Μαρτυρίες ΕΟΚΑ: O Κ.Ξενοφώντος για Αγώνα και βασανιστήρια (VID)

10:56 7/3/2019 - Πηγή: Sigma Live

Γεννημένος στις 28 Ιουλίου 1928 στο χωριό Πολύστυπος της Πιτσυλιάς ο Κυριάκος Ξενοφώντος έμαθε τα πρώτα του γράμματα σε σπίτια συγχωριανών του, αφού το χωριό δεν διέθετε δημοτικό σχολείο τότε. Είναι ο μεγαλύτερος από τα τέσσερα παιδιά της οικογένειας του Ξενή Παπαχριστοφόρου και της Σαββούς Νικόλα. Η ζωή τα έφερε έτσι, ώστε να ανδρωθεί πρόωρα μπαίνοντας στη βιοπάλη από νεαρή ηλικία. Έφηβος, εργάστηκε ως οικοδόμος και γανωματάς, ενώ αργότερα έγινε καφετζής, υπεύθυνος λεωφορείου, προμηθευτής των παντοπωλείων του χωριού και σιδηρουργός. Το 1950 νυμφεύθηκε την Ανδριανή και μαζί απέκτησαν τέσσερις

κόρες.

Πρόκειται για μιαν από τις χιλιάδες περιπτώσεις αφανών ηρώων, οι οποίοι υπέμειναν κακουχίες και βασανιστήρια, στερήθηκαν την οικογένεια και τους φίλους τους, παραμέλησαν τις εργασίες τους θέτοντας σε κίνδυνο τα οικονομικά της οικογένειάς τους, βάζοντας το δικό τους λιθαράκι στον αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α. για την Ένωσιν της Κύπρου με την Μητέρα Ελλάδα. «Όλη νύχτα δουλεύαμε στον αγώνα, όλη μέρα στις δουλειές μας…»,* θυμάται αναπολώντας.

Στον Αγώνα

Όταν ξέσπασε ο αγώνας της Ε.Ο.Κ.Α., ο Κυριάκος Ξενοφώντος είχε ήδη αποκτήσει δύο κόρες. Από τα αρχικά στάδια, τον προσήγγισαν για να ενταχθεί στην Οργάνωση. Οι γνώσεις που είχε αποκτήσει εργαζόμενος ως σιδηρουργός, ήταν πολύτιμες για την επιτυχία του αναληφθέντος εγχειρήματος, καθώς η έλλειψη όπλων περιόριζε τις δυνατότητες των αγωνιστών: «“Θέλεις να εργαστείς για τον Αγώνα;” “Θέλω… Είμαι Έλληνας!” “Εφόσον είσαι μαθητευόμενος σιδηρουργός, να γίνεις κατασκευαστής χειροβομβίδων…”». Ορκίστηκε μέσα σε ένα κοτέτσι στο χωριό του. Οι συναγωνιστές του τον προειδοποίησαν: «Δεν θα σκεφτείς ούτε παιδιά ούτε γυναίκα… Θα δουλέψεις στον Αγώνα!». Επιδόθηκε, λοιπόν, στην κατασκευή χειροβομβίδων με 18 άλλους μυημένους και υπολογίζει ότι κατασκεύασαν, συνολικά, περίπου 2.500 χειροβομβίδες. Στις αρχές του 1956, ο Κυριάκος Ξενοφώντος έλαβε διαταγή να μεταβεί στο χωριό Λαγουδερά, όπου του δόθηκαν οδηγίες να κατασκευάσει κρησφύγετο για τον Γρηγόρη Αυξεντίου. Κατόπιν επιτόπιας έρευνας του τελευταίου, όμως, η περιοχή κρίθηκε ακατάλληλη.

Η σύλληψη

Η πρώτη σύλληψη του Κυριάκου Ξενοφώντος από τις αποικιοκρατικές δυνάμεις, έγινε κατά τη διάρκεια της μεταφοράς της σορού του συγχωριανού του, Χρίστου Τσιάρτα, ο οποίος σκοτώθηκε στη μάχη των Χανδριών (16 Μαρτίου 1956). Οι Βρετανοί περιέφεραν στην περιοχή τη σορό του ήρωα για αναγνώριση. Ο Κυριάκος Ξενοφώντος θυμάται: «Τον έφεραν για αναγνώριση σε ένα αυτοκίνητο, ανάσκελα πάνω σε συρματοπλέγματα. Τον έδεσαν και τον έσερναν στις πέτρες. Το πρόσωπό του είχε παραμορφωθεί. Μας είπαν ότι τον πήραν μέχρι κάτω στις Πλάτρες. Εκεί τον έδεσαν και έφτυναν το πτώμα του». Κατά τη διάρκεια της αναγνώρισης, Βρετανός ανακριτής συνέλαβε τον Ξενοφώντος μαζί με συγχωριανό του χωρίς συγκεκριμένη αιτία και τους μετέφεραν σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις στο Τρόοδος. Τους έβαλαν να κάτσουν όλο το βράδυ σε χαλί, το οποίο ήταν γεμάτο από κόμπους, καθιστώντας ανυπόφορη την ακινησία. Περίπου τρεις βδομάδες αργότερα αφέθηκε ελεύθερος.

