Οδικός χάρτης Brookings για αποκλιμάκωση έντασης με Τουρκία σε Αν. Μεσόγειο

12:52 30/1/2021 - Πηγή: Sigma Live

Τρίτες ξένες χώρες καλλιεργούν εδώ και καιρό το αφήγημα πως η μέχρι τώρα στρατηγική βάσει της οποίας η Αίγυπτος, το Ισραήλ, η Γαλλία, η Ελλάδα, η Κύπρος και άλλοι δημιουργούν στενότερους δεσμούς μεταξύ τους, αποκλείοντας την Τουρκία, δεν είναι μελλοντικά βιώσιμη. Αναγνωρίζουν από την μία το μερίδιο

ευθύνης της Τουρκίας για την δημιουργία αστάθειας στην περιοχή, αλλά από την άλλη αφήνουν να εννοηθεί ότι η περιθωριοποίηση της από το ενεργειακό παιχνίδι, οδηγεί αναπόφευκτά σε κλιμάκωση. Επομένως, σε αυτό το πλαίσιο, παροτρύνουν Κύπρο-Ελλάδα-Αίγυπτο και Ισραήλ να αποδεχτούν ως πρώτο βήμα της Τουρκίας στο Φόρουμ Φυσικού Αερίου της Ανατολικής Μεσογείο, σε δεύτερο στάδιο την επίσπευση των διπλωματικών διαπραγματεύσεων για την αξιοποίηση της ενέργειας στην περιοχή, και ως τρίτο βήμα την συνολική οριοθέτηση ΑΟΖ/Υφαλλοκρυπίδας της Τουρκίας με τους γείτονές της, με τρόπο που θα ήταν «αμοιβαία αποδεκτός». Όλα τα πιο πάνω συνοψίζονται στην απαίτηση της Άγκυρας για διενέργεια Διεθνούς Διάσκεψης για εκμετάλλευση των φυσικών πόρων στην Ανατολική Μεσόγειο. Ουσιαστικά αυτό που προκρίνεται είναι η υποχώρηση έναντι των Τουρκικών αξιώσεων με το πρόσχημα της ευρύτερης περιφερειακής σταθερότητας.

Διαβάστε επίσης: Διεθνές Συνέδριο για Φ.Α στην Αν. Μεσόγειο &πακέτο Κυπριακό θέλουν οι Τούρκοι

Το γνωστό για τις θέσεις του στα ελληνο-τουρκικά και το Κυπριακό, Iνστιτούτο Brookingς απαριθμεί μάλιστα σε ανάλυσή του αυτή τη βδομάδα μια σειρά από μέτρα για άρση του αδιεξόδου στην Ανατολική Μεσόγειο. Ανάμεσα σε αυτά περιλαμβάνονται οι ακόλουθες προτάσεις:

Άσκηση πίεσης για παύση  γεωτρήσεων και ερευνών

Όπως σημειώνεται, η συζήτηση για την επίλυση της κρίσης είναι ελκυστική, αλλά δεν είναι ρεαλιστική σε αυτό το στάδιο, ιδιαίτερα σε σύντομο χρονικό διάστημα.«Δεν υπάρχει μόνο μία κρίση που πρέπει να λυθεί, αλλά μάλλον πολλαπλές κρίσεις. Για παράδειγμα, οι εντάσεις μεταξύ Τουρκίας και Γαλλίας διαφέρουν από τις μακροχρόνιες θαλάσσιες διαφορές μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας. Επομένως, αντί να διαπραγματευτεί μια μεγάλη συμφωνία στην ανατολική Μεσόγειο, η Γερμανία, η οποία ηγείται της ευρωπαϊκής διπλωματίας επί του θέματος, και η ΕΕ θα πρέπει να επικεντρώσει πρώτα τη διπλωματία και τη διαμεσολάβηση τους στην αποκλιμάκωση της κρίσης μεταξύ της Άγκυρας και της Αθήνας, διαχωρίζοντας έτσι τις  ελληνο-τουρκικές  θαλάσσιες διαφορές από ευρύτερα γεωπολιτικά παιχνίδια ισχύος στην περιοχή. Είναι ζωτικής σημασίας και οι δύο πλευρές να συμφωνήσουν να σταματήσουν τις δραστηριότητες γεώτρησης και εξερεύνησης στα αμφισβητούμενα ύδατα για τουλάχιστον κάποια χρονική περίοδο, εάν οι διαπραγματεύσεις πρόκειται να αρχίσουν σοβαρά.

