Ο Καπιταλισμός της Ευνοιοκρατίας

13:39 17/7/2024 - Πηγή: Sigma Live

Η οικονομική βιωσιμότητα έργων του δημοσίου και οι συμφωνίες με ιδιώτες

Είναι επιτακτική ανάγκη η αποπολιτικοποίηση της διαδικασίας αξιολόγησης και συμφωνίας των έργων που αφορούν το Δημόσιο ώστε να διασφαλίζεται ότι εξυπηρετούν τα συμφέροντα των καταναλωτών χωρίς να επιβαρύνουν δυσανάλογα τον φορολογούμενο πολίτη. Χωρίς αυτή την αποπολιτικοποίηση, το αποτέλεσμα είναι «Καπιταλισμός της Ευνοιοκρατίας» και η δημιουργία αφύσικων μονοπωλίων και καρτέλ του ιδιωτικού τομέα που εξυπηρετούν αυτούς που επιδιώκουν

να αποσπάσουν υπερβολικά κέρδη παρά να εξυπηρετήσουν την ευημερία του λαού (καταναλωτών και φορολογουμένων).

Έχω αναφερθεί (όπως και άλλοι) εκτενώς σε διαφορά άρθρα μας για το θέμα αυτό ([1],[2],[3],[4]). Συγκεκριμένα, πριν δύο χρόνια είχα δημοσιεύσει το άρθρο με τίτλο «Συμπράξεις Δημόσιου με Ιδιώτες - Ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες» (Stockwatch, 25.7.2022). Μεταξύ άλλων, τόνιζα ότι μόνο ένας ανεξάρτητος και ορθά στελεχωμένος επαγγελματικός Οργανισμός θα μπορούσε να εκπληρώσει και να φέρει εις πέρας με αντικειμενικότητα, μακριά από πολιτικές και άλλες παρεμβάσεις, με επιτυχία την ανάγκη μελέτης που να αξιολογεί τα οφέλη και τους κινδύνους που μπορεί να προκύψουν από την ανάληψη των προτεινομένων έργων όπου εμπλέκεται το Δημόσιο. Τέτοιος και παγκόσμια επιτυχημένος οργανισμός υπήρξε και ήταν η Κυπριακή Τράπεζα Αναπτύξεως (CDB), την οποία όμως, όπως αναφέρω και στο άρθρο:

«…κάποιοι εργολαβικά ανάλαβαν να την μετατρέψουν σε μια ιδιωτική εμπορική τράπεζα, όπως όλες τις άλλες. Και δεν είναι τυχαίο που το έχουν κάνει αυτό. Ήταν επιτακτική ανάγκη για αυτούς που τους ανάθεσαν αυτόν τον ρόλο να βγει από τη μέση κάθε φορέας που θα μπορούσε να ασκήσει βέτο ή να σταθεί εμπόδιο στις προσπάθειες τους να εξυπηρετήσουν τις πελατειακές τους σχέσεις και άλλα ειδικά συμφέροντα».

Στο άρθρο επίσης συστήνω την προσοχή στο ότι η απόφαση ανάληψης τέτοιων «αναπτυξιακών» έργων προϋποθέτει ότι το έργο είναι οικονομικά βιώσιμο και η συμφωνία μεταξύ ιδιώτη και Δημοσίου είναι ισορροπημένη και εφικτή. Συγκεκριμένα αναφέρω τα ακόλουθα:

«Η αξιολόγηση θα πρέπει να προσδιορίζει και να αξιολογεί το κόστος και τα οφέλη που προκύπτουν στους διάφορους ενδιαφερόμενους φορείς που συμμετέχουν στα εν λόγω έργα ώστε να καθίσταται δυνατή η επίτευξη μιας δίκαιης και ισορροπημένης συμφωνίας. Στην πραγματικότητα, μια ανάλυση των ενδιαφερόμενων μερών δείχνει την καθαρή παρούσα αξία (Net Present Value) που αναμένεται να προκύψει για κάθε συμβαλλόμενο, ως επίσης και τους κινδύνους που συνδέονται και που θα μπορούν να αναληφθούν από έναν εταίρο σε μια σύμβαση παραχώρησης εφόσον το έργο κρίνεται οικονομικά βιώσιμο. Είναι επίσης επιτακτική ανάγκη ο συμβαλλόμενος του δημόσιου τομέα σε τέτοιες συμβάσεις να έχει το δικαίωμα να κάνει και να είναι σε θέση να εφαρμόζει τους απαραίτητους ελέγχους, ώστε να παρακολουθεί και να ελέγχει αποτελεσματικά το αποτέλεσμα, καθώς επηρεάζει τον καταναλωτή κατά τη διάρκεια της επιχείρησης. Και πάντοτε διατηρώντας πλήρως το δικαίωμα παρέμβασης του που μπορεί να κριθεί αναγκαίο για την προστασία του καταναλωτή».

