Εconomist: Γιατί ο πόλεμος Ουκρανίας ίσως τερματίσει τη σχέση Ρωσίας-Τουρκίας

12:29 25/2/2022 - Πηγή: Sigma Live

Η κίνηση στον Βόσπορο, την πλωτή οδό που χωρίζει την Κωνσταντινούπολη και συνδέει τον Μαρμαρά και τη Μαύρη Θάλασσα, ήταν πιο πολυσύχναστη από ό,τι συνήθως τελευταία και πιο επικίνδυνη. Από εκεί περνούν Ρωσικά πολεμικά πλοία, υπερδεξαμενόπλοια, επιβατηγά πλοία και περιστασιακά «δελφίνια» που κατευθύνονται βόρεια προς την Ουκρανία. Από τις αρχές Φεβρουαρίου, έχουν περάσει τουλάχιστον έξι ρωσικά αμφίβια επιθετικά πλοία, καθώς και ένα υποβρύχιο κλάσης Kilo. Η Ρωσία έχει τώρα τέσσερα τέτοια υποβρύχια στη Μαύρη Θάλασσα, το καθένα οπλισμένο

με πυραύλους ικανούς να πλήξουν στόχους οπουδήποτε στην Ουκρανία.

 

Διαβάστε επίσης: «Θα κλείσουν τα Στενά αν κριθεί ότι υπάρχει κατάσταση πολέμου για Τουρκία»

Λίγες χώρες παρακολουθούν τον πόλεμο για τον οποίο αναπτύχθηκαν αυτά τα όπλα με τόση αγωνία όσο η Τουρκία. Η κυβέρνησή της, με επικεφαλής τον Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, είναι πρόθυμη να διατηρήσει την πρόσφατη προσέγγιση του με τη Ρωσία. «Δεν μπορούμε να παραιτηθούμε» ούτε από τη Ρωσία ούτε από την Ουκρανία, είπε ο Ερντογάν στις 23 Φεβρουαρίου. Αλλά οι ενέργειες της Ρωσίας μπορεί να  υποχρεώσουν τον Ερντογάν να αναλάβει δράση. Την επόμενη μέρα, καθώς οι ρωσικές βόμβες άρχισαν να πέφτουν στην Ουκρανία, το υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας χαρακτήρισε την εισβολή «απαράδεκτη» και «σοβαρή παραβίαση του διεθνούς δικαίου». Είχε ήδη καταγγείλει την αναγνώριση από τη Ρωσία των αυτονομιστικών θυλάκων στην Ουκρανία. Ο πόλεμος θα δοκιμάσει τη σχέση, πιθανώς μέχρι την καταστροφή.

 

Το πιο άμεσο μέλημα της Τουρκίας είναι η οικονομία της. Ο κ. Ερντογάν, ο οποίος βοήθησε να ανέβει ο πληθωρισμός πάνω από 48% και ακρωτηρίασε το νόμισμά του με κακές μειώσεις των επιτοκίων, είναι πρόθυμος για εισροή ξένου συναλλάγματος  από μια πολυάσχολη τουριστική περίοδο, χαμηλότερες τιμές ενέργειας και κάποιο μέτρο περιφερειακής σταθερότητας. Οι ενέργειες της Ρωσίας στην Ουκρανία φαίνεται να έχουν τορπιλίσει τέτοιες προοπτικές. Οι Ρώσοι και οι Ουκρανοί αντιπροσώπευαν πάνω από το ένα τέταρτο των ξένων επισκεπτών στην Τουρκία πέρυσι. Αυτό το καλοκαίρι, κατά πάσα πιθανότητα, θα εμφανιστούν πολύ λιγότεροι. Οι δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας, ενός από τους κύριους εμπορικούς εταίρους της Τουρκίας και τον κύριο προμηθευτή φυσικού αερίου της, θα επιφέρουν στην οικονομία ένα ξεχωριστό πλήγμα. Ο πόλεμος έχει ήδη ανατριχιάσει τις τουρκικές αγορές. Στις 24 Φεβρουαρίου η λίρα κατευθυνόταν προς τη χειρότερη μέρα της φέτος.

 

Η Τουρκία δεν θέλει να ανταγωνιστεί τη Ρωσία. Την τελευταία φορά που το έκανε, καταρρίπτοντας ένα ρωσικό πολεμικό αεροσκάφος κοντά στα σύνορα με τη Συρία το 2015, η ρωσική απάντηση, ένας συνδυασμός κυρώσεων και απειλών, ήταν αρκετά ισχυρή ώστε να αναγκάσει τον κ. Ερντογάν να ζητήσει μια σπάνια συγγνώμη και μια σειρά παραχωρήσεων. Αυτό που ακολούθησε ήταν μια τήξη των σχέσεων, που χαρακτηρίστηκε από νέες ενεργειακές συμφωνίες, τη συνεργασία στη Συρία και την αγορά ενός συστήματος αεράμυνας S-400 από την Τουρκία από τη Ρωσία. Η Ρωσία προσπάθησε έκτοτε να αποσπάσει την Τουρκία από το ΝΑΤΟ, ενώ η Τουρκία, αποξενωμένη από τους δυτικούς εταίρους της, στράφηκε στη Ρωσία για να προωθήσει τα περιφερειακά της συμφέροντα.

