Καζίνο:Η λύση στα προβλήματα; Ή ένα καινούργιο πρόβλημα ανάμεσα σε όλα τα άλλα

08:59 22/8/2023 - Πηγή: Sigma Live

Το καζίνο αποτελεί ένα χώρο όπου οι άνθρωποι μπορούν να περάσουν το χρόνο τους διασκεδάζοντας μόνοι ή με παρέα, νιώθοντας όμορφα ακόμη και στην περίπτωση όπου το κόστος είναι μεγαλύτερο από το κέρδος. Μετατοπίζοντας την προσοχή μας από τη μεγάλη εικόνα στις λεπτομέρειες, μπορούμε να παρατηρήσουμε όλα εκείνα τα στοιχεία που καθιστούν το χώρο του καζίνο ελκυστικό προς τους πελάτες του, τόσο για να τον επισκεφτούν, αλλά και για να ξοδέψουν περισσότερο χρόνο και χρήμα στην κάθε τους επίσκεψη.

Τί είναι αυτό που κάνει το καζίνο τόσο εθιστικό, και «παρακινεί» τους πελάτες έστω και αν χάνουν μεγάλο

χρηματικό ποσό, να επιστρέφουν σε αυτό με την ίδια ενέργεια και θετικότητα; Πώς αυτές οι λεπτομέρειες μπορούν τελικά να φανούν «επικίνδυνες» προς τους πελάτες του καζίνο, και να οδηγήσουν σε συμπεριφορές εξάρτησης;

Μελετώντας αυτές τις λεπτομέρειες και το γενικότερο προφίλ των καζίνο, διαπιστώνουμε πως με ένα εντυπωσιακό τρόπο οι χώροι αυτοί, ξεκινώντας από τη διακόσμηση και τη διαρρύθμιση, έχουν τη δυνατότητα «ελέγχου» της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Πολλά καζίνο δημιουργούνται με βάση τις αρχές που έθεσαν οι Bill Friedman και Roger Thomas (Schwarts, 2022).

Ο Friedman, επηρεασμένος από τον δικό του εθισμό στον τζόγο, μελέτησε τα στοιχεία που κάνουν τα καζίνο επιτυχημένα. Η θέση του περί «κλασικής σχεδίασης καζίνο» (classic casino design), επικεντρώνεται στη μορφή των καζίνο και την επίδρασή της στη συμπεριφορά των ανθρώπων που συστηματικά τα επισκέπτονται. Ο υψηλός φωτισμός, η σωστή θερμοκρασία, ο κλειστός χώρος χωρίς παράθυρα και ρολόγια, η σταθερή και άμεση εξυπηρέτηση των πελατών, δημιουργούν το συναίσθημα της οικειότητας, την αίσθηση πως εκείνη τη στιγμή βρίσκονται σε ένα πλαίσιο το οποίο φροντίζει τις ανάγκες τους, ένα φωτεινό και εξυπηρετικό «σπίτι», που επιτρέπει στον κάθε πελάτη να κλειδώσει έξω όλα τα στοιχεία της καθημερινότητάς του, και άνετα να υπάρχει εκεί ανεπηρέαστος από κάθε σκοτούρα. Επιπρόσθετα, αυτό το εξαιρετικά διεγερτικό περιβάλλον, τα λαμπερά φώτα και οι δυνατοί ήχοι της νίκης, προσελκύουν πλήρως τους παίκτες, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να αγνοήσουν τον έξω κόσμο και να ενεργήσουν πριν σκεφτούν τις απώλειές τους. Αυτός ο «απολαυστικός εγκλωβισμός» στον κόσμο του καζίνο, δημιουργεί μια κακή επαφή με τον πραγματικό χρόνο αλλά και τον ίδιο εαυτό, επιτρέποντας στους ανθρώπους να παραμείνουν εκεί για παρατεταμένο χρόνο, μη έχοντας τη δυνατότητα να αντιληφθούν πόση ώρα έχει περάσει. Από την άλλη, άτομα με εξάρτηση στο καζίνο φαίνεται να το επισκέπτονται συστηματικά, με σκοπό να «εισβάλουν» σε αυτή τη ψυχική κατάσταση, και κατ΄ επέκταση να αποστασιοποιηθούν από διάφορες καθημερινές δυσκολίες. Συνεπώς, μέσα από ένα μηχανισμό κυκλικής αιτιότητας, ο χώρος του καζίνο επιτρέπει στα άτομα να απομακρύνονται από τις καθημερινές δυσκολίες, και την ίδια στιγμή, τα «άλυτα» καθημερινά προβλήματα οδηγούν αυτόν που τα βιώνει στο καζίνο, μέσα από ένα «λυτρωτικό μονόδρομο».

