Κριτική δικαστικών αποφάσεων

15:57 27/3/2019 - Πηγή: Sigma Live

«Ου γαρ ο δικαστής, ούδ’ ο βουλευτής, ούδ’ ο εκκλησιαστής

άρχων

αλλά το δικαστήριο

η βουλή

ο δήμος»

Τα δικαστήρια είναι τα εντεταλμένα εκείνα όργανα της πολιτείας τα οποία στις δύο κύριες μορφές της λειτουργίας τους στην μεν αστική τους δικαιοδοσία επιλύουν αστικής μορφής ιδιωτικές διαφορές που προκύπτουν μέσα από την πολύπλοκη ροή της κοινωνίας μας, στην δε ποινική τους δικαιοδοσία αποτελούν την άμυνα της κοινωνίας και την επίθεση της συνάμα προς τον κάθε παραβιάζοντα τους ποινικούς νόμους. Για την επιτέλεση του έργου των δικαστηρίων ακατάπαυστα μοχθούν ως ακούραστοι

εργάτες της δικαιοσύνης και σεμνοί υπηρέτες της Θέμιδας οι δικαστές από την μια πλευρά και οι δικηγόροι από την άλλη.
Τα δικαστήρια ως το υψηλοτέρο ηθικό δημιούργημα της κοινωνίας επιφορτισμένα με το ιερό καθήκον να αποδώσουν την ανώτερη αξία του ανθρώπου την δικαιοσύνη, δεν είναι καθ΄αυτώ «εξουσία» - απρόσωπη, δεσποτική και ανεξέλεγκτη - όπως κακώς κατά την άποψη μας λέγεται, αλλά είναι τα κατά νόμον εξουσιοδοτημένα εκείνα όργανα τα οποία ασκούν την λαϊκή εξουσία.

Εγγύηση

της νομικά ορθής και ηθικά αμερόληπτης και ακεραίας λειτουργίας των δικαστηρίων και βεβαίως του παραγόμενου έργου και αποτελέσματος αυτών, δηλαδή των εκδιδομένων αποφάσεων τους, αποτελεί η κριτική των δικαστικών αποφάσεων από την κοινωνία (και από τον κάθε πολίτη ξεχωριστά) με την διήθηση τους μέσα από τα δικά της ηθικά αλάνθαστα και απόλυτα σοφά της φίλτρα.

Εκφραση γνώμης από τα μέλη της κοινωνίας μας.

Η κοινωνία αυτοδικαίως κέκτηται το απόλυτο δικαίωμα λειτουργώντας συνολικά ώς ενότητα αλλά και ο κάθε άνθρωπος ως μεμονωμένη οντότητα με σοφία και ορθή κρίση να διϋλίζει τις αποφάσεις των δικαστηρίων από το κάθε στάδιο άσκησης της δικαιοδοσίας τους τόσο κατά την διάρκεια της παρά ακροατηρίω διεξαγωγής της κυρίως δίκης, όσο και στην τελική-καταληκτική τους μορφή ως απόφαση ενδιάμεση ή τελεσίδικη πρωτόδικη αλλά και ως κατ΄έφεση δευτεροβάθμια.

Αξία της κριτικής.

Τόσο πολύ μεγάλη είναι η αξία της κριτικής των δικαστικών αποφάσεων, ώστε ή έλλειψη (καλόπιστης) κριτικής των αποφάσεων των δικαστηρίων δημιουργεί ή καλύτερα επιφέρει ηθικό και πνευματικό κενό μεταξύ πολίτη – δικαιοσύνης. Κατά συνέπεια η κριτική λειτουργεί ώς το ισχυρό εκείνο εργαλείο το οποίο καταφέρνει μέσα από την αμφισβήτηση του αλάθητου της δικαιοσύνης να συρρικνώνει και τελικά να εξαφανίζει το κενό αυτό αφού ο λαϊκός έλεγχος δρά καταλυτικά σπάζοντας το «μονοπώλιο» της.