Διεθνείς συναντήσεις για την προώθηση του διαλόγου &αποκλιμάκωσης

Το Brookings αναφέρει επίσης πως ένα σύνολο διεθνών συναντήσεων και διασκέψεων θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως αποτελεσματικό μέσο αποκλιμάκωσης. Η Τουρκία είχε προηγουμένως ζητήσει διάσκεψη των παράκτιων χωρών στην ανατολική Μεσόγειο για να συζητήσει τις διαφορές τους, ενώ ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλς Μισιέλ  ζήτησε διεθνή διάσκεψη (Υπενθυμίζεται ότι πρώτος ο Τούρκος Πρόεδρος ζήτησε μιας τέτοια διάσκεψη). Σε αυτό το στάδιο, αναφέρει το Brookings, μια διεθνής διάσκεψη, που θα αποτελείται από συμμετέχοντες από χώρες που συνορεύουν με την Ανατολική Μεσόγειο, καθώς και από την Ευρώπη και το ΝΑΤΟ, θα μπορούσε να είναι μια καλή αρχή για την αντιμετώπιση της κρίσης σε ένα πολυμερές πλαίσιο.

«Αναφέροντας την ‘’αποτυχία’’ της διάσκεψης του Βερολίνου για τη Λιβύη, ορισμένοι θα μπορούσαν να εγείρουν αμφιβολίες για τη χρησιμότητα και την αποτελεσματικότητα μιας διεθνούς διάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο. Ωστόσο, σε αντίθεση με τη Λιβύη, όπου όλοι οι μεγάλοι παίκτες εργάζονται μέσω αντιπροσώπων, όλοι οι μεγάλοι παίκτες στην ανατολική Μεσόγειο είναι οι ίδιοι στο τραπέζι. Επειδή κανείς δεν μπορεί να κρυφτεί πίσω από το πρόσχημα των πληρεξουσίων εάν προκαλέσουν ένα συμβάν, ένα διεθνές συνέδριο είναι πιο πιθανό να είναι αποτελεσματικό. Αναλόγως, στην Ανατολική Μεσόγειο, κανένα μέρος δεν έχει κανένα συμφέρον να διαιωνίσει τη σύγκρουση. Όλες οι πλευρές έχουν κλιμακώσει την κατάσταση με την ελπίδα ότι τα άλλα μέρη θα υποχωρήσουν και θα τους δώσουν μια διέξοδο. Συνεπώς, μια διεθνής διάσκεψη θα παρέχει μια έξοδο από την κρίση».

Αφαίρεση λήψης αποφάσεων από τις στρατιωτικές δυνάμεις

Όπως σημειώνεται, η Ελλάδα και η Τουρκία έχουν ήδη συμφωνήσει να καθιερώσουν μηχανισμό αποσυμπίεσης σε επίπεδο ΝΑΤΟ. «Αυτή είναι μια ευπρόσδεκτη εξέλιξη, η οποία μειώνει σημαντικά - αν και δεν εξαλείφει - τον κίνδυνο ατυχήματος ή συμβάντος μεταξύ των δύο πλευρών. Για να μειωθεί περαιτέρω αυτός ο κίνδυνος, είναι σημαντικό τα αντιμαχόμενα μέρη να λάβουν αποφάσεις σε εθνικό επίπεδο και να μην μεταβιβάσουν καμία σημαντική εξουσία λήψης αποφάσεων στο στρατιωτικό προσωπικό επί του εδάφους. Όπως απεικονίζει η Τουρκία να καταρρίψει ένα ρωσικό τζετ το 2015, η παροχή στρατιωτικού προσωπικού στο έδαφος με μεγάλη δύναμη λήψης αποφάσεων διατρέχει πάντα τον κίνδυνο εσφαλμένου υπολογισμού και ακούσιας κλιμάκωσης», ισχυρίζεται το Brookings

Μείωση δηλώσεων για αποφυγή παγίδευσης σε αφηγήματα

Η κρίση της Ανατολικής Μεσογείου, σημειώνει η ανάλυση, είναι προϊόν των συγκρουόμενων απόψεων και αφηγημάτων της Τουρκίας και της Ελλάδας σχετικά με την εθνική κυριαρχία, καθιστώντας εξαιρετικά δύσκολη την επίλυση των προβλημάτων. «Σε αυτό το πλαίσιο, οι αποχρώσεις μεταξύ απαιτήσεων και δικαιωμάτων, μεταξύ διαφορών και κυριαρχίας, εξαφανίζονται».