Ο Friedman επίσης περιγράφει την ψυχολογία που εξελίσσεται μέσα από τη διαρρύθμιση των καζίνο, η οποία περιλαμβάνει κατά κύριο λόγο πεζόδρομους που μοιάζουν με λαβύρινθο και είναι επενδεδυμένοι με δελεαστικά παιχνίδια. Αυτός ο λαβύρινθος από μηχανήματα έχει σκοπό να αποπροσανατολίσει τους επισκέπτες και να τους αναγκάσει να παίξουν καθώς προσπαθούν να βρουν την τουαλέτα ή την έξοδο.

Με παρόμοιο τρόπο, ο Thomas δίνει έμφαση στη συναισθηματική κατάσταση των πελατών, ως αποτέλεσμα των χαρακτηριστικών του χώρου ενός καζίνο. Συγκεκριμένα, περιγράφει πως το στυλ ενός καζίνο, γνωστό ως «σχέδιο παιδικής χαράς» (playground design), διαθέτει ψηλά ταβάνια, όμορφη διακόσμηση και εύκολη στην πλοήγηση διάταξη. Όπως και μια κλασσική παιδική χαρά, έτσι και το καζίνο, ενθαρρύνει τους ανθρώπους να μείνουν περισσότερο και να επιστρέψουν σύντομα εκεί, παρά το πόσα χρήματα έχουν ήδη θυσιάσει.
Σύμφωνα με τους Cherkasova και συνεργάτες (2018), στο άρθρο τους «Win-Concurrent Sensory Cues Can Promote Riskier Choice», τα λαμπερά φώτα και οι ήχοι της νί-κης, διεγείρουν τις αισθήσεις προσελκύοντας πλήρως τους παίχτες, και δίνοντάς τους τη δυνα-τότητα να αγνοήσουν τον έξω κόσμο και να ενεργήσουν πριν σκεφτούν τις απώλειές τους, λαμβάνοντας λανθασμένες αποφάσεις. Επιπλέον, στο άρθρο των Mentzoni και συν., (2014) «Type of musical soundtrack affects behavior in gambling», διαπιστώνεται πως, η μουσική υπόκρουση επηρεάζει τη συμπεριφορά των παικτών. Συγκεκριμένα, στην εν λόγω έρευνα οι άνθρωποι που στοιχημάτιζαν ενώ άκουγαν μουσική χαμηλού τέμπο έπαιζαν περισσότερο χρόνο, λόγω του συναισθήματος χαλάρωσης που προκαλούσε το συγκεκριμένο είδος μουσι-κής. Αντίθετα, όσοι άκουγαν μουσική σε υψηλό ρυθμό είχαν ταχύτερους χρόνους αντίδρασης, και σε λιγότερο χρόνο ξόδευαν περισσότερα χρήματα.