Είναι κατ΄επέκταση θλιβερό να ακούουμε πολιτικούς ή πολιτειακούς παράγοντες (και ακόμη χειρότερο όταν είναι νομικοί) να δηλώνουν «δεν σχολιάζουμε δικαστικές αποφάσεις» εννοώντας ότι δεν θέλουν να εκφράσουν καμία δικής τους κριτική άποψη/γνώμη αλλά επιθυμούν να ακολουθήσουν την ανώδυνη οδό της προσηλωτικής υπακοής -βλέπε υποταγής. Η επιλογή όμως αυτή εκτός από το γεγονός ότι είναι επιστημονικά λανθασμένη(για τους νομικούς που όφειλαν να μιλούν ως όντως νομικοί ) έχει πονηρή επεξηγηματική ερμηνεία: από φοβία «να μήν ανακατώνουμε τα πράγματα, μήν μας βγάλουν και εμάς κάτι…» μέχρι ασφαλώς και πολιτική σκοπιμότητα «έρχονται και εκλογές τώρα ας μήν…».

Όμως τα πολιτικά πρόσωπα έχουν λάθος, διότι έτσι προωθούν υποσυνείδητα στους ανθρώπους τους το εντελώς λανθασμένο πρότυπο της επιλογής της σιωπής και του ανελεύθερου λόγου.
Μα ασφαλώς και σχολιάζουμε καλόπιστα με νομικά, πραγματικά και ηθικά επιχειρήματα τις αποφάσεις των δικαστηρίων ως υποχρέωση μας διότι είμαστε «αγαθοί πολίτες» και έχουμε καθήκον προς τούτο κάτι που αν δεν το πράξουμε θα είμαστε και πάλι …αγαθοί όμως με την ρέουσα έννοια της διαλέκτου μας, δηλαδή αγαθός=ηλίθιος.

Το κοινωνικό ταξίδι της κριτικής δικαστικών αποφάσεων φέρνει σε ωφελιμιστικούς οδούς την πολιτική/εκτελεστική εξουσία καλυτερεύοντας την ή τουλάχιστον ελέγχοντας την:

η κριτική, των δικαστικών αποφάσεων εφ΄όσον προέρχεται από τους πολίτες που προς όφελος τους εκδίδονται, είναι κατά πρώτον λόγο τιμή και όφελος της ίδιας της δικαιοσύνης, και κατά δεύτερο εξ ίσου σημαντικό λόγο αποτελεί ένδειξη ύπαρξης δημοκρατικού καθεστώτος διακυβερνήσεως αφού η κριτική αυτή ως αόρατη πλην πανίσχυρη ασπίδα εκτελεί διττή εξυγιαντική αποστολή: θωρακίζει εντός της νομιμότητας πολιτειακό και δικαστικό σύστημα από τυχόν αλληλοσυνένοχη αλληλοκάλυψη/αλληλοσυγκάλυψη.

Ετσι, μετά την κριτική η δικαιοσύνη ελεγμένη και πιστοποιημένη πλέον με τις κοινωνικές βούλλες «καταλληλότητας» χαίρει θριαμβευτικής επιβεβαίωσης τόσο της υγιούς θεμελιακά ύπαρξης της όσο και της κατά νόμον και κατά ηθική ορθής άσκησης της λειτουργίας καταλήγουσα ως επαρκώς προωθήσασα την ορθή του νόμου εφαρμογή.

Τελικό απτό αποτέλεσμα της κριτικής προς την δικαιοσύνη είναι αυτή να αποκτά ή καλύτερα να κατακτά το αμάχητο και αδιαμφισβήτητο πλέον τεκμήριο της σωστής απονομής της και επάξια να της αναγνωρίζεται η αληθινή στην πράξη ανεξαρτησία της αφού μέσα από την λειτουργία της η κριτική αποκλείει με τον δυναμικότερο τρόπο την υποχειρίαση της έναντι στον οιονδήποτε τόσο μέσα όσο και έξω από τον κύκλο του συστήματος δικαιοσύνης.
Η αρχή της δημοσιότητας της δίκης.

