Πολιτικό σύστημα και αποτελεσματικό κράτος

10:12 11/9/2020 - Πηγή: Sigma Live

Οι πολίτες παρακολουθούν με ανησυχία και έντονο προβληματισμό τα τεκταινόμενα στον δημόσιο βίο αλλά και όσα συμβαίνουν στην καθημερινότητά τους.  Μια σειρά από εξαιρετικά δύσκολα δεδομένα προκαλούν αβεβαιότητα για το αύριο.

Η Τουρκία είναι απροκάλυπτα επεκτατική και επιθετική.  Ως εκ τούτου το Κυπριακό είναι πάνω απ’ όλα ένα υπαρξιακό ζήτημα για τους Ελληνοκύπριους. Ταυτόχρονα βρίσκεται σε εξέλιξη ένας υβριδικός πόλεμος από την Τουρκία στον οποίο εν πολλοίς καταλογίζεται η συντριπτική πλειοψηφία των παράνομων αφίξεων μεταναστών στην ελεύθερη Κύπρο.

Και ενώ είναι σημαντικό να έχουμε μια ολοκληρωμένη πολιτική έναντι των Τουρκοκυπρίων, θα πρέπει να παραμερισθούν οι οποιεσδήποτε ψευδαισθήσεις για τους στόχους και τις προθέσεις της Άγκυρας.

Η πανδημία του κορονοϊού, η οποία προκαλεί πολυδιάστατες αρνητικές επιπτώσεις σε παγκόσμιο επίπεδο, αναμφίβολα δεν μπορεί να αφήσει ανεπηρέαστη την Κύπρο. Η κοινωνικο-οικονομική διάσταση της κρίσης αναπόφευκτα είναι και η σημαντικότερη.  Και οι προεκτάσεις καθώς και οι συνέπειες είναι πολύ σοβαρές.

Κάτω απ’ αυτά τα δυσμενή δεδομένα το πολιτικό σύστημα θα έπρεπε να λειτουργεί με τρόπο ούτως ώστε να μεγιστοποιούνται οι δυνατότητες της χώρας και ταυτόχρονα να γίνεται η καλύτερη δυνατή διαχείριση των κοινωνικοοικονομικών προβλημάτων.  Εξ ορισμού το ζητούμενο θα ήταν ένα αποτελεσματικό κράτος καθώς και μια κυβέρνηση η οποία να ανταποκρίνεται επαρκώς στις προκλήσεις των καιρών.

Αντί τούτου υφίστανται σοβαρά ελλείμματα.  Οι πολίτες γίνονται μάρτυρες κρουσμάτων ανεπάρκειας στον χειρισμό των μεγάλων προβλημάτων καθώς και ζητημάτων που σχετίζονται με τη διαχείριση θεμάτων της καθημερινότητας.  Είναι επίσης εμπεδωμένη η αίσθηση της έλλειψης ευνομίας. Δυστυχώς η διαφθορά και η διαπλοκή εξακολουθούν να αποτελούν αρνητικά χαρακτηριστικά του δημόσιου βίου.  Έτσι η αξιοπιστία και η εικόνα της Κύπρου πλήττονται διεθνώς με αρνητικές συνέπειες. 

Η Κύπρος χρειάζεται και νομιμοποιείται να έχει πρόγραμμα προσέλκυσης ξένων επενδύσεων ακόμα και με την παραχώρηση διαβατηρίων.  Αλλά το επενδυτικό πρόγραμμα θα πρέπει να πληροί τις απαραίτητες προδιαγραφές ενώ ταυτόχρονα τα οφέλη απ’ αυτό να διαχέονται σε ολόκληρη την κοινωνία.  Προφανώς αυτό δεν έγινε μέχρι σήμερα.

Παράλληλα, παρά τις επανειλημμένες διακηρύξεις, υπάρχει αρκετός δρόμος για την προώθηση και υλοποίηση της ισονομίας καθώς και της αξιοκρατίας. Οι πελατειακές σχέσεις, από τα αρχικά στάδια του βίου της Κυπριακής Δημοκρατίας, εξακολουθούν να αποτελούν κύριο χαρακτηριστικό του δημόσιου βίου.  Και καμιά κυβέρνηση δεν μπόρεσε μέχρι σήμερα να το αντιμετωπίσει αποτελεσματικά. Τα δεδομένα αυτά αναπόφευκτα δημιουργούν σοβαρά προβλήματα καθώς και δημοκρατικά ελλείμματα.

Λαμβάνοντας υπ’ όψιν όλα αυτά τα δεδομένα δεν αποτελεί έκπληξη το ότι η πλειοψηφία των πολιτών απαξιώνει το πολιτικό σύστημα και στρέφει τις πλάτες στα κόμματα.  Εξ ορισμού το μεγαλύτερο μέρος των ευθυνών για την όλη κατάσταση βαραίνει την εκάστοτε κυβέρνηση.  Αλλά και οι δυνάμεις της αντιπολίτευσης έχουν τις δικές τους ευθύνες.  Πέρα από τον κατακερματισμό τους για ιδεολογικοπολιτικούς λόγους υπάρχει επιπρόσθετα σε μεγάλο βαθμό και το στοιχείο της μικροπολιτικής με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Το χειρότερο είναι ότι ενώ η χώρα αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα (και ως εκ τούτου η κριτική για την κυβέρνηση είναι αναμενόμενη), δεν υπάρχει μέχρι σήμερα εναλλακτική ολοκληρωμένη πρόταση εξουσίας.  Σημειώνεται επίσης ότι ένας από τους στόχους του δημόσιου λόγου θα πρέπει να είναι η επίλυση προβλημάτων αντί η δημιουργία εντυπώσεων.

Πέραν τούτου είναι σημαντικό να κατανοηθεί η σημασία του πραγματισμού σε όλα τα επίπεδα.  Διαχρονικά όχι μόνο στην Κύπρο αλλά και σε άλλες χώρες το τίμημα των μονοδιάστατων ιδεολογικών προσεγγίσεων καθώς και του λαϊκισμού ήταν βαρύτατο.

Το πολιτικό σύστημα της Κύπρου δεν βασίζεται στην κοινοβουλευτική αλλά στην προεδρική δημοκρατία. Παρά ταύτα είναι απαραίτητο να υπάρχει ο απαιτούμενος προβληματισμός για την προώθηση κυβερνήσεων συνασπισμού ευρύτερων συναινέσεων και αποδοχής.  Με μια τέτοια προσέγγιση ενδεχομένως να είναι εφικτό να υπάρχουν διακυβερνήσεις με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, λογοδοσία καθώς και αυτοελέγχους.  Σε κάθε περίπτωση είναι βέβαιο ότι απαιτείται αναβάθμιση του πολιτικού συστήματος και ανανέωση.

* Ο Καθηγητής Ανδρέας Θεοφάνους είναι Πρόεδρος του Κυπριακού Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων καθώς και του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών και Διακυβέρνησης του Πανεπιστημίου Λευκωσίας.