εχέγγυα για την προσπάθεια που γίνεται από την Κυβέρνηση για πάταξη της διαφθοράς. 

Όταν ανέλαβα ως Υπουργός, έθεσα ως πρωταρχικό σκοπό μου τη στήριξη του έργου του Κρατικού Αρχείου, το οποίο, με ελάχιστο προσωπικό και κάτω από δύσκολες συνθήκες, αλλά με την αγάπη των ανθρώπων του για τη διαφύλαξη της μνήμης του τόπου μας, προφυλάχθηκαν κυριολεκτικά από τη φθορά του χρόνου, τα σημαντικότερα αρχεία των τελευταίων 140 ετών της ιστορίας της Κύπρου.

Το Κρατικό Αρχείο, ένα σχετικά νεαρό αρχειακό ίδρυμα, σε σύγκριση με άλλες χώρες, έχει διαφυλάξει πέραν των 16 χιλιομέτρων μήκους ραφιών αρχεία από όλο το φάσμα της δημόσιας ζωής, διασώζοντας, ταξινομώντας και παρέχοντας προς έρευνα, με βάση πάντοτε τις ισχύουσες νομοθεσίες, αρχεία της αποικιακής διακυβέρνησης και της Κυπριακής Δημοκρατίας.  

Σε αυτό το πλαίσιο είναι με μεγάλη μου χαρά που ανακοινώνω σήμερα ότι πολύ σύντομα το Κρατικό Αρχείο θα μεταστεγαστεί σε νέο κτήριο, στην Έγκωμη. Εκεί θα βρίσκονται η Διοίκηση, τα εργαστήρια Συντήρησης και Ψηφιοποίησης, το Αναγνωστήριο και ένα επιπλέον Αρχειοφυλάκιο. Η μεταστέγασή του σε νέο χώρο, με αυξημένες συνθήκες ασφάλειας και προσβασιμότητας, θα αποτελέσει την έναρξη μιας νέας εποχής για το Κρατικό μας Αρχείο, μιας εποχής εξωστρέφειας, με στόχο πάντοτε την άμεση εξυπηρέτηση του πολίτη, την καλλιέργεια αρχειακής συνείδησης και την καλύτερη οργάνωση των υπόλοιπων, ιδιωτικών ως επί το πλείστων, αρχείων στην Κύπρο.

Παράλληλα, έχουν ήδη ξεκινήσει οι διαδικασίες για την ανέγερση Ενιαίου Αρχειοφυλακίου στην πρωτεύουσα. Το νέο αυτό κτηριακό συγκρότημα, στο οποίο θα μεταφερθούν, σε ένα ενιαίο χώρο, όλες οι αρχειακές συλλογές που φυλάσσονται στο Κρατικό Αρχείο, θα κτιστεί με συγκεκριμένες αρχειακές προδιαγραφές και σύμφωνα με διεθνή πρότυπα, ώστε, κάτω από ιδανικές συνθήκες υγρασίας και θερμοκρασίας, να διασφαλίζεται η ακεραιότητα των αρχείων και η διαρκής χρησιμοποίησή τους. Στον ίδιο χώρο, μελλοντικά, θα ανεγερθεί και το Κτήριο Διοίκησης του Κρατικού Αρχείου, με απώτερο στόχο τη στέγαση, στον ίδιο χώρο, των επί μέρους λειτουργιών του. Το στεγαστικό πρόγραμμα του Κρατικού Αρχείου αποτελεί προτεραιότητα του Υπουργείου Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης και αναμένεται να ολοκληρωθεί στα αμέσως επόμενα χρόνια.

Όπως έχω ήδη αναφέρει, το Κρατικό Αρχείο επιτελεί σημαντικό έργο, αθόρυβα και με υπερβάλλοντα ζήλο. Περισσότερες πληροφορίες για τον ρόλο και την αποστολή του θα  δώσει ο Αναπληρωτής Έφορος Κρατικού Αρχείου Χρήστος Κυριακίδης.

Αν. Εφόρου Κρατικού Αρχείου Χρίστου Κυριακίδη
Με την ευκαιρία της παρουσίας μου εδώ, θέλουμε ως Κρατικό Αρχείο  να ευχαριστήσουμε την έντιμη Υπουργό, κυρία Έμιλυ Γιολίτη, για την αγάπη και τη στήριξη που παρέχει στο τμήμα μας από την πρώτη ημέρα που ανέλαβε τα καθήκοντά της.