Ο θάνατος του Ανδρέα Παναγιώτου: «Στον πούντον μας!»

Στις 8 Νοεμβρίου του 1956 συνελήφθησαν 17 άτομα από τον Πολύστυπο, κατόπιν έκρηξης στην περιοχή, από την οποία σκοτώθηκαν Βρετανοί και Τούρκοι που στελέχωναν τις δυνάμεις ασφαλείας. Οι συλληφθέντες μεταφέρθηκαν στις Πλάτρες. Εκεί ο Κυριάκος Ξενοφώντος, για τον οποίον κάποιος από τους κτηνώδεις βασανιστές είχε προηγουμένως θεωρήσει πως πρόκειται για τον Αυξεντίου λόγω των δοντιών του, εκρατείτο μαζί με τον συγχωριανό του, Ανδρέα Παναγιώτου, με τον οποίον είχαν ενταχθεί σχεδόν ταυτοχρόνως στις τάξεις της Ε.Ο.Κ.Α.

Στις Πλάτρες υπέστησαν ξυλοδαρμό και βασανιστήρια. Εξευτελισμούς. Τους κτυπούσαν τραβώντας τους από τα γεννητικά όργανα μέσα στο χιόνι. Ο Ανδρέας Παναγιώτου είχε εξαντληθεί και ο Ξενοφώντος ζήτησε από τον Βρετανό φρουρό τους να μεριμνήσει για τη διατροφή του συγκρατούμενού του: «Είναι και αυτός άνθρωπος, όπως εσύ!», του υπέδειξε. «Σήκωσα τον Ανδρέα Παναγιώτου από την καρέκλα και του έβαλα να φάει. Όταν γύρισε προς τα πάνω μου, του είπα: “Ανδρέα, τον πούντον μας! Πρόσεξε να μην καταλάβουν ότι θα πεις οτιδήποτε…”». Ο Παναγιώτου απάντησε: «Να με βάλουν μες στη μηχανή να με κάμουν κιμά, δεν θα ανοίξω το στόμα μου!». Στις 17 Νοεμβρίου 1956, ξημερώματα, ο Ανδρέας Παναγιώτου εξέπνευσε πάνω στα φρικώδη βασανιστήρια των Βρετανών ανακριτών, οι οποίοι του τσάκισαν το κρανίο με το προσφιλές μεταλλικό τους στεφάνι, αφού ο αγωνιστής δεν συνετιζόταν.

Ο αγνοούμενος αδελφός

Από τα ανακριτήρια Πλατρών, ο Κυριάκος Ξενοφώντος μεταφέρθηκε στα Κρατητήρια Πύλας, όπου παρέμεινε για δέκα μήνες. Θυμάται διάφορα κωμικοτραγικά γεγονότα που έλαβαν χώραν κατά τη διάρκεια της κράτησής του, όπως την κοροϊδία των Βρετανών φρουρών από κάποιον συγκρατούμενο, τους οποίους αυτός χλεύαζε παριστάνοντας τον Γρίβα και βάζοντας τους υπόλοιπους κρατουμένους να σταθούν μπροστά του σε στάση προσοχής. Σημειώνει επίσης την κατασκευή αυτοσχέδιου κονιάκ στο νοσοκομείο των κρατητηρίων, καθώς και την ευρηματικότητα που έπρεπε να επιδείξουν για την επιτυχία διαφόρων αποδράσεων.

Ένα στιγμιότυπο που προκαλεί πραγματικά θαυμασμό, είναι το στρίμωγμα που του είχε κάνει ένας από τους βασανιστές του. «Ποιοι προτιμάς να σκοτώνονται; Εγγλέζοι, Τούρκοι ή Έλληνες;», τον είχε ρωτήσει. Ο Κυριάκος Ξενοφώντος τον αποστόμωσε απαντώντας: «Ο Θεός δεν έπλασε τους ανθρώπους για να σφάζει ο ένας τον άλλον, μα ούτε και για να γίνεται ο ένας σκλάβος του άλλου!».

Λίγο πριν την απόλυσή του, μεταφέρθηκε στα Κρατητήρια Κοκκινοτριμιθιάς και Πυροΐου. Μετά το τέλος του αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α., ξεκίνησε για τον ίδιο και την οικογένειά του ένας νέος, προσωπικός αγώνας, αφού ο αδελφός του, Γεώργιος Ξενοφώντος / Παπαδόπουλος είχε εξαφανιστεί από τις 15 Ιουνίου του 1955 και έκτοτε παραμένει αγνοούμενος. Παρά τα διάφορα διαβήματά του κατά τις επόμενες δεκαετίες, δεν κατέστη δυνατό να εντοπιστούν τα ίχνη του. Σήμερα, στα 90 του χρόνια, ο Κυριάκος Ξενοφώντος εξακολουθεί να ρωτά για την τύχη του αγνοουμένου, να παρακολουθεί πικραμένος τις πολιτικές εξελίξεις, να διηγείται τις αναμνήσεις του από μιαν άλλη Κύπρο και να νουθετεί τους νεώτερους με το μειλίχιό του χαμόγελο.

*Η διήγηση του Κυριάκου Ξενοφώντος αποδόθηκε στην κοινή ελληνική.