Τί εξυπηρετεί η αρχή της δημοσιότητας;

Από το πρώτο έτος της νομικής σχολής οι φοιτητές διδάσκονται την «αρχή της δημοσιότητας της δίκης» ώστε να μπορούν να εισέρχονται απόλυτα ελεύθερα (πλην εξαιρέσεων ρητά προβλεπόμενων από το σύνταγμα και τους νόμους ως περιπτώσεις διεξαγωγής της δίκης «κεκλεισμένων των θυρών» π.χ. εκδίκασης υπόθεση για στρατιωτικά, κατασκοπεία κ.λ.π.) όλοι οι πολίτες στις δικαστικές αίθουσες και παρακολουθώντας τις δίκες ναι, να κρίνουν την κάθε δικαστική διαδικασία.

Οι αρχαίοι Ελληνες πίστεψαν και τίμησαν την «ανοικτή δικαιοσύνη»-συνεπώς ελεγχόμενη/κρινόμενη και καταπολέμησαν την περιχαράκωση της στον εαυτό της. Θεώρησαν ότι η δικαιοσύνη όχι μόνο δεν κινδυνεύει από την κριτική αλλά πρέπει άφοβα να την αναζητά ως λίπασμα που τονώνει τις ρίζες και ανανεώνει τα κλαδιά του δένδρου της.

Λαμπρό παράδειγμα απόδοσης ευκαιρίας από «πρώτο χέρι» για άσκηση κριτικής προς την δικαιοσύνη κατά το στάδιο της διαδικασίας συνεδρίασης μέχρι και την τελική απονομής της αποτελούν τα δικαστήρια στον αρχαίο Ελληνικό χώρο:

πρώτον εδίκαζαν δημόσια και υπαίθρια και

δεύτερον συγκροτούντο από πάρα πολύ μεγάλο αριθμό δικαστών ώστε όλοι οι πολίτες εκ περιτροπής να υπηρετήσουν σ΄αυτά (άρα λαϊκή συμμετοχή) αποκλείοντας έτσι όσο το δυνατόν με τις μή μόνιμες δικαστικές αυτές θέσεις την εκ της παρέλευσης του χρόνου κακή συσσωμάτωση καταστάσεων και

αποστηματική συσσώρευση συμφερόντων

συνεπώς διασφαλίζοντας όσο το δυνατόν την αμεροληψία,

ενώ συνάμα ο μεγάλος αριθμός δικαστών και κατά συνέπεια οι πολλές θέσεις και διάφορες απόψεις περιόριζαν σημαντικά το ενδεχόμενο λάθους.

Τα δικαστήρια της Σπάρτης - η «Γερουσία» και οι «Εφοροι» - ήταν πολυμελή συγκροτούμενα από μεγάλο αριθμό δικαστών αλλά ακόμη πιό πολυμελή ήταν τα δικαστήρια της Αθήνας - ο «Αρειος Πάγος», οι «Διαιτητές» και οι «Εφέτες» με περιφημότερο το «δικαστήριο της Ηλιαίας» με 5.000 δικαστές και 1.000 αναπληρωματικούς στο οποίο δίκαζαν ανά 500 δικαστές ή και με πολλαπλάσιο του 500 αριθμό, ανάλογα με την σοβαρότητα της υπόθεσης αλλά και με την «εκκλησία του δήμου» με σχεδόν απεριόριστο αριθμό πολιτών δικαστών.