Είναι μεγάλο επίτευγμα για εμάς, αυτό που ήδη εξήγγειλε η κυρία Υπουργός, ότι σύντομα το Κρατικό Αρχείο θα στεγαστεί σε νέο, δικό του, κτήριο, το οποίο παραχωρήθηκε προς τον σκοπό αυτό, για να στεγαστεί δηλαδή η Διοίκηση, το Αναγνωστήριο και τα Εργαστήριά μας. Να αναφέρω επίσης ότι μέχρι σήμερα  η ανέγερση του Ενιαίου Αρχειοφυλακείου του Κρατικού Αρχείου, το οποίο επίσης εξήγγειλε πριν από λίγο η κα. Γιολίτη, αποτελούσε ένα μακροχρόνιο αίτημα, ίσως και ένα ασύλληπτο όνειρο μέχρι τώρα, για αυτό και είναι μεγάλη η χαρά μας που το έργο αυτό παίρνει επιτέλους σάρκα και οστά.
Ο Γιώργος Σεφέρης έγραψε: «Σβήνοντας ένα κομμάτι από το παρελθόν είναι σαν να σβήνεις και ένα αντίστοιχο κομμάτι από το μέλλον». Ο ρόλος του Κρατικού Αρχείου, στα 43 χρόνια ζωής του, είναι ακριβώς αυτός. Να αποτρέψει την απώλεια κομματιών του παρελθόντος, να τα φυλάξει και να παρέχει πρόσβαση σε αυτά στο κοινό για μελέτη. 

Το Κρατικό Αρχείο ιδρύθηκε το 1972, ως Δημόσιο Αρχείο, αλλά, λόγω της τουρκικής εισβολής, η λειτουργία του ξεκίνησε το 1978. Το 1991 μετονομάστηκε σε Κρατικό Αρχείο και από το 2019 αποτελεί ανεξάρτητο Τμήμα του Υπουργείου Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως.

Η πρώτη άμεση επέμβαση του τότε Δημόσιου Αρχείου, ήδη από το 1978, ήταν η διάσωση της συλλογής της Αρχιγραμματείας, των αρχείων δηλαδή της αποικιακής διοίκησης στην Κύπρο, που χρονολογείται από το 1878 μέχρι και το 1959. Η εν λόγω συλλογή, που αποτελείται από εκατοντάδες χιλιάδες φακέλους, είναι η μεγαλύτερη αρχειακή συλλογή σε όλο το νησί. Σε αυτή στηρίχτηκαν και στηρίζονται σχεδόν στην ολότητά τους οι ιστορικές, λαογραφικές και γενεαλογικές μελέτες που αφορούν την Κύπρο.

Κύρια αποστολή του Κρατικού Αρχείου είναι η παροχή, προς τον δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα υπηρεσιών εποπτείας και συντονισμού των διευθετήσεων για τη διάθεση, επιλογή και διαφύλαξη των αρχείων που παράγουν. Παρέχει, δηλαδή, οδηγίες σε κάθε φάση της αρχειακής διαχείρισης, με στόχο τη διασφάλιση μιας συνεπούς προσέγγισης κατά την εξέταση των αρχείων και κοινών αποφάσεων για τη διάθεσή τους, με την εφαρμογή επιστημονικών κριτηρίων αξιολόγησης.
Στα 43 χρόνια λειτουργίας του, το Κρατικό Αρχείο, μέσω της εφαρμογής του Προγράμματος Διαχείρισης Αρχείων, βοήθησε στη διάσωση των αρχείων της αποικιακής περιόδου και της περιόδου της Κυπριακής Δημοκρατίας, τα οποία είναι συμβατικής μορφής. Μέχρι σήμερα, στα αρχειοφυλάκιά του φυλάσσονται πέραν των 16 χιλιομέτρων μήκους ραφιών αρχεία διάφορων κατηγοριών, όπως διοικητικά, απογραφές, αρχεία διάφορων εκστρατειών, ερευνητικών επιτροπών και πολλά άλλα, ενώ μόνο τη τελευταία δεκαετία, με τη συμβολή του Κρατικού Αρχείου έχουν αποσυμφορηθεί χώροι που αντιστοιχούν σε 30 χιλιόμετρα μήκους ραφιών, εξοικονομώντας έτσι στη δημόσια υπηρεσία χώρους, χρήματα και εργατικό κόστος. Το Πρόγραμμα Διαχείρισης Αρχείων συνεχίζεται με εντατικούς ρυθμούς, με στόχο τη διάσωση όλων των υπόλοιπων αρχείων της Κυπριακής Δημοκρατίας, που τηρούνται στα κυβερνητικά τμήματα και άλλα σώματα του δημόσιου και ευρύτερου δημόσιου τομέα, καθώς και εκείνων που δημιουργούνται συνεχώς στα πλαίσια της διοικητικής εργασίας των τμημάτων. Με την εφαρμογή της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, η ανάγκη για διαχείριση και διαφύλαξη των αρχείων του δημόσιου τομέα που δημιουργούνται σε ηλεκτρονική μορφή είναι επίσης απαραίτητη.