«Πάνω από αυτήν την εγγενή δυσκολία, όταν οι Τούρκοι και οι Έλληνες πολιτικοί ηγέτες υιοθετούν μινιμαλιστική και μαξιμαλιστική γλώσσα για να συζητήσουν τις διαφορές τους, τότε οποιοσδήποτε συμβιβασμός ή αποκλιμάκωση συναντάται ως αδυναμία και ως συμβιβασμός της κυριαρχίας της ενδιαφερόμενης χώρας. Αυτό, με τη σειρά του, ανοίγει το δρόμο για αφηγηματική παγίδευση, η οποία ουσιαστικά εκμηδενίζει κάθε χώρο για διάλογο. Ένα παράδειγμα αυτού ήταν ο έντονος αγώνας που πραγματοποιήθηκε μεταξύ της πολιτικής ηγεσίας στην Τουρκία, την Ελλάδα και τη Γαλλία κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του 2020, η οποία επιδείνωσε τη διαμάχη. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό οι πολιτικοί ηγέτες στις ενδιαφερόμενες χώρες να περιορίσουν τη ρητορική τους και να υιοθετήσουν υπεύθυνες δηλώσεις».

Προώθηση ενός οράματος της ΕΕ για την αντιμετώπιση της σύγκρουσης

Όπως τονίζεται από το Brookings, όλα τα προαναφερθέντα μέτρα προσανατολίζονται στην αποκλιμάκωση της σύγκρουσης και, παρόλο που η αποκλιμάκωση είναι απαραίτητη, δεν πρέπει να είναι ο τελικός στόχος. Αντίθετα, θα πρέπει να είναι μια στρατηγική για τη διευκόλυνση των διαπραγματεύσεων και για την παροχή περισσότερων φανταστικών εναλλακτικών πολιτικών.

«Εφόσον η τρέχουσα κρίση της Ανατολικής Μεσογείου παραμένει ανεπίλυτη, η περιοχή θα κινδυνεύει από νέες κρίσεις. Επιπλέον, κάθε σύγκρουση παρέχει ένα άνοιγμα σε παράγοντες όπως η Ρωσία να εισέλθουν. Επομένως, η Ευρώπη πρέπει να προωθήσει μια πιο ευφάνταστη εξωτερική πολιτική και ένα ευρύτερο περιφερειακό όραμα. Στην πραγματικότητα, κατά τη διάρκεια της τρέχουσας κρίσης, υπήρξαν αναφορές στα προηγούμενα επιτεύγματα της Ευρώπης με τη μορφή προσκλήσεων για ένα νέο Σχέδιο Schuman ή μια νέα Διαδικασία της Βαρκελώνης. Οι υποστηρικτές του Schuman Plan εμπνέονται από την ιστορία και την εμπειρία της Ευρώπης. Στις αρχές της δεκαετίας του 1950, οι εχθροί της Γερμανίας και της Γαλλίας έθεσαν τις στρατηγικές βιομηχανίες πολέμου, άνθρακα και χάλυβα υπό κοινή αρχή, η οποία απαιτούσε συνεργασία και απέδωσε αμοιβαία οφέλη. Η ίδια η ΕΕ είναι παιδί αυτής της οραματιστικής στιγμής. Ομοίως, η αρχική διαδικασία της Βαρκελώνης, που ξεκίνησε το 1995, αποσκοπούσε στην ενίσχυση των σχέσεων μεταξύ των χωρών της Ευρώπης και της νότιας Μεσογείου. Ως εκ τούτου, η επίκληση μιας νέας διαδικασίας της Βαρκελώνης συνεπάγεται έναν ευρύτερο διάλογο μεταξύ περιοχών μεταξύ της Ευρώπης και των χωρών της νότιας Μεσογείου, με θετική ατζέντα για το μέλλον».

Καταληκτικά σημειώνεται πως στον πυρήνα αυτών των προτάσεων βρίσκεται η ιδέα ότι η ανατολική Μεσόγειος πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ένας κοινός κοινός χώρος και ότι οι στρατηγικοί της πόροι - το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο - πρέπει να προωθούν την αιτία συνεργασίας, αντί για σύγκρουση, μεταξύ των παράκτιων κρατών της. «Η ΕΕ θα πρέπει είτε να προσπαθήσει να διευκολύνει την ένταξη της Τουρκίας στο φόρουμ φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου είτε να επινοήσει ένα τριμερές πλαίσιο στο οποίο οι χώρες του Φόρουμ για το φυσικό αέριο της Μεσογείου, η ΕΕ και η Τουρκία θα μπορούσαν να διερευνήσουν τρόπους για τη διαχείριση των διαφορών τους και να συνεργαστούν», καταλήγει μεταξύ άλλων.