Παρ΄όλα αυτά θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι, επειδή πρέπει να υπάρχει κοινωνική τάξη και συνοχή και η κοινωνία πρέπει να βαδίζει μπροστά με την δικαιοσύνη οδηγό ως την ύψιστη της λειτουργία η οποία δεν πρέπει ποτέ να παύει να απονέμεται, αλλά αέναα να εξακολουθεί να παράγει,
έτσι λοιπόν οι αποφάσεις των δικαστηρίων από την έκδοση τους, παρά την κάθε καλόπιστη κριτική και σεβαστές αλλά και νομικά ισχυρές και παράγουσες έννομα αποτελέσματα, συνεπώς είναι εκτελεστές (εκτός και εάν εν τω μεταξύ έχουν λάβει ανασταλτικό χαρακτήρα εκτέλεσης) μέχρι τυχόν εν όλω ή εν μέρει ανατροπής τους από ανώτερο ιεραρχικά δικαστήριο. Με απλά λόγια οι αποφάσεις των δικαστηρίων είναι δεσμευτικές και εξακολουθούν να παράγουν δίκαιο ακόμη και όταν ασκείται επ΄αυτών κριτική ή ασκείται προσβολή τους με εκ του νόμου ένδικα μέσα ενώπιον ανωτέρων δικαστηρίων. Σε καμία περίπτωση είναι επιτρεπτό η κριτική ως ελεγκτικό της κοινωνίας όργανο να αποτελεί οιονεί δικαιοστασιακή κατάσταση ή συγκαλυμμένη μορφή στρεψοδικίας συνεπώς οπισθοδρόμηση και κατ΄επέκταση να καταντά υποδούλωση της δικαιοσύνης.

Η κριτική των δικαστικών αποφάσεων διακρίνεται σε δύο μορφές:

Α) Αυτήν οποία ασκείται άμεσα και κατ΄ευθείαν από την κοινωνία μέσω του απλού πολίτη με καλόπιστη/καλοπροαίρετη και εντός της κοσμιότητας και εντιμότητας υποβλητική κατ΄αυτής αναφορά μή εξικνούμενη όμως ποτέ από ταπεινές σκοπιμότητες και κυρίως επιδιώξεις προσωπικού συμφέροντος. Η μορφή της κριτικής αυτής υλοποιείται ως έντιμο και ειλικρινές σχόλιο και μπορεί να διατυπωθεί είτε προφορικά είτε γραπτά με δημόσια ή μή διατύπωση/καταγραφή βάσιμων ισχυρισμών, σοβαρών νομικών επιχειρημάτων και δυνατών θέσεων.

Β) Εξ ίσου ισχυρό ηθικά πλήν νομικά/πρακτικά αποδοτικότερο μέσο άσκησης κριτικής προς το δικαστήριο αποτελεί η προσφυγή μέσα από εκ του νόμου ένδικα μέσα προς ανώτερο ιεραρχικά δικαστήριο κατά βαθμό δικαιοδοσίας (στην Κύπρο με την άσκηση έφεσης ως δευτέρου αλλά δυστυχώς και μοναδικού βαθμού δικαιοδοσίας) ή και κατά τρίτο βαθμό (όπως στην Ελλάδα).

Από την άλλη πλευρά η κριτική έχει όρια και απλούς κανόνες σωστής άσκησης της.
Και αυτό διότι το δικαστήριο έχοντας την απόλυτη ελευθερία να κρίνει και να καταλήγει σε δικανικό συλλογισμό με βάση την μαρτυρία και τον νόμο, με οδηγό την συνείδηση του, δεν μπορεί να υπόκειται σε ηθελημένη ή έστω αθέλητη άμεση ή έμμεση πίεση από οιονδήποτε. Περιττό να πούμε ότι η κριτική θα πρέπει να γίνεται με τρόπο άμεσο και έντιμο, ειλικρινή και ευθύ, παραγωγικό και δημιουργικό, καθαρό και ασυγκάλυπτο, ευθύ και όχι πλάγιο ή με υπονοούμενα, εν κατακλείδι με καλή τη πίστη τρόπο και ποτέ κριτική χάριν της κριτικής ή προς εξυπηρέτηση οικονομικών, ταπεινών προσωπικών ή αλλότριων της δικαιοσύνης σκοπών.