Για πιο λόγο όμως οι παίκτες του καζίνο συνεχίζουν να ποντάρουν, ενώ έχουν ήδη χάσει αρκετά χρήματα;

Οι τυχερές μηχανές μπορούν να προγραμματιστούν ώστε να χρησιμοποιούν «σχεδόν αστοχίες» (near-misses), κάτι που μπορεί να κρατήσει τους παίκτες ενεργούς στο παιχνίδι. Οι «σχεδόν αστοχίες» περιγράφουν τη διαδικασία όπου ένα άτομο τελικά χάνει, ενώ βρίσκεται πολύ κοντά στη νίκη. Με άλλα λόγια, ένας παίκτης κουλοχέρη μπορεί να πάρει τέσσερα από τα πέντε σύμβολα που χρειάζονται για να κερδίσει. Όταν όμως διαπιστώσει ότι απέχει μόνο ένα σύμβολο από το κορυφαίο έπαθλο, νιώθει έντονο ενθουσιασμό, ένα παρατεταμένο συ-ναίσθημα ελπίδας προς τη νίκη, όπως επίσης και το φόβο ότι εάν τερματίσει το παιχνίδι θα χάσει την ευκαιρία του να κερδίσει ένα μεγάλο έπαθλο.

Οι ερευνητές που μελέτησαν τις επιπτώσεις των «σχεδόν αστοχιών» στον εγκέφαλο, έχουν διαπιστώσει ότι οι «σχεδόν αστοχίες» διεγείρουν το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφά-λου παρά τη μη χρηματική ενίσχυση. Έτσι, και μόνο ο ενθουσιασμός της σχεδόν νίκης μπορεί να είναι εξίσου ευχάριστος με την πραγματική νίκη. Αυτό το αποτέλεσμα αυξάνει την επιθυ-μία των παικτών να συνεχίσουν το παιχνίδι, ενώ επίσης σχετίζεται με τον εθισμό στον τζόγο.

Τέλος, αρκετά από τα παιχνίδια στον χώρο του καζίνο, δίνουν στους παίκτες μια ψευδή αίσθηση ελέγχου. Όταν λόγου χάρη ένα παιχνίδι εμπεριέχει το ρίξιμο των ζαριών, οι παίχτες οι οποίοι καλούνται οι ίδιοι να ρίξουν τα ζάρια νιώθουν πως μπορούν σε ένα μεγάλο ποσοστό να «ελέγξουν» και να επηρεάσουν το αποτέλεσμα. Κάτι παρόμοιο ισχύει και στην περίπτωση όπου οι παίχτες κρατάνε τα φύλλα της τράπουλας που τους αναλογούν στο παιχνίδι (π.χ. πόκερ) και οι ίδιοι αποφασίζουν ποια φύλλα θα ρίξουν και ποια θα κρατήσουν. Αρκετά ενδιαφέρον αποτελεί το εύρημα που υποστηρίζει πως, ακόμη και οι παίχτες των τυχερών μηχανών, νιώθουν πως οι ίδιοι έχουν τον έλεγχο στο αποτέλεσμα. Αυτά τα πιο διαδραστικά παιχνίδια μπορεί να κάνουν μερικούς ανθρώπους να πιστεύουν ότι έχουν περισσότερες πιθανότητες να κερδίσουν επειδή έχουν περισσότερο έλεγχο, ή πιο σωστά, την ψευδαίσθηση ελέγχου. Ως αποτέλεσμα, μπορεί να ποντάρουν περισσότερο, νομίζοντας ότι τελικά θα κερδίσουν πίσω ό,τι έχασαν. Η αλήθεια είναι ότι, ανεξάρτητα από το πόσο έλεγχο πιστεύουν οι παίχτες ότι έχουν στο αποτέλεσμα ενός παιχνιδιού, το ίδιο το καζίνο διασφαλίζει εάν και πόσο θα είναι το κέρδος (Spetch και συν., 2020).
…“Addiction is the only prison where the locks are on the inside…”

Δρ. Ιφιγένεια Στυλιανού
Κλινική και Εκπαιδευτική Ψυχολόγος
Μέλος Συνδέσμου Ψυχολόγων Κύπρου