Πέραν της διαφύλαξης, το Κρατικό Αρχείο είναι υπεύθυνο για τη διατήρηση, συντήρηση και ασφαλή φύλαξη των αρχείων, που μεταφέρονται στα αρχειοφυλάκιά του, καθώς και για τη διάθεσή τους προς επιθεώρηση από το κοινό.

Ένα μεγάλο μέρος των αρχειακών συλλογών, που διαφυλάσσονται στο Κρατικό Αρχείο, έχει ταξινομηθεί, κωδικοποιηθεί και με τα ανάλογα ευρετήριά τους είναι προσβάσιμα τόσο διαδικτυακά, όσο και στο Αναγνωστήριο του Κρατικού Αρχείου. Επίσης, έχουν γίνει αρκετά βήματα προς τον τομέα της πρακτικής συντήρησης, καθότι οι διαδικασίες που απαιτούνται για την αποκατάσταση των φθαρμένων αρχείων είναι χρονοβόρες και δαπανηρές, ενώ η ψηφιοποίηση και η μικροφωτογράφηση αρχείων προχώρησε σε σημαντικό βαθμό κατά τα τελευταία έτη.

Το κοινό έχει την ευχέρεια να επιθεωρεί τα αρχεία που φυλάσσονται στο Κρατικό Αρχείο και να αντλεί πληροφορίες από τις πρωτογενείς αρχειακές πηγές σχετικά με το αντικείμενο της έρευνάς του. Παράλληλα, μέσω του εκδοτικού προγράμματος του Κρατικού Αρχείου, δημοσιεύεται, με θεματικούς άξονες, αρχειακό υλικό, με στόχο την περαιτέρω υποβοήθηση της έρευνας.

Η περίοδος της πανδημίας, που όπως φαίνεται ξεπερνιέται, ήταν μια δύσκολη περίοδος για όλη την κοινωνία. Το Κρατικό Αρχείο, στα πλαίσια των προσπαθειών του για διαφύλαξη όλου του αρχειακού υλικού, που αφορά στην αντιμετώπισή της, ξεκίνησε ήδη ένα πρόγραμμα για τη συλλογή ημερολογίων, σημειώσεων και λοιπού αρχειακού υλικού, που ετοίμασαν οι πολίτες, κατά τις δύσκολες ημέρες της πανδημίας. Το υλικό αυτό θα διαφυλαχθεί στο Κρατικό Αρχείο, αφού προστατευθούν, όπως γίνεται πάντοτε, τα προσωπικά δεδομένα, ώστε να αποτελέσει σημαντική πηγή για τους μελλοντικούς μελετητές της ιστορίας. Με την ευκαιρία αυτή, κάνω έκκληση σε όποιον έχει τέτοιο υλικό, να επικοινωνήσει με το Κρατικό Αρχείο, για περισσότερες πληροφορίες.   

Καταληκτικά, η μετεγκατάσταση του αναγνωστηρίου και των εργαστηρίων του Κρατικού Αρχείου στο νέο κτήριο, θα αποτελέσει το εφαλτήριο, για την περαιτέρω αναβάθμιση του ρόλου του Κρατικού Αρχείου. Στόχος είναι να καταστεί το Κρατικό Αρχείο Κύπρου ο συντελεστής που θα βοηθήσει στην καλλιέργεια αρχειακής συνείδησης στην κοινωνία, ο άξονας γύρω από τον οποίο θα οργανωθούν και άλλα, ιδιωτικά αρχεία στη χώρα μας, και το βασικό έρεισμα για την επιστημονική έρευνα.