Συμπέρασμα – Από το κακό στο χειρότερο

Βρισκόμαστε στα μέσα του 2024 και όχι μόνο τίποτα δεν έχει διορθωθεί, αλλά όλα έχουν γίνει χειρότερα. Οι πολιτικοί μας έχουν καταργήσει την Κυπριακή Τράπεζα Αναπτύξεως για να μην ελέγχονται ποια έργα προωθούνται και με ποιες συμφωνίες και κόστη τα επιβαρύνουν, εξυπηρετώντας αλλότρια κίνητρα και συμφέροντα. Και παρόλο που το Υπουργικό Συμβούλιο του Νίκου Αναστασιάδη (συμμετέχοντος και του νυν Προέδρου μας) έχει υιοθετώντας  την Ευρωπαϊκή καθοδήγηση για τη δημιουργία ανεξάρτητης Αρχής Χρηματοδοτήσεως Έργων όπου εμπλέκεται το Δημόσιο (Development Finance Agency - DFA), η Κύπρος ουδέποτε την έχει υλοποιήσει. Και ο λόγος είναι απλός. Βάσει της Ευρωπαϊκής Οδηγίας που μόνο στα χαρτιά έχουμε ασπαστεί, το Κυπριακό DFA πρέπει να αξιολογεί τα έργα για οικονομική βιωσιμότητα καθώς και τις συμφωνίες του Δημοσίου με ιδιώτες που προκύπτουν και να δίνει την έγκριση της για όλα τέτοια έργα του Δημοσίου που η επένδυση είναι μεγαλύτερη συγκεκριμένου ποσού. Αυτό έχουν εφαρμόσει χώρες – μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης με μεγάλη επιτυχία, όπως η Ιρλανδία και η Ολλανδία. Αυτός είναι και ο κυριότερος λόγος που κατά την γνώμη μου, πνιγόμαστε μέσα σε τέτοια έργα «εκτρώματα» όπου πλουτίζονται οι λίγοι και πτωχεύουν οι πολλοί, ενώ συνάμα καταστρέφεται η προοπτική για ευημερία.

Το αποτέλεσμα είναι σήμερα να έχουμε παντού τέτοια έργα «ελέφαντες», όπου κοιτάξει κάποιος (δρόμοι, μαρίνες, αεροδρόμια, λιμάνια, σταθμοί αφαλάτωσης, ακόμη και θέρετρα καζίνο). Για να μην αναφερθώ στα «μέγα-έργα» για αξιοποίηση του φυσικού αερίου ή την ενεργειακή διασύνδεση της Κύπρου με την Ελλάδα. Η εικόνα που προκύπτει είναι πέραν από τραγική και προδιαγράφει ένα ζοφερό μέλλον για τον Κύπριο πολίτη – καταναλωτή και φορολογούμενο. Και δεν έχουμε γίνει καθόλου σοφότεροι από τα παθήματά μας. Προσπαθούμε να διορθώσουμε τα λάθη μας χρησιμοποιώντας την ίδια τακτική και τα ίδια εργαλεία που μας προκάλεσαν τα παθήματα.

Βιβλιογραφία

[1] Savvides, Savvakis C., ‘Συμπράξεις Δημόσιου με Ιδιώτες - Ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες’, Stockwatch 25 Ιουλίου 2022, https://www.stockwatch.com.cy/el/blog/7386613-sympraxeis-dimosioy-me-idiotes-o-diavolos-kryvetai-stis-leptomereies

[2] Kyriakos Iacovides, ‘Every wrong decision that could have been taken was taken’ (Cyprus Mail, November 22, 2020). ‘Every wrong decision that could have been taken was taken’ | Cyprus Mail (cyprus-mail.com)

[3] Savvides, Savvakis C., Public-Private Partnerships - The devil is in the detail (Cyprus Mail, March 31, 2022). Public-Private Partnerships - The devil is in the detail | Cyprus Mail (cyprus-mail.com)

[4] Kavvadia Helen and Savvides Savvakis (2019) "Funding Economic Development and the Role of National Development Banks-The Case of Cyprus", World Economics Journal, Vol. 21, No. 3, July–September.

Ο Σαββάκης Κ. Σαββίδης είναι οικονομολόγος, με ειδίκευση στην οικονομική ανάπτυξη και τη χρηματοδότηση έργων. Είναι πρώην ανώτερος διευθυντής στην Κυπριακή Τράπεζα Ανάπτυξης και έχει διατελέσει τακτικός επισκέπτης λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Harvard και σήμερα στο Queen's University. Author page: http://ssrn.com/author=262460.