Έγγραφα αποκαλύπτουν τη στάση των Βρετανών στο ψευδοκράτος

08:49 3/7/2015 - Πηγή: Sigma Live

Τη στάση της Βρετανίας λίγο πριν και αμέσως μετά από την ανακήρυξη του ψευδοκράτους αποκαλύπτουν τα αποχαρακτηρισθέντα αρχεία του Φόρεϊν Όφις από το 1983 που δίνονται σήμερα στη δημοσιότητα.

Εσωτερικό έγγραφο με ημερομηνία 12 Οκτωβρίου 1983 από το Τμήμα Νοτίου Ευρώπης του βρετανικού Υπουργείου Εξωτερικών ανέφερε: «Μία τουρκοκυπριακή ανακήρυξη ανεξαρτησίας θα είχε καταστροφική επίπτωση στις διακοινοτικές συνομιλίες. Θα δημιουργούσε μια κρίση επί του κυπριακού ζητήματος με συνέπειες στα Ηνωμένα Έθνη, την ΕΟΚ και το ΝΑΤΟ.

Θα τοποθετούσε εμάς, ως εγγυήτρια δύναμη, σε μια ιδιαιτέρως αμήχανη θέση.

Είναι σημαντικό να κάνουμε το παν δυνατό να την αποτρέψουμε». Στη συνέχεια ο επικεφαλής του τμήματος D C Wilson επισήμαινε ότι αν παρά τις προσπάθειες της Βρετανίας να αποτρέψει τη μονομερή ανακήρυξη ο Ντενκτάς εμφανιζόταν αποφασισμένος και οι Τούρκοι απρόθυμοι να τον σταματήσουν, «θα πρέπει να αναλογιστούμε ισχυρότερες παραστάσεις συμπεριλαμβανομένου ενός μηνύματος στους Τούρκους από τον Υπουργό Εξωτερικών Τζέφρι Χάου ή την Πρωθυπουργό Μάργκαρετ Θάτσερ.

Στις 4 Νοεμβρίου ο Ρότζερ Μπόουν, Ιδιωτικός Γραμματέας του Υπουργού Εξωτερικών, ανέφερε σε σημείωμά του προς τους διπλωμάτες του Φόρεϊν Όφις ότι οι αντιδράσεις της Βρετανίας σε περίπτωση ανακήρυξης του ψευδοκράτους «θα έπρεπε να χρωματίζονται από την ανάγκη να φανεί ότι εκπλήρωνε τις υποχρεώσεις υπό τη Συνθήκη των Εγγυήσεων και από την ευκταία διατήρηση καλών σχέσεων με τη Δημοκρατία της Κύπρου ώστε να διατηρηθεί η απρόσκοπτη χρήση των βάσεων».

Επίσης τη Βρετανία ενδιέφερε η διατήρηση καλών σχέσεων με την Ελλάδα «για γενικότερους λόγους», ο περιορισμός των συνεπειών για το ΝΑΤΟ και των συνεπειών στη σχέση της Τουρκίας με τη Δύση. Μεταξύ άλλων ο συντάκτης του σημειώματος πρόσθετε ότι η στρατιωτική δράση σε περίπτωση ανακήρυξης του ψευδοκράτους δεν ήταν επιθυμητή, καθώς θα σήμαινε ευθεία σύγκρουση με έναν εταίρο του ΝΑΤΟ, η οποία χωρίς έγκριση από το Συμβούλιο Ασφαλείας θα συνιστούσε παραβίαση της Χάρτας των Ηνωμένων Εθνών.

Σε έγγραφο του Φόρεϊν Όφις με ημερομηνία 9 Νοεμβρίου 1983, που αναφερόταν στην πιθανή ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του ψευδοκράτους, σημειωνόταν παρατήρηση του Υπουργού Εξωτερικών ότι η χώρα που είχε τη μεγαλύτερη επιρροή επί της Τουρκίας ήταν οι ΗΠΑ. Σημειωνόταν ότι η βρετανική κυβέρνηση είχε προσεγγίσει τον προηγούμενο μήνα, όταν η προοπτική ανακήρυξης του ψευδοκράτους έμοιαζε σοβαρή, τους κύριους συμμάχους, ιδίως τους Αμερικανούς, αλλά και τους Γερμανούς και τους Ιταλούς, ώστε να πιέσουν διπλωματικά την Τουρκία.