 

Είναι αξιοσημείωτο ότι η προσέγγιση έχει επιζήσει από τη δολοφονία του πρεσβευτή της Ρωσίας στην Τουρκία, καθώς και από τους πολέμους στη Λιβύη, τη Συρία και το Αζερμπαϊτζάν, στους οποίους οι πληρεξούσιοι της Τουρκίας αντιμετώπισαν τη Ρωσία. Οι δύο δυνάμεις συνεργάζονται όποτε είναι δυνατόν και αντιμετωπίζουν η μία την άλλη όπου χρειάζεται, αν και σχεδόν ποτέ άμεσα. «Είναι σαν capoeira», λέει ένας Ευρωπαίος διπλωμάτης, αναφερόμενος σε μια στυλιζαρισμένη βραζιλιάνικη πολεμική τέχνη. «Κάθε πλευρά κάνει το χορό της, προσαρμόζει στην άλλη, αλλά πάντα υπάρχει ο κίνδυνος να πέσουν στο κένό». Όταν το κάνουν, ένας από αυτούς (συνήθως η Τουρκία) βρίσκει τρόπο να υποχωρήσει. Όταν μια ρωσική αεροπορική επιδρομή σκότωσε δεκάδες Τούρκους στρατιώτες που στάθμευαν στη Συρία το 2020, ο κ. Ερντογάν διέταξε μια εκστρατεία βομβαρδισμού κατά των δυνάμεων του συριακού καθεστώτος, αλλά όχι των ρωσικών θέσεων. Η Τουρκία έχει επίσης σιωπήσει για τις γελοιότητες της Ρωσίας στη Λευκορωσία.

 

Όμως η Τουρκία θεωρεί την Ουκρανία στρατηγικό εταίρο. Αντιτάχθηκε στην προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία, υποστήριξε τα σχέδια της Ουκρανίας να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και μοιράστηκε τις ανησυχίες της για τη συσσώρευση του ναυτικού της Ρωσίας στη Μαύρη Θάλασσα. Η Τουρκία πούλησε επίσης στην Ουκρανία δεκάδες οπλισμένα drones, εξοργίζοντας τον κ. Πούτιν. Νωρίτερα αυτό το έτος, ο κ. Ερντογάν και ο Ζελένσκι, πρόεδρος της Ουκρανίας, υπέγραψαν μια νέα συμφωνία αμυντικής συνεργασίας. Ο πόλεμος θα δυσκολέψει την Τουρκία να ισορροπήσει τις δεσμεύσεις της ως μέλος του ΝΑΤΟ και τις θερμές σχέσεις της με τη Ρωσία, λέει ο Alper Coskun από το Carnegie Endowment for International Peace, μια δεξαμενή σκέψης στην Αμερική.

 

Η υποστήριξη της Τουρκίας προς την Ουκρανία έχει ήδη βοηθήσει τη χώρα να αμαυρώσει τα ήδη αμαυρωμένα διαπιστευτήριά της στο ΝΑΤΟ. Αμερικανοί διπλωμάτες, που συνήθιζαν να βάζουν την Τουρκία στο στόχαστρο για τα ανθρώπινα δικαιώματα, επαινούν τη στάση της απέναντι στην Ουκρανία. Βοηθά το γεγονός ότι η Τουρκία έχει αρχίσει να επιδιορθώνει τους δεσμούς με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Αίγυπτο και το Ισραήλ, όλοι τους σύμμαχοι των Αμερικάνών.

 

Ωστόσο, η Ρωσία έχει τρόπους να μετριάσει την υποστήριξη της Τουρκίας προς την Ουκρανία. Πουθενά δεν είναι τόσο ξεκάθαρο όσο στο Ιντλίμπ, μια επαρχία στη βορειοανατολική Συρία γεμάτη με πάνω από 3 εκατομμύρια αμάχους και που ελέγχεται από ισλαμιστές εξτρεμιστές. Πριν από δύο χρόνια, η Τουρκία, η οποία υποστηρίζει τους αντάρτες, και η Ρωσία, η οποία υποστηρίζει το συριακό καθεστώς, συμφώνησαν σε κατάπαυση του πυρός. Αυτό σταμάτησε μια επίθεση του καθεστώτος που θα είχε ωθήσει τους αντάρτες και τα εκατομμύρια των προσφύγων προς τα σύνορα της Τουρκίας. Από την έναρξη της κρίσης στην Ουκρανία, οι παραβιάσεις της κατάπαυσης του πυρός έχουν αυξηθεί, λένε αξιωματούχοι στην Άγκυρα. Αυτό δεν είναι τυχαίο. Πιστεύουν ότι η Ρωσία οπλίζει τους πρόσφυγες εναντίον της Τουρκίας. «Οι Ρώσοι βλέπουν την Ιντλίμπ ως ένα αδύναμο σημείο για την Τουρκία», λέει ένας αξιωματούχος. «Στέλνουν ένα μήνυμα, ότι αν κάνουμε κάτι που δεν τους αρέσει [στην Ουκρανία], μπορούν να κάνουν τη ζωή μας δύσκολη».

 

Ο Ερντογάν είπε νωρίτερα φέτος ότι η Τουρκία θα κάνει ό,τι είναι απαραίτητο ως μέλος του ΝΑΤΟ σε περίπτωση ρωσικής εισβολής. Αλλά στην πράξη υπάρχουν τόσα πολλά που είναι έτοιμη να κάνει η Τουρκία για την Ουκρανία. Πρόσφατα ένας από τους κορυφαίους συμβούλους του πρωθυπουργού ισχυρίστηκε ότι η Τουρκία δεν θα ευθυγραμμιστεί με τις ξένες κυρώσεις κατά της Ρωσίας, χαρακτηρίζοντάς τις «άχρηστες». Αντίθετα, η Τουρκία είχε προσπαθήσει να τοποθετηθεί ως πιθανός μεσολαβητής μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας - μια ιδέα που τώρα φαίνεται αφελής. Ο κ. Ερντογάν θα ήθελε πολύ να διατηρήσει άνετους δεσμούς με τη Ρωσία, αλλά ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι πιθανό να αποδείξει το τέλος της σχέσης.

 

Πηγή: Εconomist