Ας φανταστεί κάποιος κάθε φορά που «δεν αρέσει» σε κάποιον ή κάποιους μια δικαστική απόφαση, να μετέρχεται κατ΄αυτής με άσχημα, πλάγια ή ανειλικρινή ή κακόπιστα και κακόβουλα ή ακόμη και πειθαναγκαστικά κατά των δικαστικών λειτουργών μέσα, για καθαρά προσωπικούς του σκοπούς.

Ας φανταστεί ακόμη την θέση της ...κοντινότερης προς τα δικαστήρια οικογένειας, αυτήν των δικηγόρων: αν παραμεριστούν οι πιό πάνω κανόνες/τρόποι σωστής άσκησης κριτικής τότε κάθε φορά που σε κάποιο δικηγόρο δεν αρέσει μια δικαστική απόφαση, τότε ίσως τινές εκ των δικηγόρων να έπρατταν κατά το δοκούν.

Θεωρούμε ότι η κριτική των δικαστικών αποφάσεων δημιουργεί καλύτερη δικαιοσύνη, τονίζοντας θριαμβευτικά την ομαλή και σωστή ηθικά και νομικά λειτουργία της. Περιττόν να σημειωθεί ότι αυτό επεκτείνεται ωφελιμιστικά υπό μορφή συγκοινωνούντων δοχείων/αντανακλαστικά και στην λειτουργία του πολιτεύματος.

Απαγορεύεται η εξ ιδίων και εκ των έσω άρνηση, παρεμπόδιση της κριτικής.
Τυχόν άρνηση της ίδια της δικαιοσύνης να υποστεί κριτική,

α) Σημαίνει κατάχρηση εξουσίας, ιδιοποίηση, νόσφιση και σφετερισμό της δικαστικής εξουσίας.
β) Δημιουργεί εύλογες υποψίες (προ)-συνεννοημένων καταστάσεων ή και συγκάλυψη νεποτισμού.
γ) Προβάλλει στα πανώ της κοινωνίας εικόνες αυταρχικής φεουδοποίησης του συστήματος της λειτουργίας της.

Με πιό απλά λόγια επέρχεται τυραννική δικαιοσύνη με όλα τα σκοτεινά παρεπόμενα αποτελέσματα.

Αρα καταλήγουμε ότι αν η μαγική λέξη «κριτική» επί των αποφάσεων της δικαιοσύνης, απουσιάζει από το λεξιλόγιο της κοινωνίας, τότε η δικαιοσύνη απλά δεν είναι δικαιοσύνη, αφού μοιραία αποτυγχάνει να αποδείξει στα μάτια του πολίτη τον οποίο υπηρετεί ότι όντως διαπλάθει ασφαλές, και ότι όντως παράγει γνήσιο δίκαιο.

Αν η δικαιοσύνη και οι αποφάσεις της πεισματικά παραμείνουν στο απυρόβλητο της καλόπιστης κριτικής της κοινωνίας την οποία ετάχθη να υπηρετεί, μοιραία καθίσταται ένα σύστημα ανακύκλωσης του εαυτού του,
που στην πράξη «μόνο του τα λέει, και μόνο τα ακούει» αφού αυτοελέγχεται, αυτοαμοίβεται και αυτοσυγχαίρεται αλλά και το χειρότερο από όλα, αυτοσυγχωρείται, με συνέπεια το μόνο προσήκον απτό έργο και αποτέλεσμα που θα παρουσιάζει στα μάτια της κοινωνίας θα είναι την απλή αναπαραγωγή του εαυτού της δηλαδή την αυτοαναίρεση της.

Η κριτική εγγυάται και ανεβάζει κατακόρυφα το ύψος της δικαιοσύνης, αφού η σωστή και καλόπιστη κριτική με την διεισδυτική της λειτουργία, αποτελεί θεραπευτικό προς την δικαιοσύνη μέσο.

«Ο δικαστής δεν είναι εξουσία: ασκεί την λαϊκή εξουσία»

«Ο δικαστής δεν κρίνει : κρίνεται.»

*Στρατιωτικός μελετητής

Ιστορικός αναλυτής

Συγγραφέας

Δικηγόρος