Η εκτίμηση των Βρετανών διπλωματών όπως προκύπτει από το έγγραφο ήταν ότι η δυνατή παρέμβαση του Αμερικανού Υπουργού Εξωτερικών στον Τούρκο ομόλογό του στις 5 Οκτωβρίου μαζί με τις κινήσεις των υπολοίπων χωρών και της Βρετανίας είχαν επιφέρει αποτελέσματα, καθώς «σκλήρυναν την αποφασιστικότητα εκείνων στην Άγκυρα που, ως αποτέλεσμα της δικής τους αποτίμησης των τουρκικών συμφερόντων, επιθυμούσαν να συγκρατήσουν τον Ντενκτάς».

Το πρωινό της 15ης Νοεμβρίου, οπότε και ανακηρύχθηκε το ψευδοκράτος, οι εσωτερικές σημειώσεις του Φόρεϊν Όφις έδιναν απαντήσεις σε διάφορα ερωτήματα αναφορικά με την κατάσταση που είχε διαμορφωθεί. Για παράδειγμα στο ερώτημα αν η Βρετανία θα αναλάμβανε στρατιωτική δράση, η απάντηση ήταν ότι δεν επρόκειτο για στρατιωτικό πρόβλημα. Στο ερώτημα αν θα επιβάλλονταν κυρώσεις στους Τούρκους και στους Τουρκοκύπριους η βρετανική θέση ήταν ότι δεν ήταν επιθυμητό να γίνει κάτι που θα καθιστούσε ακόμα πιο δύσκολη μια τελική διευθέτηση του Κυπριακού προβλήματος.

Το ίδιο πρωινό είχε υπάρξει τηλεφωνική επικοινωνία της Μάργκαρετ Θάτσερ με τον Πρόεδρο Κυπριανού. Αμέσως μετά δινόταν η εντολή στις αρμόδιες διπλωματικές υπηρεσίες να μεταφερθεί μήνυμα της Βρετανίδας Πρωθυπουργού στον Τούρκο Πρόεδρο Εβρέν. Στο μήνυμά της η Μάργκαρετ Θάτσερ σημείωνε την ανησυχία της για την ανακήρυξη του ψευδοκράτους, προσθέτοντας ότι ως εγγυήτρια δύναμη η Βρετανία την καταδίκαζε. Επίσης η «σιδηρά κυρία» απηύθυνε έκκληση στον Τούρκο Πρόεδρο να πράξει τα μέγιστα για την ανάκληση της ενέργειας του Ντενκτάς.

Πάντως ενδεικτικές του τελικού αιφνιδιασμού των Βρετανών και άλλων από την απόφαση ανακήρυξης του ψευδοκράτους, παρά τις διαρκείς αναφορές σε μια τέτοια πιθανότητα, είναι διπλωματικές αναφορές των ημερών πριν τη 15η Νοεμβρίου.

Στις 9 Νοεμβρίου διπλωμάτης του Φόρεϊν Όφις ανέφερε σε εσωτερικό έγγραφο πως η εκτίμηση που υπήρχε ήταν πως η ανακήρυξη δεν επίκειτο, δηλαδή λιγότερο από μία εβδομάδα πριν την πραγματοποίησή της. Ακόμα και την προηγουμένη, στις 14 Νοεμβρίου, έγγραφο που αναφερόταν στις εκτιμήσεις του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, της Άγκυρας και της Λευκωσίας για το κατά πόσο επίκειτο η ανακήρυξη, σχολίαζε: «Κανείς από τους τρεις δεν την θεωρούσε επικείμενη».

Πηγή: ΚΥΠΕ